Kunstmatige intelligentie is geen gevaar voor de kunstenaar; integendeel

‘Kunst is dood, dude,’ zei de winnaar van een kunstprijs onlangs tegen The New York Times. Jason Allen had gewonnen in de categorie ‘emerging digital artists’ met een werk gemaakt met Midjourney, een AI-systeem waarin je simpelweg een aantal woorden invoert, en dat vervolgens een unieke, artistieke afbeelding genereert. Een geit met twee hoofden, bijvoorbeeld, in de schilderstijl van Frida Kahlo. Of een Volvo gemaakt van boter. De strijd is gestreden, provoceerde de prijswinnaar, AI heeft gewonnen en de mensen verloren.

Als machines nu ook al werkelijk creatief zijn wat heeft de mens dan nog op ze voor? 

Sinds kort zijn kunstmatig intelligente beeldgenerators als Midjourney, Stable Diffusion en DALL-E bruikbaar voor het grote publiek. Hier op de redactie wekte DALL-E deze week een onstelpbaar enthousiasme. Nadat een collega met de invoer ‘renaissance-schilderij van een teleurgestelde garnaal met een pruik’ een behoorlijk meesterwerk aan het algoritme ontlokte, brak de beeldenstorm los. Garnalen, zo blijkt, doen het ook schitterend op Romeinse tegeltableaus, als afrofuturistische sculpturen en in pop-art-taferelen, bereden door cowgirls.

De resultaten variëren van ‘verbluffend’ en ‘dit wil ik boven mijn bank’, via ‘mooi van lelijkheid’ tot ‘oei’ en ‘verontrustend’ (DALL-E verdraait hoofden en handen van mensen soms op een griezelige manier). Net echte kunst dus. Al heeft bijna alles wat je uit DALL-E tovert een zekere visuele herkenbaarheid; het algoritme stelt je unieke kunstwerk immers samen uit de honderden miljoenen bestaande beelden die het eerder heeft verwerkt. Wat domineert in de beeldcultuur, domineert in DALL-E.

Verlamd door de mogelijkheden

Spelen met DALL-E levert een gevoel op dat me doet denken aan de eerste keer dat ik een online zoekmachine gebruikte of toen ik voor het eerst The Sims speelde. Eerst: die belofte van eindeloze mogelijkheden... En dan: de hopeloze beperkingen van de fantasie – als je eenmaal in de categorie schaaldieren en schilderkunst ben vervallen, kost het kracht om de verbeelding weer op een ander spoor te trekken.

De meeste mensen verschillen nu eenmaal van computers; eindeloze mogelijkheden werken verlammend. 

Toch ontkom je aanvankelijk nauwelijks aan de indruk dat deze uitvinding álles gaat veranderen. Dat gevoel is het mediahaakje bij uitstek om over kunstmatige intelligentie te schrijven: ‘Gaat AI [vul hier een beroep in] nu echt vervangen?’ Met DALL-E is de kunstenaar aan de beurt. En zoals altijd zijn er degenen die de apocalyptische consequenties van de nieuwe technologie vrezen en degenen die dat relativeren.

De uitspraak van de prijswinnende kunstenaar dat kunst nu echt dood is, werd met alarmisme beantwoord door kunstenaars die vreesden voor hun baan. Sommigen van hen eisten dat hun werk niet zou worden gebruikt om het algoritme te trainen.

De winnaar van de kunstprijs, wilde zijn invoer niet prijsgeven; het is een geheim recept

Interessanter zijn de argumenten tegen het idee dat DALL-E en vergelijkbare AI’s de kunstenaar zullen vervangen. In een uitgebreid stuk in Wired legt journalist Kevin Kelly uit dat de creatieve producten die deze AI’s voortbrengen altijd een samenwerking zullen zijn tussen mens en machine. De beste beelden zijn bijna altijd het resultaat van een lange dialoog tussen de AI en degene die de tekst invoert.

De kunst van omgaan met DALL-E is om je invoer, door eindeloos proberen, zo te verfijnen dat het algoritme je als het ware gecontroleerd verrast. Jason Allen, de winnaar van de kunstprijs, wilde zijn invoer dan ook niet prijsgeven; het is een geheim recept. Een soort poëzie, noemde een andere maker het zelfs.

In dat opzicht betekent deze AI eerder een nieuw medium voor kunstenaars ( velen van hen zijn er al mee aan de slag) dan een bedreiging van hun bestaansrecht. Het vergt een grote en getrainde creativiteit, die van een mens, om met applicaties als DALL-E echt iets moois of interessants te maken.

Lees meer: