Arme landen kunnen alleen verduurzamen als het Westen meebetaalt – dus waar wachten we nog op?

De meedogenloze hittegolven in Noord-Amerika en Zuid-Europa deze maand zouden ‘nagenoeg onmogelijk zijn geweest zonder klimaatverandering’, schrijven experts deze week in een nieuw onderzoek.

Stel je voor: het Westen slaagt erin om al zijn ambitieuze klimaatdoelen te halen. Nederland worstelt zich met windmolens en waterpompen naar 55 procent CO2-reductie in 2030. Denemarken zegt de kolen vaarwel en blijft zo de groene mascotte van Europa. En Frankrijk maakt olie en gas overbodig met tientallen kerncentrales en een vloot aan elektrische voertuigen.

Zelfs de Amerikanen, de probleempubers die eventjes lak hadden aan het klimaatakkoord van Parijs, zijn in 2050 volledig klimaatneutraal. Wir schaffen das, alle klimaatsceptici en populisten ten spijt. Hebben de Europese Unie en de Verenigde Staten daarmee dan een catastrofe van wereldformaat voorkomen?

Nee, want dan laat ik tientallen landen – goed voor 90 procent van de wereldbevolking – buiten beschouwing.

Hier komt de ontnuchterende waarheid: de verduurzaming van rijke landen is onvoldoende om klimaatverandering te bestrijden. Ook arme landen hebben zonnevelden, windturbines en elektrische auto’s nodig.

Meer dan de helft van alle broeikasgassen (63 procent!) komt nu al uit ontwikkelingslanden en opkomende economieën. En dat aandeel groeit alleen maar. Naarmate die landen rijker worden, willen hun inwoners ook hamburgers happen, auto’s aanschaffen en vliegvakanties boeken. In 2022 kwam de snelste groei in CO2-uitstoot daardoor niet uit West-Europa, maar uit ontwikkelingslanden in Azië (exclusief China).

De opmars van een wereldwijde middenklasse betekent minder armoede (hoera!), maar ook meer uitstoot. Zelfs als groene energie spotgoedkoop wordt, belanden we in de problemen zonder tijdige investeringen in ontwikkelingslanden.

Maar er is een oplossing, stelt de Barbadiaanse emeritus hoogleraar en econoom Avinash Persaud, Hier vind je Persauds plan. en het Westen speelt daarin een sleutelrol.

Motivatie is niet het probleem. Geld wel

Ontwikkelingslanden (China niet meegerekend) moeten tegen 2030 een slordige 2,2 biljoen euro per jaar investeren om de klimaatdoelen te halen. Dat is meer dan het tienvoudige van alle ontwikkelingshulp wereldwijd. Het ontbreekt opkomende economieën niet aan goede wil om de opwarming te beperken – klimaatcatastrofes zullen hen het hardst raken. Nee, het ontbreekt hun aan geld.

In eerste instantie zou ik zeggen: geef ze dat geld. Europa en Noord-Amerika zijn verantwoordelijk voor 70 (!) procent van de CO2-uitstoot in de afgelopen 270 jaar, dus dit is wel het minste dat we kunnen doen. Bovendien: we zijn straks allemaal de sigaar Lees: ‘Extreme hitte in de zomer het “nieuwe normaal”? Nee, weersextremen nemen toe tot de CO2-uitstoot stopt’. als arme landen niet verduurzamen, dus egoïsme is ook een prima argument.

Toch is het onwaarschijnlijk dat ontwikkelingshulp in rijke landen plotseling sterk toeneemt. In Nederland wilde het kabinet geld voor ontwikkelingssamenwerking onlangs nog gaan inzetten om onze eigen asielopvang te financieren.

Met klimaatsteun schiet het ook niet echt op. Ondanks beloften uit 2009 om vanaf 2020 jaarlijks 89 miljard euro aan arme landen te verstrekken – zes keer het Nederlandse defensiebudget – hebben rijke landen samen nog geen derde van het toegezegde bedrag geleverd. Vorige maand spraken ze af om het nu écht te doen, maar het is inmiddels ontoereikend.

Met andere woorden: investeerders en overheden in opkomende economieën moeten héél véél geld lenen voor hun groene transitie. Maar ja, geld lenen kost geld. En vanwege macro-economische risico’s – denk aan een munt die onderuitgaat of een land dat zijn schulden niet betaalt – is dat voor Bangladesh een stuk duurder dan voor – zeg – België. Zo betaalt Duitsland 2 procent rente op een lening voor tien jaar, terwijl Zuid-Afrika 11 procent moet ophoesten.

Dus als investeerders van plan zijn zonnepanelen te installeren in Brazilië, Indonesië of Mexico, is het verzamelen van het nodige kapitaal duurder dan in de Europese Unie. Dit maakt veel cruciale groene investeringen in ontwikkelingslanden onvoldoende rendabel.

Maar: het onderzoek van Avinash Persaud toont aan dat financiële markten die macro-economische risico’s structureel overschatten. Dit betekent dat er duurzame projecten blijven liggen die wel degelijk winstgevend zijn.

En dáár zit de oplossing.

Laat ontwikkelingsbanken en het IMF garant staan

De leningen voor de effectiefste ‘groene’ projecten in opkomende economieën zouden gewaarborgd moeten worden met een gedeeltelijke valutagarantie door internationale ontwikkelingsbanken en het Internationaal Monetair Fonds (IMF), stelt Persaud voor.

Dat beschermt schuldeisers tegen mogelijke verliezen door wisselkoersschommelingen, en dus kunnen ze de rentes verlagen. Daardoor wordt het voor buitenlandse investeerders goedkoper om geld te lenen. En dat maakt een groene golf mogelijk, veelal voor projecten die ook nog eens winstgevend zijn!

Is het plan van Persaud uitvoerbaar? Absoluut, als het Westen overstag gaat. Ontwikkelde economieën dragen het meeste bij aan de fondsen van het IMF en hebben dus ook het meeste stemrecht. Iemand moet de grote bazen overhalen. Een leuke laatste klus voor onze demissionaire premier, de langstzittende regeringsleider van West-Europa.

Is Persauds voorstel eerlijk? Zeker, want ónze welvaart Lees: ‘Als we een klimaatramp willen voorkomen, moeten de rijken in de spiegel durven kijken – en dat zijn meer mensen dan je denkt’. heeft het wereldwijde broeikasbudget bijna volledig opgebruikt. Nu kunnen we die welvaart gebruiken om de aarde te redden.

Is het verstandig? Ja, want we willen allemaal een bewoonbare planeet voor onze (klein)kinderen. Maar dat kan alleen als we bereid zijn om voorbij onze grenzen te kijken.