Een vriend die zijn leven beter op orde heeft dan ik, voorziet me af en toe van gratis advies. (Ik bof; zijn advies is inmiddels ook te koop online, waardoor zijn leven alsmaar ordelijker wordt.)

Zijn tip: download de productiviteitsapp Notion. Het onoverzichtelijke bestaan zal zich schikken in een aantal keurige afvinklijsten en tabellen. Hij liet het zien op zijn telefoon: het zag er mooi en kalmerend uit, ik wilde dit ook.

Wat hij er niet bij vertelde is dat die app niet kan ruiken wat jij met je leven wilt. Je moet die afvinklijsten en tabellen zelf maken. Hoe je dat doet spreekt niet voor zich, dus terwijl ik eigenlijk moest werken, belandde ik in de meest opgeruimde niche van YouTube, waar productiviteitsvloggers je uitleggen hoe je het meeste uit Notion én uit jezelf haalt.

De geordendheid is inspirerend, soort van. Beangstigend ook

Die productiviteitsvloggers zijn er ruwweg in twee smaken. Er zijn de voormalige nerdy mannen in informele overhemden, die een techbedrijf runnen vanachter hun dwangmatig opgeruimde bureau. En dan zijn er de meisjes.

Over de meisjes wil ik het hebben. Het zijn er veel. Ze komen tot je in pasteltinten, met zachte stemmen en zalvende jazz, vanuit opgeruimde kamers, met smetteloze, gehydrateerde gezichten. Ze willen je laten zien hoe ze zo schoon, netjes en gezond blijven. Daarvoor hebben ze hun ‘routines’, die om 5 uur ’s ochtends De vaste onderdelen van die routines strepen ze vlijtig af van uitgebreide lijstjes die er even rein en regelmatig uitzien als zijzelf.

De meisjes willen je vertellen hoe hun dag eruitziet, van het perfect opmaken van hun twijfelaar ’s ochtends, tot het mindful afwassen, ’s avonds, van het kommetje waaruit ze hun waterige groene curry hebben gelepeld. We zien ze mediteren, yoga doen en een bagel eten met pindakaas en precies gelijke plakjes banaan. In de resterende tijdvakken zitten ze achter hun laptop, waarnaast een kaars brandt, als op een altaar. Daar maken ze hun lijstjes, halen ze hun tienen voor de studie en editen ze hun video’s (want er moet ook nog gewerkt worden, natuurlijk).

Inspirerend, soort van. En een tikkie verontrustend, denk ik, terwijl mijn eigen Notion-dashboard mijn huiskamer begint te weerspiegelen: een georganiseerde puinhoop. Het is niet mooi, niet recht, niet pastel en ik heb al vier uur niet gewerkt.

En ik loop achter. De enge meisjes blijken een klassiek voorbeeld van wat cultuurcritici al jaren aanduiden als toxic productivity, een doorgeslagen arbeidsethos dat zich in iedere hoek van je leven nestelt – tot het afwassen van kommetjes aan toe.

Maak kennis met ‘that girl’

Ik hoor de psycholoog Lisa Damour in een waarschuwend aan de lijstjesmeisjes refereren als de Die inspireert meisjes en jonge vrouwen in het beste geval om hun huiswerk netjes te maken en zichzelf naar de sportschool te slepen. Maar in veel andere gevallen zadelen die perfecte pastelvrouwen je op met een hopeloos gevoel van tekortschieten. Vooral als je een tienermeisje bent.

Damour kan het weten. Ze behandelt al decennialang jongeren in haar praktijk en schreef verschillende boeken over hun ontwikkeling.

Haar boek Under Pressure (2019) schreef ze naar aanleiding van de Ze biedt ouders, opvoeders en meisjes zelf hulpmiddelen om om te gaan met de extreme stress en angst die deze maatschappelijke druk kan opleveren.

Het is een complex verhaal, waarin niets eenduidig is en alles met alles samenhangt. ‘Onze dochters worden van alle kanten uitgedaagd’, schrijft Damour. ‘Ze maken zich zorgen over hun relaties met ons en hun vrienden, ze stappen in de onstabiele wereld van romantiek, ze worden geconfronteerd met en ze worstelen met de verwachtingen van de cultuur dat ze meegaand, transparant en aantrekkelijk moeten zijn.

‘Deze moeilijkheden zijn niet nieuw, maar het grote verschil is dat ze zich nu voordoen in de context van moderne technologie die meisjes vastbindt aan een snel bewegende socialemedia-achtbaan waar ze zelden van afstappen.’

Meisjes zien cijfers als een directe graadmeter: hoe goed ben je?

Een heel hoofdstuk wijdt Damour aan wat in Nederland ook vaak als eerste genoemd wordt als het over de verslechterde geestelijke gezondheid van meisjes gaat: academische prestatiedruk.

Onderzoek wijst uit, schrijft de psycholoog bijvoorbeeld, dat meisjes schoolcijfers anders interpreteren dan jongens. Waar jongens, opportunistischer, genoegen kunnen nemen met het minimale, zien meisjes hun cijfers vaak als een directe graadmeter van hoe goed ze zijn, met stress als gevolg. Allebei potentieel problematische patronen, trouwens: jongens presteren ondermaats, terwijl meisjes onnodig lijden onder hun eigen meticuleuze en vaak inefficiënte aanpak.

Meticuleus ja, zo zou je de overvloedige vlijt van de That girl prima kunnen omschrijven – het betekent zoveel als ‘zeer nauwgezet’, maar het woord vindt zijn oorsprong in het Latijn, waarin het ‘vol van angst’ betekent. Efficiënt past ook, al zou het in deze context preciezer zijn om van schijnefficiëntie te spreken; hoeveel zou je niet gedaan krijgen in al die tijd dat je lijstjes maakt, dankbaarheidsdagboeken bijhoudt en video’s edit over efficiëntie?!

Flauw, natuurlijk. De echte tragiek is, zo benadrukt Damour, dat als meisjes zich voortdurend te veel inspannen, ze weliswaar vertrouwen ontwikkelen in hun werkethiek, maar geen vertrouwen in hun ware talenten.

Het leuke is dat Damour geen doemdenker is. Ja, het moderne leven is stressvol voor meisjes, maar stress en angst, benadrukt ze, zijn lang niet altijd erg. Een deel van het probleem is ook dat de obsessie met welzijn – waarvan de That girl-trend doordrenkt is; een geordend leven is een gezonde geest, is de aanname – ouders en kinderen weinig tolerant maakt voor emoties die niet pastelkleurig zijn. Niet alleen horen die bij het leven, zegt Damour, ze stellen je ook in staat om kritisch te zijn op je omgeving en je cultuur.

Meer lezen?