De graandeal tussen Oekraïne en Rusland moet elke twee maanden Nu is het weer zover. Voor de Russen is deze deal essentieel, want zij hebben de havens aan de Zwarte Zee nodig om graan en kunstmest te verhandelen. Dat is zelfs een van de redenen waarom Rusland

Toch trekt Rusland in deze deal aan het langste eind: bij elke verlenging heeft Rusland weer nieuwe wensen, die worden ingewilligd door de Europese Unie. Dit keer willen ze dat de sancties tegen de Russische landbouwbank – de staatsbank van het Kremlin – worden verlicht.

Blijkbaar vindt de Europese Unie deze deal zó belangrijk, dat ze bereid is de oorlogskas van Poetin ervoor te spekken. Kan de EU dan niets doen om die deal minder belangrijk te maken, en zo steviger te staan in de onderhandelingen?

Jawel hoor: minder vee houden.

Wie eet het op? Europees vee

De Wereldvoedselorganisatie houdt bij waar de graanschepen onder de vlag van de graandeal heen gaan. Wat blijkt? Europa is by far de grootste afnemer. Na China zijn Spanje, Turkije, Italië en Nederland de grootste verbruikers, en samen importeert de EU meer graan dan

Waarvoor dit graan precies gebruikt wordt, is nog niet vastgesteld – dat duurt even. Maar er is geen reden om aan te nemen dat dit deze keer anders is dan in eerdere jaren:

Grootverbruikers van het graan zijn de pluimvee- en varkensindustrie. Zo importeerde Nederland in 2020 voor een miljard euro aan maïs, waarvan twee derde uit Oekraïne. Het merendeel daarvan werd opgescharreld door kippen in de pluimvee-industrie.

Meer dan 90 procent van de bergen kippenvlees en de eieren die dat oplevert, wordt Dat is niet noodzakelijk voor ons welzijn – integendeel, we eten er

Waarom doen Nederland en de andere Europese lidstaten niets – nul komma nada – om onze afhankelijkheid van Russisch veevoer te verminderen?

Carpoolen tegen Hitler

In de Tweede Wereldoorlog verspreidde de Amerikaanse overheid een slogan onder haar bevolking: Het was een van de vele overheidsacties om de bevolking aan te zetten tot zuinigheid. Carpoolen was het devies, om zo brandstof te besparen die hard nodig was voor de Amerikaanse Jeeps die nodig waren om Europa mee te bevrijden.

In Nederland hadden we afgelopen winter de iets minder creatieve overheidsslogan: De bedoeling was dat iedereen de thermostaat twee graden lager zou zetten, van 21 naar 19 graden.

We gaven massaal gehoor. Oké, dat was vooral omdat het gas zo duur was, maar het was toch ook fijn dat we op die manier meehielpen om Poetin buiten spel te zetten. We bleken ook gewoon zónder Russisch gas te kunnen! Zo draaiden we een belangrijke inkomstenbron van Poetin de nek om.

Wat de Amerikanen óók deden in de Tweede Wereldoorlog, doen wij dan weer niet: minder vlees eten. Niet alleen in het bezette Europa ging voedsel op de bon, ook de Verenigde Staten kozen ervoor. Alles om hun bondgenoten te bevrijden. Vooral vlees werd streng gerantsoeneerd, want dat kost veel graan.

In plaats van zo min mogelijk graan en kunstmest van Poetin af te nemen, tuigen we een deal met hem op

Hoe anders gaat dit nu, bij de Europese bondgenoten van Oekraïne. In plaats van zo min mogelijk graan en kunstmest van Poetin af te nemen, tuigen we een deal met hem op om de export door te laten gaan, koste wat het kost. Minder gas verbruiken, prima. Maar kom niet aan onze kipnuggets!

Daardoor duurt de oorlog in Oekraïne alleen maar langer, en maken we de kans kleiner dat Rusland verslagen wordt. Na olie, gas en kolen, zijn graan en ammoniak (grondstof voor kunstmest) twee van Ruslands belangrijkste exportproducten. Ammoniak is stikstof dat met behulp van aardgas uit de lucht is gehaald. Via ammoniak kan Rusland haar aardgas dus toch blijven verkopen. Wederom:

Een deal om de honger tegen te gaan

Het argument van de Europese Unie om toch concessies te doen aan Poetin voor de graandeal, is niet dat ze zo aan hun kipnuggets gehecht zijn. Volgens de EU – en de VN, die als onderhandelaar optreedt – is de graandeal vooral zo belangrijk omdat die eraan bijdraagt dat de honger in de wereld niet toeneemt.

Honger, is het argument. Maar klopt dat wel?

Maar een klein deel van het graan dat via de graandeal verhandeld wordt, komt daadwerkelijk terecht in landen met voedseltekorten. Afrikaanse landen zoals

De VN wil best toegeven dat het Oekraïense en Russische graan vooral geconsumeerd wordt door mensen die niets tekortkomen. Maar, zeggen ze erbij, dat is het punt ook niet. Het gaat hen erom dat de graandeal voorkomt dat de graanprijzen de pan uit rijzen. De oorlog in Oekraïne zorgde voor een plotselinge stijging van de graanprijzen, boven op de gestage stijging die al een Volgens de VN heeft de graandeal geholpen om die weer naar beneden te brengen.

Tot op zekere hoogte klopt dat: de graanprijzen zijn na de eerste deal nooit meer zo hoog geweest als bij aanvang van de oorlog. Toch of dat alleen door de Bovendien is er met elke nieuwe deadline van de deal weer een Telkens is er de dreiging: zal Rusland deze keer écht stoppen?

Minder vlees, voor de goede zaak

Wat zou nou een betere, betrouwbare manier zijn om de graandeal overbodig te maken, en zo de graanmarkt te stabiliseren? Welnu: minder graan consumeren. 

Door simpelweg een dieet te volgen dat gezond is voor mens en planeet – het zogenaamde planetary health diet, waarin ook dierlijke producten zitten, maar wel minder dan nu – kan de EU een hoeveelheid voedsel besparen die gelijkstaat aan de Veel méér dus dan alleen de export waar het in de graandeal om draait.

We zouden onze focus op productie en consumptie van dierlijke producten massaal kunnen verleggen naar plantaardig voedsel

Op de lange termijn is het voor iedereen beter als Nederland minder veevoer importeert. Voor onszelf, bijvoorbeeld omdat het de belangrijkste oorzaak van het stikstofprobleem is. Maar ook voor lagelonenlanden, waar nu veel landbouw gericht is op veevoerproductie voor de export, in plaats van hun eigen voedselzekerheid.

We zouden onze focus op productie en consumptie van dierlijke producten massaal kunnen verleggen naar plantaardig voedsel. Net als de Verenigde Staten deden in de Tweede Wereldoorlog, om ons te kunnen bevrijden.

Kies je voor vrijheid? Of voor ongestoord kipkluiven?

Maar nee. Zolang we zelf geen tekorten hebben, zoals bij aardgas, zien we geen enkele reden om zelf te minderen. Dan maar wat concessies aan Poetin.

In de Europese Unie vinden we vrijheid om ongestoord kip te kluiven belangrijker dan de vrijheid om, eh, in vrijheid te leven. Hopelijk krijgen we straks een overheid die niet alleen vraagt om de thermostaat een graadje lager te zetten, maar óók om een paar dagen in de week geen vlees te eten.

Nog ideeën voor een sterke slogan? Mijn suggestie: ‘Wanneer je kip eet, dineer je met Poetin.’

Meer lezen & luisteren?