Wat ik leerde van een klas waar geen cijfers meer gegeven worden

Afgelopen weken sprak ik docent economie Jeroen Lamberts (33) en twee leerlingen uit zijn 3-vwo-plusklas, Britta (14) en Matthijs (13). 

Ik ben bezig met een serie verhalen over de gevolgen van de grote hoeveelheid toetsen die leerlingen in het voortgezet onderwijs krijgen. Ik schreef bijvoorbeeld dit stuk, over het desastreuze effect dat cijfers kunnen hebben op de motivatie van leerlingen.

Lamberts geeft in zijn 3-vwo-plusklas geen cijfers meer, en ik was benieuwd hoe dat in de praktijk werkt. Het gesprek met Jeroen, of nee: meneer Lamberts, kun je hier teruglezen. Het gesprek met Britta en Matthijs lees je hier terug.

Van m’n gesprekken met meneer Lamberts en z’n leerlingen neem ik een paar dingen mee.

1) Een mogelijke verklaring voor al die cijfers: tijdgebrek

Meneer Lamberts geeft niet alleen geen cijfers meer, hij behandelt ook maar 60 procent van wat er in het lesboek staat. Daardoor is er meer tijd om de lesstof echt te begrijpen. Britta wees daar ook op. Bij scheikunde, zei ze, moest ze vaak alweer door naar de volgende paragraaf wanneer ze de vorige paragraaf nog niet begrepen had. Ik ben benieuwd of andere leraren de grote hoeveelheid lesstof ook als reden noemen om cijfers te geven; dat ga ik ze vragen.

2) Theorie én praktijk laten zien: keuzevrijheid leidt tot motivatie

‘Ik weet dat economie niet mijn sterkste kant is, maar ik vind het nog steeds het leukst. Dat komt doordat de lesmethode zo is dat ik zelf een keuze heb’, vertelde Britta. Daarmee vatte ze zonder het door te hebben vijftig jaar aan literatuur over motivatie samen. Die literatuur zegt dat ‘autonomie’ – het gevoel invloed te hebben op wat je doet – leidt tot intrinsieke motivatie. 

Lamberts probeert leerlingen met zijn manier van lesgeven zoveel mogelijk autonomie te laten ervaren. Geen cijfers geven is daar een voorbeeld van. Een ander voorbeeld: leerlingen zelf laten bepalen wanneer ze een toets willen maken. Ik zag hoe meneer Lamberts de theorie over motivatie in zijn lessen probeerde toe te passen – en met succes.

3) Is leren leuk?

Matthijs en Britta zeiden dat ze minder deden voor economie, maar ook dat ze het gevoel hadden dat ze er meer leerden. Want ze hadden minder stress bij het leren en de nadruk lag meer op het begrijpen van de lesstof, in plaats van op zo snel mogelijk door het boek heen gaan (zie ook punt 1). En voor wat Matthijs en Britta zeiden, is in de literatuur best wat bewijs te vinden: wie minder gestresst is en meer intrinsiek gemotiveerd, kan beter leren.

Toch is er ook dat stemmetje dat zegt: ‘Nogal wiedes dat het bij meneer Lamberts relaxter is, want je hoeft er minder je best te doen – én leert dus minder. Nu is het leuk om niet zo gestresst te zijn, maar later zal je zien waar dat voor nodig was.’ Ik weet niet zo goed of dat een valide argument is, of een drogreden.

Ik wil meer lezen over hoe leren en welzijn zich tot elkaar verhouden. Liggen ze in elkaars verlengde of zijn ze tegenpolen? Is leren leuk of doet leren altijd een beetje pijn? Leestips (of luistertips, of kijktips) zijn welkom!

4) ‘Luie leerlingen’ zijn geen ander soort mensen

Britta en Matthijs zeiden ook iets waar ik een beetje boos van werd: dat zij – de vwo-plusklas – wel om konden gaan met de vrijheid die meneer Lamberts hun gaf, maar dat dat niet iedere leerling gegeven is. Ze hadden het over ‘luie leerlingen’ die ‘weinig verantwoordelijkheid’ nemen.

Het is een verleidelijke gedachte: dat je luie leerlingen moet disciplineren, bijvoorbeeld door ze cijfers te geven.

Maar de literatuur zegt iets anders: ‘luie’ leerlingen moet je de kans geven gemotiveerd te raken, bijvoorbeeld door ze meer keuzevrijheid te geven. Of ze nu in een vwo-plusklas zitten of niet. Juist al die cijfers kunnen leerlingen lui maken. Ik zou dus ook weleens langs willen gaan bij een niet-vwo-plusklas die geen cijfers meer krijgt. 

En verder:

Komende weken zal ik meer artikelen publiceren over de effecten van cijfers in het onderwijs op motivatie, leren en welzijn. Maandelijks een mailtje krijgen met de stukken die ik geschreven heb? Schrijf je dan in voor mijn nieuwsbrief!