Het Verenigd Koninkrijk zet de oliekraan maximaal open (en wat me verder opviel in het klimaatnieuws)

Ons klimaat verandert en de duurzame revolutie is in volle gang. Ik volg het klimaatnieuws en praat je bij:

‘WINTER’: Op het zuidelijk halfrond is het winter, toch is het begin augustus bijna 40 graden in het Andesgebergte in Chili.

OVERSTROMINGEN: In onder meer Afghanistan, China en India.

BRANDEN: In Spanje, Griekenland, Algerije, Canada en Hawaï. Die op het eiland Maui zijn de dodelijkste in een eeuw in de VS. The Economist beschrijft hoe het zover kon komen (hitte, droogte, brandstof, wind).

Niet warmer dan verwacht, toch veel schade

In Europa ligt het aantal bosbranden dit jaar onder het gemiddelde, in de Amerika’s ligt het erboven. Vooral Canada schiet er dit jaar uit.

Wereldwijd vallen alle hitte-extremen dit jaar binnen de verwachtingen van de klimaatmodellen, schreef ik eerder.

Maar regionaal en lokaal zijn de extremen soms veel erger dan verwacht, schrijft Maartje Bakker in de Volkskrant.

‘De juiste manier om klimaatverandering te begrijpen is dat alles goed gaat tot het niet goed gaat, en dan is het meteen verschrikkelijk. En [een situatie] kan in een oogwenk van "goed" naar "verschrikkelijk" gaan’

Klimaatwetenschapper Andrew Dessler legt uit waarom klimaatopwarming vaak zo ontwrichtend uitpakt.

Klappen voor de kwetsbaren

VERMIJDBARE SCHADE: Klimaatverandering vergroot de schade van extreem weer, maar bestaande sociaal-economische kwetsbaarheid bepaalt net zo goed of mensen er de dupe van worden. Een deel van de schade van klimaatrampen uit de afgelopen jaren had voorkomen kunnen worden door meer aandacht te besteden aan armoede, discriminatie en goede risicocommunicatie, bepleiten twee klimaatwetenschappers in Nature.

HITTELAST: Langdurige blootstelling aan extreme hitte gaat gepaard met een snellere achteruitgang in cognitieve prestaties, concludeert een nieuw onderzoek. Vooral zwarte mensen en inwoners van arme woonwijken in de VS blijken kwetsbaar.

ACHTERSTELLING: Een andere analyse laat zien dat het onbetaalde werk van vrouwen in India, Nigeria en de VS langer duurt en moeilijker is tijdens hittegolven, waardoor zij (nog) minder tijd overhouden voor betaald werk. Zo vergroot de hitte de ongelijkheid.

ARMOEDE: Wie overlijdt aan hitte, overlijdt eigenlijk aan armoede, schrijft een columnist in The New York Times. Want wie rijk genoeg is, neemt airco of zorgt dat hij niet buiten werkt in de hitte.

Hoe moet het met de vakanties?

Eind juli leverde reisorganisatie Corendon toeristen af in een gebied waar branden om zich heen grepen op het Griekse eiland Rhodos. De toeristen waren radeloos en vreesden voor hun leven.

‘Alles is hier slecht geregeld’, zei een van hen. ‘Je voelt je net een asielzoeker.’

Elders in Griekenland zaten 66.000 vluchtelingen vast in detentiecentra waar ze niet aan de extreme hitte konden ontsnappen – ze zitten naar eigen zeggen vast in ‘gloeiende tenten’ en ‘kokende ijzeren containers’.

In Nederland passen nog maar weinig mensen hun vakantieplannen aan, wel ontstond een discussie over de verantwoordelijkheid van reisorganisaties voor de bescherming van toeristen.

In een echo van voormalig Shell-topman Ben van Beurden (‘ik pomp alles op wat ik kan’) zei Corendon-topman Steven van der Heijden: ‘Zolang de consument het wil, en wij mogen vliegen, zullen we naar de mediterrane landen gaan.’ Zijn interview met de Volkskrant ging uiteindelijk over veel meer dan alleen toerisme en is het lezen waard.

‘Ik ben inderdaad onderdeel van een generatie mensen in het bedrijfsleven die succesvol is geweest ten koste van het klimaat. Dat is zo. Maar het is niet iets wat ik kon vermoeden’

Corendon-topman Steven van der Heijden in een openhartig interview in de Volkskrant.

NRC constateerde dat ‘vakanties nooit meer hetzelfde zullen zijn’, maar verdient met dezelfde krant volop aan advertentieruimte voor vliegvakanties. (Over dit soort gemengde signalen schreef ik eerder.)

Groenrechts is terug, maar niet in Europa

‘3-0 voor het klimaat’, twitterde Ed Nijpels (oud-milieuminister, VVD) toen bekend werd dat naast Frans Timmermans (PvdA/GroenLinks) en Rob Jetten (D66) ook Henri Bontenbal (CDA) als lijsttrekker mee zou doen aan de verkiezingen. Alle drie de mannen zijn goed ingevoerd in groene zaken, en uitgesproken voorstander van serieus klimaatbeleid. Hoe de nieuwe partij van Pieter Omtzigt zich in de klimaatdiscussie zal positioneren, is minder bekend.

Nijpels had ook Silvio Erkens (VVD) kunnen noemen, al is die geen lijsttrekker. Het Kamerlid dat zich tot voor kort profileerde met flauwe filmpjes over linkse mensen met geitenwollen sokken liet in de NRC een redelijk volwassen groenrechts geluid horen. Hij continueerde daarmee de lijn die Mark Rutte vroeg in zijn politieke carrière ook had gekozen.

In Europa maken centrumrechtse en radicaal-rechtse partijen heel andere afwegingen. Waar centrumrechtse partijen de Groenen ‘tot voor kort als mogelijke coalitiepartners’ zagen, zien ze hen nu ‘als hun voornaamste politieke tegenstanders’, aldus de Duitse journalist Wolfgang Münchau.

Een radicaal-rechts Europa is nu denkbaar, en voor het klimaat is dat slecht nieuws. De Italiaanse premier Giorgia Meloni bijvoorbeeld zegt voor de buitenwacht de juiste dingen, maar waarschuwt onder gelijkgestemden voor de economische gevolgen van ‘ultra-ecologisch fanatisme’, schrijft Politico deze maand.

Berichten uit de energietransitie

GROENERE ONTWIKKELING? India is erin geslaagd de groei van de economie te ontkoppelen van de CO2-uitstoot, schrijft Reuters. Voor iedere euro die er in 2019 in India verdiend werd, stootte het land 33 procent minder uit dan in 2005. Maar aangezien de economie in dezelfde periode bijna drie keer zo groot werd, is sprake van een ruime verdubbeling van de totale uitstoot. Ondertussen wordt bosbescherming in het land minder belangrijk gevonden dan zakendoen, blijkens de aanpassing van een belangrijke natuurbeschermingswet.

STEENKOOL IN CHINA: China’s uitstoot is in het tweede kwartaal van 2023 het recordniveau van 2021 voorbijgeschoten. De oorzaak is een toename in het gebruik van steenkool. De ontwikkeling van duurzame energie in het land gaat óók op een recordtempo door, schrijft Carbon Brief in een analyse. (In een recente nieuwsbrief schreef ik uitgebreider over China’s dubbelhartige energie- en klimaatbeleid.)

ZONNEVLOED IN EUROPA: De uitrol van zonne-energie in Europa gaat veel harder dan eerder voorzien, schrijft Politico. In Nederland ziet energiebedrijf Vandebron zich genoodzaakt een heffing in te voeren voor klanten die zonnestroom terugleveren aan het net. Dit om maatregelen te kunnen betalen die overbelasting van het stroomnet moeten tegengaan.

INDUSTRIEPOLITIEK: De Nederlandse productie van staal, kunststoffen en andere industriële basismaterialen kan in 2050 volledig klimaatneutraal en circulair zijn, concludeert het Sustainable Industry Lab, een denktank onder leiding van oud-Shell-topman Gert-Jan Kramer. Maar beleidsmakers moeten daarvoor wel ‘de juiste balans’ tussen wortel en stok in het oog houden, schrijven strategen van accountants- en adviesbureau PwC in een nieuwe analyse.

STROEVE SAMENWERKING: De VS wil een vooruitstrevende industriepolitiek voeren, maar zijn Koude Oorlog-mentaliteit richting China zit daarbij in de weg, schrijft journalist Robinson Meyer in The New York Times. Zonder samenwerking met China zal de VS geen noemenswaardige groene industrie opbouwen, aldus Meyer.

Lobby voor aardgas in Afrika

De olie- en gasindustrie doet haar best Afrika aan het aardgas te krijgen, laat een nieuw onderzoek van de Britse organisatie InfluenceMap zien. Zo worden Mauritanië, Nigeria en Tanzania belobbyd door westerse oliebedrijven als BP en Shell om terminals voor vloeibaar aardgas (LNG) te bouwen.

Die invloed is ook terug te zien in het omstreden recente besluit van de Ghanese regering om op grote schaal LNG te gaan importeren. Het land is door een consortium van twee private investeringsmaatschappijen, en met steun van ontwikkelingsbanken van het Verenigd Koninkrijk en Duitsland, overtuigd van nut en noodzaak van de bouw van een grote nieuwe importterminal voor LNG en een zeventien jaar durend afnamecontract met Shell.

De investering gaat rechtstreeks ten koste van het budget voor duurzame energie, en critici verwachten dat de stroom in het land er duurder van wordt. Zonne- en windenergie zou een beter alternatief zijn. (In een nieuw verhaal laten information designer Irene Stracuzzi en ik zien dat zonne-energie een unieke kans biedt voor groene ontwikkeling in het mondiale Zuiden.)

VK en VS halen de onderste olie uit de kan

‘HET MAXIMALE ERUIT’: De Britse premier Rishi Sunak wil zoveel mogelijk olie en gas uit de Noordzee halen. ‘Mijn visie is dat we het maximale uit de mogelijkheden hier in de Noordzee moeten halen, want daarmee stellen we onze energievoorziening veilig’, zei hij. De aanpak komt hem op veel kritiek te staan, terwijl nieuw onderzoek laat zien dat de groei van duurzame energie in het VK langzamer gaat dan in andere grote economieën.

ONEERLIJK VEEL: Het ‘maximale uit de mogelijkheden [voor binnenlandse winning] halen’ is een strategie die de VS al langer toepast, en met veel succes. Een nieuwe analyse van nieuwswebsite Energy Monitor laat zien dat de VS, ondanks de recente klimaatplannen van president Joe Biden, nog van plan is om voor 75 gigaton CO2 aan olie en gas uit de grond te halen. Dat is een vijfde van wat de wereld nog kan uitstoten als we onder de 1,5 graad opwarming willen blijven. Oneerlijk veel, want nog geen 5 procent van de wereldbevolking woont in de VS.

NOG STEEDS WINSTGEVEND: De strategie van de twee landen is niet verbazingwekkend als je in ogenschouw neemt dat olie en gas nog steeds winstgevend zijn, zoals een nieuw onderzoek laat zien.

HET KAN ERGER: Trouwe aanhangers van Donald Trump zijn volop bezig plannen te schrijven voor zijn volgende termijn, mocht hij worden herkozen bij de presidentsverkiezingen van 2024. Ze willen een belangrijk deel van de Amerikaanse overheid ontmantelen en gaan daarbij methodisch te werk, schrijft The Economist. Het klimaatbeleid zou plaats moeten maken voor meer olie- en gaswinning, schrijft The Guardian.

CO2-afvang in Rotterdam gaat door

De Raad van State heeft groen licht gegeven voor een groot CO2-afvangproject op de Maasvlakte. De stikstofbezwaren die Johan Vollenbroeks juridische actiegroep MOB tegen het project had ingebracht, zijn daarmee van tafel.

Als het zogenoemde Porthos-project inderdaad doorgaat, wordt vanaf 2026 CO2 van de raffinaderijen van ExxonMobil en Shell onder de zeebodem gepompt.

Verlengt dit het verdienmodel van fossiele industrie? Ja. Hebben we de luxe het niet te doen? Nee. In afwezigheid van een radicaal andere industriepolitiek na de komende verkiezingen (onwaarschijnlijk) kunnen we volgens mij niet om CO2-afvang en -opslag heen. (Op LinkedIn legt collega Rutger Bregman uit waarom de activisten van MOB er volgens hem volledig naast zitten.)

Vleesvervangers hebben wind tegen

ENORME IMPACT: Veel media-aandacht eind juli voor een nieuwe studie die eens te meer laat zien hoe effectief minder vlees is voor het klimaat. Het FD doet verslag van een nieuwe berekening die de maatschappelijke kosten van de veehouderij in Nederland op 9 miljard euro per jaar schat. (In De Grote Gids voor de Beginnende Veganist liet ik eerder zien hoe je zelf stappen richting een diervrij dieet kunt zetten zonder aan eetplezier in te boeten.)

STAATSSTEUN: Veehouders in Europa krijgen 1.200 keer meer overheidssteun dan ondernemers die aan vleesvervangers of kweekvlees werken, blijkt uit een nieuw onderzoek.

VLEESLOBBY: FastCompany doet verslag van een invloedrijke pr-campagne tegen vleesvervangers, die zijn oorsprong vindt bij één rijke lobbyist die goede banden heeft met de vleesindustrie.

CHINESE LABBURGERS: China investeert in de ontwikkeling van kweekvlees voor de Amerikaanse markt.

MINDER VLEESVERVANGERS: Na een stormachtige groei neemt de wereldwijde verkoop van plantaardige vleesvervangers nu af, concluderen onderzoekers van de Rabobank.

‘Producenten van vleesvervangers hebben de afgelopen tien jaar geprobeerd hun producten zoveel mogelijk op vlees te laten lijken. Maar om de smaak en textuur van vlees na te bootsen kwamen er steeds meer ingrediënten aan te pas. Dit soort ultra-processed voeding staat haaks op het gezondheidsstreven van de consument’

Onderzoekers van de Rabobank duiden de terugloop in verkoop vleesvervangers en adviseren producenten weer te zoeken naar ‘de plant in plantaardig’.

Ecuador zegt nee tegen olie in de Amazone

• De boskap in de Amazone is dit jaar lager dan vorig jaar.
• Maar Latijns-Amerikaanse leiders konden het begin augustus niet eens worden een einde te maken aan de ontbossing op hun continent in 2030. Ook leggen ze olie- en gaswinning in de Amazone niet aan banden.
• De bevolking wil dat wel: te midden van politiek geweld in hun land stemmen Ecuadorianen in een historisch referendum tegen oliewinning in beschermd Amazonegebied. (Eerder beschreef ik hoe de zucht naar olie Ecuador in zijn greep kreeg.)

Ander kort nieuws

• Sinds juli 2019 is bijna de helft van alle klimaattwitteraars op het platform stilgevallen. Het vertrektempo van de groene lui schoot – samen met klimaatmisinformatie – omhoog na Elon Musks overname van het platform.
• Urgenda-voorvrouw Marjan Minnesma verklaart zich in De Telegraaf kritisch over windmolens op land, maar nuanceerde later haar woorden.
• Onderzoekers ontwikkelden witter-dan-witte verf, die gebouwen flink kan afkoelen.
• Het energiedepartement van de Amerikaanse overheid, dat aan de wieg staat van menig innovatie op het gebied van (schone) energie, gaat bedrijven betalen om CO2 uit de dampkring te halen.
• In een doorbraak voor het Amerikaanse klimaatrecht gaf een rechter in de staat Montana zestien jongeren gelijk die meenden dat de overheid hun belangen schaadt door fossiele brandstofwinning toe te staan zonder degelijk onderzoek te doen naar de klimaatgevolgen daarvan.

Dit nieuwsoverzicht voortaan in je mail?

Klimaatnieuwsbrief in je inbox! Hoe maken we de klimaataanpak democratisch én effectief? Die vraag onderzoek ik in mijn verhalen. Wil je mijn zoektocht volgen? Schrijf je hier in voor mijn nieuwsbrief