Wat ik in het nieuwe jaar ga doen als correspondent Onderwijs

Ruim een jaar geleden dacht ik: ik wil één getal laten berekenen en publiceren. Hoeveel cijfers een leerling in Nederland gemiddeld afgelopen schooljaar kreeg.

Dat getal bleek 102 te zijn. En dat ene getal werd een boek. Vorige maand verscheen Is het voor een cijfer? Hoe jongeren meer kunnen leren met minder stress.

Wat nu?

Hoewel het bij het verschijnen van het boek in de media veel ging over de stress die die 102 cijfers veroorzaken, ging het boek voor mij eigenlijk meer om die ene vraag: ‘Is het voor een cijfer?’ Een vraag naar zingeving: ‘Waar doe ik het voor?’ Na hun eindexamen, schreef ik in het boek, nemen jongeren een gap year of gaan ze op reis ‘om zichzelf te ontdekken’. Wat hebben ze al die jaren op school dan gedaan?

Komend jaar wil ik schrijven over hoe jonge mensen zich ontwikkelen tot volwassenen, en de rol die onderwijs daarin speelt. Over een reis die ik ooit maakte, die me misschien wel meer leerde dan jaren en jaren onderwijs. Over hoogbegaafdheid, ad(h)d, autisme en leerstoornissen. Over IQ en andere vormen van slim-zijn. Over de intelligentie van het lichaam. Over intuïtie. Over kennis. Over de wereld ontdekken. Over wat onderwijs afleert. 

Dat klinkt wat vaag en veel, omdat het dat ook nog is. Het correspondentschap wordt voorwaarts geschreven, maar achterwaarts begrepen. Om toch een idee te geven van waar ik mee aan de slag ga: drie boeken die ik afgelopen maanden (her)las en waar ik iets mee wil.

Gevormd of vervormd? – Jan Bransen

Onderwijs vormt niet, het vervormt. Dat stelt filosoof Jan Bransen (Radboud Universiteit) in zijn boek Gevormd of vervormd? Een pleidooi voor ander onderwijs. Een van de aannames die Bransen in zijn boek onderuit schopt, is dat jonge mensen eerst jarenlang moeten leren – naar school moeten – voor ze mee kunnen doen aan het maatschappelijk leven. Ligt het aan Bransen, dan zijn leven en leren synoniem aan elkaar. Hij pleit er onder andere voor dat jongeren drie dagen per week naar school gaan, en twee dagen per week buitenschools ‘leerwerken’.

The Extended Mind – Annie Murphy Paul
In The Extended Mind laat wetenschapsjournalist Annie Murphy Paul zien dat denken niet alleen in ons hoofd gebeurt. We geloven dat ons denken ons lichaam aanstuurt, maar het is eerder andersom: ons lichaam (hoe we bewegen, hoe we gebaren) stuurt ons denken. En ook onze omgeving, van de inrichting van ons kantoor tot de mensen die we spreken, heeft invloed op hoe ons denken werkt. Eerder schreef ik dit artikel naar aanleiding van het boek.

Ways of Being – James Bridle
Waar Annie Murphy Paul zich in The Extended Mind richt op menselijke cognitie, maakt James Bridle het onderzoeksgebied in Ways of Being (in vertaling: Manieren van zijn) nog iets groter. Zijn boek gaat juist over niet-menselijke intelligentie. Over de intelligentie van dieren, bomen en schimmels, bijvoorbeeld. Rode draad in het boek is dat kunstmatige intelligentie (KI) zoals die nu gebouwd wordt menselijke intelligentie als uitgangspunt neemt, maar dat het beter zou zijn die op niet-menselijke intelligentie te baseren. Het boek biedt ook een fascinerend overzicht van al die vormen van niet-menselijke intelligentie, en liet me met veel vragen en gedachten achter. Als we ervan overtuigd zijn dat denken in onze hersenen gebeurt, bijvoorbeeld, hoe kan het dan dat organismen zonder hersenen ook kunnen denken?

En ik las Intuïtie van Malcolm Gladwell, maar dat heb ik hier nu niet liggen en dus kan ik het niet goed samenvatten. In diezelfde lijn lijkt dit artikel van Maxim Februari in Vrij Nederland me de moeite van het lezen waard – dat ga ik zo doen. 

Aan de slag. Binnenkort trap ik af met een interview met Jan Bransen. Komende week spreek ik Arthur Bakker, universitair hoofddocent Embodied Cognition aan de Universiteit Utrecht (en vanaf januari 2024 hoogleraar op de Universiteit van Amsterdam). Van hem hoop ik meer te leren over cognitie en het lichaam. Voor de kerstvakantie hoop ik ook Lianne Hoogeveen nog te spreken. Zij is bijzonder hoogleraar Identification, Support and Counseling of Talent aan de Radboud Universiteit. Ik wil haar spreken voor een artikel over hoogbegaafdheid.

Op de hoogte blijven? Ik zal proberen ook weer eens in de maand een nieuwsbrief te versturen. Je kunt je hier inschrijven!