Bijna dagelijks zijn zeeschepen in nood – maar niemand die verantwoordelijkheid neemt bij een ramp

Bij het uitbranden van de Fremantle Highway net boven Ameland dreigde een nieuwe milieuramp. Het schip vervoerde ruim 3.700 auto’s, waarvan bijna 500 elektrische.^*

Een ramp werd op het nippertje afgewend, maar de schrik zat er goed in: de rommel van het vorige ongeluk is nog niet eens opgeruimd. In 2019 sloegen 342 containers van de MSC Zoe overboord in de Noordzee.^* Dit jaar zagen we voor onze podcast Containerbegrip hoe een bergingsbedrijf en Stichting De Noordzee nog altijd spullen uit zee haalden: auto-onderdelen, badjassen, pannen – je kunt het zo gek niet bedenken.

Bij de brand op de Fremantle Highway kwam één bemanningslid om, de andere 22 scheepslieden – allemaal uit India – zijn geëvacueerd. De kapitein en een andere scheepswerker lagen een week in het ziekenhuis.^*

Terugkerende vraag bij rampen op zee: wie is verantwoordelijk voor het welzijn van de bemanning en het milieu als er iets gebeurt op zee? Wie moet er betalen voor de schade? De zee is van iedereen, maar tegelijk van niemand.

Nu de Fremantle Highway is afgemeerd in de Noord-Groningse Eemshaven, wordt dit maar al te duidelijk. Demissionair minister van Infrastructuur en Waterstaat Mark Harbers besloot dat het geblakerde schip naar een veilige haven moest worden gebracht, en de Eemshaven was dichtbij. De burgemeester ter plekke was niet tegen, maar wil ook niet opdraaien voor de kosten.^*

Maar wie gaat dat wel doen?

Ga maar na: de bemanning van de Fremantle Highway komt uit India, de eigenaar van het schip uit Japan, het schip is geregistreerd in Panama, het voer van Duitsland naar Singapore, en kwam bij Nederland in de problemen. En dan heb je ook nog de bedrijven die verantwoordelijk zijn voor de auto’s, inspecties aan boord, het laden en lossen, enzovoorts.

Nu het schip in de Eemshaven ligt, zal het juridische gevecht beginnen over wie schuld heeft aan de brand. Wie betaalt voor het bergen van het schip, en voor de schade aan de goederen? Japan? Panama? Nederland? En wie dan, ín Nederland? De kustwacht? Bergingsbedrijven? De gemeente Ameland? De kustwacht kwam te laat in actie bij de Fremantle Highway, blijkt uit een reconstructie van NRC. Maar de kustwacht verwijst naar Defensie.^*

En welke rol spelen de verzekeraars, die in een noodsituatie met de scheepseigenaar overleggen over de juiste aanpak?

Met zo veel betrokken partijen is het geen verrassing dat, zodra er iets misgaat, het grote vingerwijzen begint.

Dat is problematisch, want scheepsrampen komen vaak voor. Dit jaar alleen al kwamen er wereldwijd meer dan 120 schepen in de problemen, blijkt uit ons eigen onderzoek.

Dit lijkt klein bier: dagelijks varen duizenden schepen over zee. Maar vergeleken met bijvoorbeeld de luchtvaart is de scheepvaart stukken minder veilig, doordat de regels wereldwijd minder eenduidig zijn. Waar er voor vliegtuigen zeer strikte protocollen bestaan – van trainingen voor de bemanning tot hoe en met wie er wordt gecommuniceerd – is dit in de scheepvaart niet altijd duidelijk of worden de protocollen niet nageleefd. Naar schatting wordt tot wel 80 procent van de scheepsrampen veroorzaakt door een menselijke fout.^*

Een ramp voorkomen, begint bij de veiligheid op schepen. Maar net zo belangrijk is het om vast te stellen wie verantwoordelijk is in een sector waarin landsgrenzen niet bestaan.

Infographic door Irene Stracuzzi (voor De Correspondent).