Een object toevoegen aan de museumcollectie? Gewoon taggen!

Op dit moment ben ik bezig met de voorbereiding van een reeks artikelen over het verzamelen, vertonen en ‘ontzamelen’ van kunst. Op de kunstmarkt spelen particuliere verzamelaars een steeds grotere rol: zij hebben meer geld te besteden dan musea en kunnen werken aankopen die publieke instellingen zich niet kunnen veroorloven. Sommige grote verzamelaars openen hun eigen museum.

Tegelijkertijd is een aantal musea zich aan het herbezinnen op hun collecties en de rol daarvan; Museum Boijmans van Beuningen wil bijvoorbeeld een nieuw collectiegebouw bouwen dat dienst doet als openbaar depot, terwijl het Wereldmuseum onlangs in het nieuws kwam omdat directeur Stanley Bremer een deel van zijn collectie wilde afstoten.

Ik ben benieuwd naar de manieren waarop de functie, totstandkoming en definitie van ‘de kunstcollectie’ veranderen, en wat dat zegt over onze tijd.

Een interessant figuur binnen de internationale kunstwereld is Paola Antonelli, conservator Design bij het Museum of Modern Art in New York. Ik liep ooit stage in dat museum en woonde een lezing bij waarin Antonelli onder meer uitlegde waarom wat haar betreft zowel de balpen van Bic als het Boeing-vliegtuig onderdeel van de museumcollectie zouden kunnen zijn. Deze maand staat er een profiel van haar in The Atlantic, onder meer ter gelegenheid van de MoMA-tentoonstelling Design and Violence, die zij samenstelde.

De relatie tussen design en geweld, die volgens Antonelli eeuwenoud maar nauwelijks erkend is, wordt hier van alle kanten belicht

Die tentoonstelling bevindt zich grotendeels online; op de fysieke locatie van het museum zijn slechts een paar objecten tentoongesteld. De tentoonstelling is een ‘online curatorial experiment,’ waarbij experts gekoppeld worden aan designobjecten en daar essays over schrijven.

De relatie tussen design en geweld, die volgens Antonelli eeuwenoud maar nauwelijks erkend is, wordt hier van alle kanten belicht. Design en geweld hebben een lange gezamenlijke geschiedenis, stelt zij, want een nieuw ontwerp kan zowel een ‘act of creative destruction’ zijn, als een ‘double-edged sword.’ Ook aan de ontwikkeling van wapens ligt een ontwerpproces ten grondslag. En dat wat met de beste bedoelingen is ontworpen, kan worden ingezet om kwaad te doen – een balpen in de verkeerde handen is een moordwapen.

Op de tentoonstellingswebsite schrijven Charlotte Werner en Johanna Sunder-Plassman bijvoorbeeld over de manier waarop objecten als sjaals en plastic flesjes in tijden van politiek protest ‘gehackt’ worden voor gewelds- en verdedigingsdoeleinden. Een schoonmaakfles wordt gevuld met melk om de effecten van traangas tegen te gaan; honkbalknuppels veranderen van sportattributen in wapens.

Dit ‘hacken’ zou je kunnen zien als een ad hoc-manier van ontwerpen. Camille Paglia schrijft over de stilettohak, een ontwerp dat de vrouwelijke voet geweld aandoet en tegelijkertijd door vrouwen kan worden ingezet als ‘sociaal wapen.’

In het Atlantic-interview doet Antonelli prikkelende uitspraken over de rol van het museum in tijden van internet. Zo meent ze dat het daadwerkelijk bezitten van een object niet langer een voorwaarde is om het onderdeel te laten zijn van een collectie. Conservatoren kunnen bepaalde objecten die een museum niet bezit, simpelweg ‘taggen.’ Ook is de betekenis van ‘publieksparticipatie’ aan verandering onderhevig, mede door nieuwe toepassingen op het web.

Provocatief en inspirerend dus – en datzelfde geldt voor de tentoonstelling, die we allemaal van achter onze eigen computers kunnen bezoeken. Dwaal rond in het archief van gewelddadige ontwerpen, en laat je aan het denken zetten.