Op TikTok zijn traditie en liefdadigheid ook gewoon content, laat deze Libanese kookinfluencer zien

Ze zijn al jaren vaste prik op sociale media rond feestdagen als kerst, Pasen, Pinksteren: goedgebekte presentatoren met handmicrofoons die de winkelstraten van Nederland in trekken om de burger op straat te vragen ‘wat we op deze feestdag nou eigenlijk vieren’.

Meestal tonen deze video’s een zelfde mix mensen: giebelende bakvissen met H&M-tasjes die ‘OMG, echt géén idee’ in de camera blaten, stoere knapen die zelfverzekerd het verkeerde antwoord geven, en studieuzere types die – gelukkig! – wel het juiste antwoord weten.

Ik stel me weleens voor dat ik zo’n microfoon onder mijn neus geduwd krijg. Het zou een fijne streling voor mijn betweterige inborst zijn, want ik weet het allemaal. Kerst? De geboorte van Christus. Pasen? De wederopstanding van Christus. Pinksteren? De uitstorting van de Heilige Geest over de apostelen van Christus. Tienen alom.

Maar, besefte ik laatst, als ze me zouden vragen: ‘Wat wordt met het Suikerfeest gevierd?’ dan zou ik tot mijn grote schaamte een stuk matiger scoren. ‘Het einde van de ramadan, de islamitische vastenmaand’ – dat zou ik nog wel op kunnen lepelen. Maar hoe die precies gevierd wordt? Welke feestelijkheden en tradities eromheen horen? Welke gerechten op tafel staan?

‘OMG, echt géén idee.’

Natuurlijk, het gaat hier wel om traditie geserveerd met een influencersausje

Om mijn schandelijk monoculturele algemene ontwikkeling bij te spijkeren, bieden sociale media een voorzichtig opstapje. Zo volg ik al een tijdje de Libanese kookinfluencer Abir El Saghir. Voor haar ruim 21 miljoen volgers op TikTok maakt ze prachtig geproduceerde receptenvideo’s, meestal voor gerechten van over de hele wereld. Maar gedurende de ramadan verschenen er voornamelijk video’s die de buitenstaander een kijkje geven in de keuken en tradities van het Midden-Oosten.

Natuurlijk, het gaat hier wel om traditie geserveerd met een onmiskenbaar influencersausje. De serie van verschillende traditionele iftarlekkernijen werd afgewisseld met coole outfit-van-de-dagvideootjes, een gesponsorde post voor een Libanese restaurantketen, en een receptenvideo voor – ik verzin dit niet – met tagliatelle gevulde ‘tacoschelpen’ van kipschnitzel, klaargemaakt op de tonen van een populair TikTok-hitje.

Maar het gros van El Saghirs video’s laat mij even proeven aan culturen die niet de mijne zijn. Omdat ze een taal spreken die we in principe allemaal verstaan: de taal van lekker eten.

De pracht en praal van kruiden, melk en bloem

Eerst even: op het hele internet is er niemand die zo episch schenkt als Abir El Saghir.

Natuurlijk, professionele chefs zijn bedreven in snijden, hakken, malen, roeren en strooien, waardoor hun bereidingen er op tv of sociale media altijd beter uitzien dan wanneer een dilettant in zijn eigen keuken staat te hannesen. Maar tot ik de video’s van El Saghir kende, beschouwde ik elke handeling in de keuken als zuiver utilitair. Als, zeg, de grofgebekte tv-kok Gordon Ramsey een teen knoflook snippert, dan is dat vooral een prachtig gezicht vanwege zijn snelheid, zijn precisie, en zijn vingertoppen die heel blijven terwijl hij nonchalant in de camera blijft kijken. Elegant, maar vooral benijdenswaardig functioneel.

In de kookvideo’s van El Saghir wordt elke vorm van keukenarbeid echter verheven tot absolute kunst. Als El Saghir specerijen aan een gerecht toevoegt, liggen de felgekleurde poeders als bij een marktkraam van een Arabische souk in keurige bergjes op een houten spatel, die ze vervolgens voorzichtig in een mengkom laat ploffen. Keukengerei wordt niet uit een kastje gegrist, maar met een galante zwaai op het aanrecht geplaatst.

En dan dat schenken. Poh, wat kan El Saghir schenken! Vanaf grote hoogte laat ze water en melk uit rijkgedecoreerde kannetjes klateren, drapeert ze honing of gesmolten chocolade in weldadige linten over zoetigheden, of stort ze met bulderend geweld suiker en bloem in glimmende keukenmachines.

Ze kookt niet alleen gerechten, ze belicht ook hun geschiedenis en erfgoed, waardoor kijkers een dieper begrip krijgen van regionale keukens

Haar grootse gebaren zijn adembenemend om te zien, maar de neiging tot overstilering geeft El Saghirs video’s ook iets neps. Zo zie je haar zelden écht snijden. Meestal wijst ze met haar mes naar een tomaat of paprika op haar snijplank, die als bij toverslag veranderen in een nette hoop blokjes. Haar roeren is geen roeren, maar meer een soort aaien – alsof haar lepel de verschillende ingrediënten in hun hete pan liever zachtjes in slaap kust, dan ze stevig door elkaar te mengen. En haar popperige make-up en lange gewaden geven haar niet de uitstraling van een kok, maar van een ijle sylfide die door haar keuken zweeft.

Het moge duidelijk zijn: de video’s van deze kookinfluencer zijn niet zomaar praktische receptenvideo’s, maar een nauwgezet geconstrueerde contentdroom. Omwille van de esthetiek is elke handeling zorgvuldig van haar functie losgezongen. De kijker kan zich ondertussen vergapen aan El Saghirs uitbundig geoutilleerde keuken, haar engelachtige verschijning, en de overdadige pracht en praal van haar baksels en braadsels.

Het heeft een betoverende uitwerking. En onderwijl leert het brede TikTok-publiek van alles over verschillende Midden-Oosterse eetculturen en de bijbehorende tradities. ‘Ze kookt niet alleen gerechten, ze belicht ook hun geschiedenis en erfgoed, waardoor kijkers een dieper begrip krijgen van regionale keukens’, jubelde een artikel laatst, waarin een tiendelige tv-show werd aangekondigd waarin El Saghir speciaal voor de ramadan iftarmaaltijden uit verschillende islamitische culturen kookt.

Traditie en liefdadigheid in de aandachtseconomie

Het tv-programma is de zoveelste ster aan het firmament van het zorgvuldig gecureerde contentimperium van deze 23-jarige keukeninfluencer. Een imperium, dat moet gezegd, dat de plank soms ook misslaat.

Zo verschenen er de afgelopen weken ook video’s waarin El Saghir een weeshuis en een vluchtelingenkamp bezoekt – iets dat El Saghir overigens vaker doet. Zakat, het geven van aalmoezen aan de armen, is net als de ramadan een van de vijf zuilen van de islam, en met name tijdens islamitische feestdagen een belangrijk gebod. Daarnaast vangt El Saghirs thuisland Libanon de meeste vluchtelingen per hoofd van de bevolking ter wereld op.^*

Ik moet eerlijk zeggen dat de video’s in de vluchtelingenkampen mij een beetje tegenstaan. De overgeproduceerde stijl die ik in El Saghirs keukenvideo’s zo fascinerend vind, voelt in de video’s waarin ze omringd wordt door nieuwsgierige vluchtelingenkinderen een tikkeltje misplaatst. Met op sociale media tentoongespreide liefdadigheid ligt altijd de verdenking op de loer dat het enkel om de schone schijn te doen is. En in het geval van El Saghir en haar gekunstelde esthetiek komt ze daar moeilijk los van.

Is elke traditie – hoe heilig ook – gedoemd te worden vermarkt tot goederen van de aandachtseconomie zodra ze haar weg naar TikTok vindt? ‘The best thing in ramadan is sweet’, leest het onderschrift van El Saghirs receptvideo voor osmalieh, een Libanees dessert van bladerdeegvermicelli. #Ramadan2023.

Misschien is het niet aan mij hier dingen van te vinden. Maar het maakt toch iets weemoedigs in mij los. Net als paaseitjes die al in januari in de schappen liggen, of de reclame van een botermerk die stelt dat ‘Pasen begint met Lurpak’.

Meer lezen?