Voor NSC zijn procedures heilig. Tenzij het om transgenderrechten gaat

Doe me een plezier: scrol voordat je aan deze column begint nog even terug omhoog, naar het tekeningetje van mijn hoofd boven dit stuk. Stel je het geschetste koppie voor met rollende ogen. En houd het beeld van die korzelige blik vervolgens in je achterhoofd tijdens het lezen.

Want wat hadden trans mensen het de laatste twee weken te verduren! Zo was daar JK Rowling, parttime schrijver, fulltime twitteraar van transfobe hondenfluitjes met een dun feministisch vernisje. Nadat de Schotse regering haatspraakwetgeving uitbreidde en trans mensen als beschermde groep aanwees, daagde Rowling de politie meermaals uit haar dan maar meteen te komen halen. Die voelde zich genoodzaakt paniekerig te verklaren Rowling niet te zullen vervolgen om haar tweets. Waardoor de ongekroonde opperhaatzaaier tegen trans mensen zomaar een eeuwige buutvrij voor haar schadelijke hitserij binnenharkte.

Dan was er de paus, baas van ‘s werelds oudste homofobe instituut. De rooms-katholieke kerk was nooit fan van the gays, maar komt nu wonderwel met een kerkelijke zegening voor paren van hetzelfde geslacht. Wat de menselijke waardigheid nog wel bedreigt, volgens de uitzonderlijk progressieve pontifex? ‘Geslachtsverandering’ en ‘gendertheorie’, aldus een verklaring deze week, waarin het transgendergebeuren in gelijke termen veroordeeld werd als abortus en euthanasie. Nou, dan weet je dat het menens is.

Binnen de eigen landsgrenzen was het NSC die de trans gemeenschap het leven zuur maakte. Niet alleen keerde de partij van Pieter Omtzigt zich tegen het meerouderschap^* (een wetswijziging die tientallen trans en queer ouders eindelijk een volwaardig, juridisch erkend ouderschap zou geven); in hetzelfde commissiedebat van Justitie en Veiligheid stelde Kamerlid Nicolien van Vroonhoven ook voor om de Transgenderwet alvast maar van tafel te vegen.

Deze wetswijziging, die het aanpassen van het juridische geslacht moet vergemakkelijken, werd eerder al controversieel verklaard, nog voordat-ie überhaupt aangenomen kon worden. Nu er in de nieuwe Tweede Kamer geen meerderheid meer is voor dit voorstel – afkomstig uit de koker van het oude kabinet – ziet NSC geen reden de wet nog op de agenda te houden.

Procedures, betrouwbaar bestuur en feitenrelazen ten spijt.

Opeens heeft NSC geen tijd te verliezen

NSC maakt met weinig zaken haast. Het publiceren van het verkiezingsprogramma, Omtzigts beslissing om wel of niet premier te willen worden, de formatie: het ging en gaat allemaal even bedaard.

Behalve als het om transrechten gaat. Dan hebben Omtzigt en zijn kornuiten ineens geen tijd te verliezen.

Net als andere rechtse Tweede Kamerfracties overigens. Sinds de laatste verkiezingen regent het Kamervragen en moties over transgerelateerde zaken, in het bijzonder vanuit partijen met christelijke signatuur.

Of de regering bij het aanscherpen van de kwaliteitsstandaard voor de transzorg wel even rekenschap geeft van buitenlandse kritiek op puberteitsremmers; of de regering even advies kan inwinnen bij de Gezondheidsraad over of minderjarigen wel het recht hebben om medische beslissingen te nemen binnen hun transitie; en heeft de minister de uitzending van Zembla gezien, over mislukte gezichtsoperaties bij trans vrouwen?

De Kamer, gehoord de beraadslagingen, verzoekt de demissionaire dummies in vak K vriendelijk de nieuwe transkritische vibes te respecteren, en gaat over tot de orde van de dag.

Bij deze motiepolonaise sluit NSC maar wat graag aan. Zo werd recent een motie van Kamerlid Rosanne Hertzberger aangenomen, waarin ze vraagt om grondig onderzoek naar de wetenschappelijke onderbouwing voor behandelingen met puberteitsremmers. Zowaar een belofte uit het verkiezingsprogramma^* die NSC al kan afvinken, nog voor een minister van de partij op het bordes staat!

Hertzbergers verzoek ligt overigens redelijk in lijn met wat we inmiddels van NSC gewend zijn; vragen om het welbekende feitenrelaas, al dan niet met de intentie om het innemen van een politiek standpunt op dit thema nog even uit te stellen. Gaan we het gebruik van puberteitsremmers drastisch beperken of niet? NSC twijfelt liever nog even.

Des te vreemder waren de capriolen van partijgenoot Van Vroonhoven vorige week: als demissionair minister voor Rechtsbescherming Franc Weerwind (D66) het controversieel verklaarde wetsvoorstel niet ogenblikkelijk zou intrekken, zou NSC een motie indienen. Oftewel: kan het oude kabinet zich even voegen naar de nieuwe Kamer, waar andere meerderheden de dienst uitmaken?! En snel een beetje, anders zwaait er wat.

Natuurlijk: het volgen van het staande procedé kan af en toe onzinnig voelen. Waarom wachten als nu al duidelijk is dat de Transgenderwet het in de huidige samenstelling van de Tweede Kamer toch niet gaat halen?

Aan de andere kant: waar hebben we al die procedures dán voor?

Over de ruggen van transgender personen kun je heerlijk rechtspopulistische politiek bedrijven 🙄

In de woorden van politicoloog Tom van der Meer: de vertrouwenscrisis in de politiek is misschien eerder een betrouwbaarheidscrisis. Bestuurders nemen het niet nauw met de geldende mores van het parlement, en ondergraven daarmee eigenhandig het vertrouwen in het democratisch proces.

Pieter Omtzigt was een van de eerste politici die dit probleem signaleerde en betrouwbaar bestuur tot speerpunt van zijn nieuwe partij maakte. Maar nu, na de vertwintigvoudiging van het aantal zetels in de Kamer, betoont NSC zich keer op keer gevoelig voor de politieke prikkel om de degelijkheid van het bestuur aan de kant te schuiven.

Zo sloot NSC aan bij een motie van VVD die ‘de wens’ uitsprak om de gewraakte spreidingswet toch nog te heroverwegen – terwijl die wet allang bij de Eerste Kamer lag; de partij slaagde er samen met BBB in om het intrekken van Nederlandse steun voor de Europese natuurherstelwet af te dwingen – terwijl Nederland al lang en breed had aangegeven vóór de wet te zullen stemmen; en afgelopen week diende Van Vroonhoven daadwerkelijk haar motie in, waarmee ze nu dus het voortijdige nekschot voor de Transgenderwet probeert te forceren.

Procedureel gezien verdient het ‘geen schoonheidsprijs’, gaf VVD-Kamerlid Ulysse Ellian toe. Zijn partij sprak zich na lang dralen uit tegen de motie, omdat die een ‘zorgvuldige wetgevingsbehandeling’ doorkruist. NSC zag zich vervolgens gedwongen de motie ‘aan te houden’ (de stemming naar een later moment door te schuiven).

Toch is het niet alleen NSC die weigert reeds genomen besluiten te eerbiedigen; ook de andere formerende partijen (PVV, VVD, BBB) proberen op slinkse wijze besluitvorming van het demissionaire kabinet te voegen naar het wensenlijstje van een coalitie die formeel gezien nog niet bestaat. Dat NSC daar niet wat vaker voor gaat liggen, als de Jeanne d’Arc der betrouwbare politiek, is opvallend. Én zorgelijk.

Ja, onze parlementaire democratie is soms verdomd stroperig. Dat betekent dat besluiten soms even moeten wachten tot het nieuwe kabinet er is. Niet omdat die een ander besluit zal nemen dan nu reeds genomen kan worden, maar omdat we dat nou eenmaal met elkaar hebben afgesproken.

Waarom NSC met name ten opzichte van de Transgenderwet geen geduld kan opbrengen, laat zich raden. Transgender personen dienen inmiddels wereldwijd als onheilsbode-van-alles, over wiens ruggen je heerlijk rechtspopulistische politiek kunt bedrijven. Voor NSC lag er een uitgelezen kans om goede sier te maken met het ‘daadkrachtig’ pootje lichten van een toch al impopulair wetsvoorstel.

Het roept de vraag op of NSC eigenlijk wel uit louter oerdegelijke dossiervreters bestaat, zoals ze de kiezer graag doet geloven. Of belijdt de fractie in praktijk het soort populistische politiek dat gebaat is bij ongefundeerde angstzaaierij en een lap aan de procedurelaars?

Ik zie het vooralsnog met lede ogen aan. Ogen die inmiddels pijn doen van het rollen.

Update 16 april 2024: in een eerdere versie van deze column stond dat het erop leek dat de VVD de motie van NSC zou steunen. Inmiddels heeft de VVD aan RTL Nieuws bevestigd dat zij de motie niet zal steunen. Om de huidige stand van zaken beter te reflecteren, is dit nieuws verwerkt in de column.