Het WK en het Britse koningshuis: twee volksinstituten in verval

Het zou zomaar kunnen dat je een dezer dagen op één avond kijkt naar het WK Voetbal en naar het nieuwe seizoen van The Crown, Netflix’ hitserie over het Britse koningshuis. Twee totaal verschillende kijkervaringen, zou je denken. Maar mij daagde opeens: in feite zit je naar hetzelfde te kijken.

Het WK en het koningshuis: twee volksinstituten in verval.

Beide hebben zich altijd voorgestaan op dezelfde kwaliteiten: verbroederend en verbindend door hun apolitieke karakter en lange traditie. Hoe de politieke wind in de wereld ook waait, we hebben altijd de royals en het voetbal nog – maizena voor het volk, bindmiddel dwars door landsgrenzen en klassen heen. Maar de geschiedenis van het Britse koningshuis en het WK laten nu zien: van die verbindende kracht is steeds minder over.

Seizoen 5 van The Crown speelt zich af rond het door wijlen koningin Elizabeth tot annus horribilis gedoopte jaar 1992. Het jaar waarin de huwelijken van drie van Elizabeths kinderen op de klippen liepen, een onthullend boek gepubliceerd werd over het lijden van prinses Diana, en een grote brand een deel van Windsor Castle verwoestte. 

Dit krijg je er allemaal van, zo lijkt de serie ons in te wrijven, als je je bemoeit met de partnerkeuze van je familieleden, zoals we dat de Queen al vijf seizoenen onvermoeibaar zien doen. In The Crown – dat met het vorderen van de seizoenen steeds minder koningsgezind lijkt – mag niemand trouwen met wie hij of zij wil, met alle rampzalige gevolgen van dien. 

Meer nog dan in eerdere seizoenen – waarin maatschappelijke ontwikkelingen vaak een grote rol speelden – ligt de focus nu op het persoonlijke drama binnen de paleismuren. We zien het enorme isolement van prinses Diana, en de groeiende wereldvreemdheid van de vorstin, die in de jaren negentig samenging met haar dalende populariteit. 

De Queen lijkt de enige in deze disfunctionele familie die tegen de klippen op gelooft in de bijna heilige functie van het koningshuis om het volk te verenigen in conservatieve kernwaarden als familie, geloof, eer en vaderlandsliefde. Even lijkt ze gelijk te krijgen, als het kerkelijke sprookjeshuwelijk van Charles en Diana een wereldwijde, weergaloze jubelmassa op de been brengt. 

En ja, wie de uitzinnige menigte voor Westminster Abbey op deze trouwdag van een afstand ziet ademen als één organisme, moet haast wel concluderen dat dit enorme samenzijn een verbroederende functie heeft.

Het lijkt het WK wel. De euforie, het eenheidsgevoel. Maar ook: de niet te missen hypocrisie.

Zogenaamd apolitieke instituten als het koningshuis en de FIFA verbinden de massa in een zogenaamd neutraal conservatisme. Wanneer er gevoetbald wordt, of gejuicht voor de vorsten, doen de verschillen er even niet meer toe.

De Kroon en het WK staan naar buiten toe beide voor het verbindende effect van traditie. Maar wat deze instituten ook gemeen hebben: ze zijn pijnlijk ongeloofwaardig geworden, omdat ze vanbinnen een totaal ander beeld laten zien dan ze aan de buitenkant uitdragen. Het koningshuis schotelt het volk sprookjeshuwelijken voor om het in vrome familiewaarden te verenigen, maar binnen de poorten van het paleis is het The Jerry Springer Show. De FIFA leunt op een imago van politiek overstijgende sportieve verbroedering, maar haal die schil eraf en de vriendjespolitiek, corruptie en uitbuiting gutsen eruit.

Wat The Crown en het huidige WK allebei laten zien, is dat die hypocrisie steeds minder gepikt wordt. Je kunt als familie niet symbool staan voor familie, eer en traditie als je tegelijkertijd hofleverancier van de liefdeloze huwelijken en vechtscheidingen bent. Je kunt als voetbalorganisatie niet OneLove en gelijke rechten prediken, terwijl er mensenrechten geschonden worden voor je evenementen en er in je eigen sport nog steeds nauwelijks iemand uit de kast durft te komen.

Droegen de media – met name televisie – ooit vooral bij aan de samenbindende en verbroederende werking van massarituelen; inmiddels werpen ze even vaak licht op het gebrek aan gedeelde waarden dat in die massa leeft. En op de rotte kern van die zogenaamd verbindende instituten. En dat is, hoe ongezellig ook, maar goed.

Meer lezen?