De Grote Europese Verkiezingsgids

Kleine quizvraag: tot welke fractie in het Europees Parlement behoort de VVD?

Als jij op deze vraag ‘Renew Europe’ kon antwoorden: gefeliciteerd, maar de meeste Nederlanders weten het antwoord op deze vraag niet. En dat is niet zo gek. Veel mensen weten niet precies hoe de Europese politiek werkt.

Daar willen wij met onze verkiezingsjournalistiek en deze gids verandering in brengen.

Tussen 6 en 9 juni mogen meer dan 400 miljoen Europeanen naar de stembus om de leden van het Europees Parlement te kiezen.^* Dat maakt van de Europese verkiezingen de op een na grootste democratische verkiezingen ter wereld. Het is hét moment waarop jij en ik, en de andere inwoners van de 27 landen van de Europese Unie, invloed kunnen uitoefenen op beleid en leiderschap – zowel in je eigen achtertuin als ver buiten ons continent.

En er staat nogal wat op het spel. Moet de EU er bijvoorbeeld voor zorgen dat bedrijven kunnen overstappen op schone energie? En hoe dan? Kunnen we die energie zelf opwekken, of halen we die uit andere landen? Is oorlog tussen EU-lidstaten en Rusland een reëel gevaar? Wat betekent het dat Europeanen steeds ouder worden en minder kinderen krijgen? En: hoe behandelen we vluchtelingen, binnen en buiten onze grenzen?

Historisch gezien is de opkomst bij Europese verkiezingen in Nederland laag. Vijf jaar geleden bracht zelfs minder dan de helft van de Nederlanders zijn stem uit. Dit gebrek aan betrokkenheid wordt toegeschreven aan te weinig kennis over Europa, of het gevoel dat één stem weinig verschil maakt op zo’n groot podium.^* Democratie gedijt bij kritische burgers, maar dat veronderstelt wel dat burgers weten wat er bij die verkiezingen op het spel staat.

Met deze gids leer je Europa kennen, zodat je weet waarom jouw Europese stem belangrijk is en meer invloed heeft dan je denkt.

1

Waarom zou ik gaan stemmen?

Eerst het simpele antwoord: omdat het je democratisch recht is. En omdat er iets op het spel staat: over veel belangrijke dossiers – van klimaat tot voedsel, van technologie tot zorg – wordt op Europees niveau besloten, en jij kunt met jouw stem invloed hebben op die dossiers.

Dan nu even de diepte in.

Bij de Europese Parlementsverkiezingen stem je op een Nederlandse kandidaat van een Nederlandse partij. Die gekozen politici worden onderdeel van grotere Europese fracties, die zijn gegroepeerd op basis van ideologie. Het is dus niet zo dat alle Nederlandse partijen bij elkaar zitten. Daarover later meer.

In totaal krijgen Nederlandse politici 31 van de 720 Europese zetels.^* Nu zijn dat er nog 29 op een totaal van 705, maar vanwege de Brexit en de bevolkingsgroei in Europa worden die aantallen na de verkiezingen aangepast.^* Met jouw stem beïnvloed je niet alleen de grootte van een bepaalde Nederlandse partij in het Europees Parlement, maar dus ook de grootte van een Europese fractie. Zo’n fractie kan veel meer klaarspelen dan één losse partij.

De fracties in het Europees Parlement vormen het hart van het politieke proces binnen de EU. Zij zijn onderdeel van een complexe wetgevingsmachine: hun hoofdtaak is onderhandelen en stemmen over wetten die de Europese Commissie voorstelt (zie hoofdstukken 2 en 4). Als zo’n wet eenmaal is uitgebroed, wat vaak jaren duurt, heeft die zijn weerklank in heel Europa. (Ken je bijvoorbeeld dat verhaal van de stofzuigerrichtlijn, die de CO2-uitstoot van stofzuigers – van Nederland tot Polen – drastisch verlaagde?)

Ondanks de enorme invloed die het Europees Parlement heeft, voelen Europese burgers zich weinig verbonden met wat er speelt in de Europese politiek, deels omdat het moeilijk is om te begrijpen hoe de besluitvorming plaatsvindt. Dit wordt versterkt door moeilijke en trage wetgevingsprocessen, waardoor het lastig is om de impact van EU-wetgeving op je dagelijks leven te doorzien.

Deze kloof tussen de EU en burgers maakt het makkelijker voor belangengroepen en lobbyisten, die de procedures wél begrijpen, om invloed uit te oefenen. Dit kan de indruk wekken dat de EU aan ‘achterkamertjespolitiek’ doet, wat weer leidt tot meer kritiek op het democratische gehalte van de EU.

Een vicieuze cirkel. Want dit is munitie voor populisten om de EU negatief af te schilderen, wat het draagvlak voor Europa ondermijnt. Met name eurosceptische partijen vinden de EU ondemocratisch, omdat ze macht heeft weggehaald bij de nationale parlementen. Op het vlak van klimaat, bijvoorbeeld, vinden zij dat landen zelf moeten kunnen beslissen welke maatregelen zij treffen en welke klimaatdoelen ze willen behalen. Ook richten eurosceptici hun pijlen op een gebrek aan transparantie. Het is dus niet zo gek dat de manier waarop Europa werkt zélf ook onderdeel is van verkiezingscampagnes.

Het goede nieuws: tijdens en na deze Europese verkiezingen liggen er meer kansen dan ooit voor een inhoudelijk gesprek over de EU. Of het nu gaat over een gemeenschappelijke defensie, uitbreiding van het aantal lidstaten, de toekomst van de landbouw, de klimaattransitie, regulering van techbedrijven of geopolitiek: in Brussel worden de grote lijnen uitgezet. De urgentie van die thema’s is alleen maar toegenomen, en ze vragen om gezamenlijke, grensoverstijgende oplossingen. Daarom is jouw stem belangrijk.

2

Hoe werken de Europese fracties, en waarom zijn ze zo belangrijk?

Goed. Een (Nederlandse) partij is dus onderdeel van een fractie die ideologisch gezien het best bij die partij aansluit. Laten we eens kijken naar de fracties die er zijn.

Zoals je kunt zien, zitten de Nederlandse sociaaldemocraten (PvdA) bijvoorbeeld in een groep met eensgezinde partijen uit andere landen, de Progressieve Alliantie van Socialisten en Democraten (S&D) genoemd. GroenLinks is onderdeel van De Groenen/Europese Vrije Alliantie (Groenen/EVA). De VVD en D66 zitten in een fractie met de liberalen, Renew Europe. De grootste fractie in het Europees Parlement is die van de christendemocraten van de Europese Volkspartij (EVP), waar het CDA en de ChristenUnie in zitten, en straks misschien ook BBB en NSC – als ze genoeg stemmen krijgen.

De fracties staan niet vast. Sterker nog, het kan best zijn dat partijen na de verkiezingen gaan onderhandelen met een andere politieke familie. Of dat ze zich na verloop van tijd liever afscheiden. Die partijen zoeken dan een andere fractie, of worden ‘niet-ingeschrevenen’, oftewel fractieloos. Zo werd de radicaal-rechtse Duitse partij AfD deze maand uit de fractie Identiteit en Democratie (ID) gezet, na een nazi-uitspraak van de lijsttrekker.^* Vlak daarvoor waarschuwde de voorzitter van Renew dat er voor de VVD wellicht geen plek meer is in die groep als de liberalen in Nederland in een kabinet stappen met de radicaal-rechtse PVV.^*

De fracties spelen een cruciale rol in Europa. Dat zit zo. Het Europees Parlement behandelt alle wetsvoorstellen van de Europese Commissie, door erover te debatteren en te onderhandelen (zie hoofdstuk 4). In het Europees Parlement moet er altijd, net als in Nederland, een meerderheid zijn voordat wetsvoorstellen worden goedgekeurd. Maar anders dan in Nederland is er in Europa geen sprake van coalitievorming met een formatie na de uitslag. De groepen kijken steeds per thema met welke andere groep ze bij wetsvoorstellen meestemmen en met welke niet.

Dus niet: twee fracties sluiten een regeerakkoord, zitten samen in de regering en hebben een meerderheid voor de rest van hun regeerperiode.

Maar wel: de fracties zoeken per thema andere fracties op, om samen op te trekken bij een debat of stemming.

Historisch gezien zit er in het Europees Parlement één dominante fractie: de christendemocratische Europese Volkspartij. Je kunt niet om deze partij heen als je iets gedaan wilt krijgen. Maar toch: die partij heeft in haar eentje geen meerderheid, en zoekt dus bondgenoten bij andere fracties – meestal bij andere centristische (‘het midden’) of sociaaldemocratische partijen.

Maar peilingen doen vermoeden dat er een verschuiving aan komt. Zo staan de linkse en centrumlinkse fracties op zo’n vijftig zetels verlies.^* En lijken de conservatieve, (radicaal-)rechtse fracties er flink wat zetels bij te krijgen.

Deze verschuiving zou niet heel verrassend zijn. De Europese verkiezingen zouden hiermee een trend volgen die ook in landen zelf plaatsvindt, zoals in Oostenrijk, Polen, België, Frankrijk en Nederland.^* Als deze verschuiving doorzet, heeft dit mogelijk grote gevolgen. Omdat het Europees Parlement coalities vormt op thema’s, is de voorspelling dat de grootste fractie (die christendemocratische Europese Volkspartij) wel de grootste blijft, maar moeite zal krijgen om een meerderheid te vormen met linkse partijen.^*

Dat is best een verschil met de afgelopen jaren: op belangrijke thema’s als klimaat en buitenlandbeleid zocht de Volkspartij juist vaak een meerderheid over links. Voor het eerst in de geschiedenis zou het Parlement een rechtse meerderheid kunnen krijgen.^*

Beleid kan, als dit werkelijkheid wordt, op veel thema’s rechtser worden. Deze fracties zullen inzetten op het wijzigen of afzwakken van nieuwe, nog niet afgeronde en bestaande wetgeving, met name op de thema’s klimaat, migratie, bescherming van minderheidsrechten en sancties tegen ondemocratische EU-landen.

Het kan ook zijn dat een groter rechts blok dit helemaal niet in politieke actie kan omzetten. Hierin speelt de fractie Europese Conservatieven en Hervormers (waar de SGP en JA21 in zitten) dan weer een rol, die intern zeer verdeeld is. Als zij groter wil worden door nieuwe partijen zoals Orbáns radicaal-rechtse partij Fidesz aan te trekken, kan ze haar politieke gewicht binnen het Parlement vergroten, maar ook haar invloed verliezen omdat de christendemocraten weigeren met deze fractie samen te werken.^*

Wat als de peilingen ernaast zitten en de ruk naar rechts uitblijft? Dan blijven de linkse en middenpartijen waarschijnlijk samen in de meerderheid en behouden de christendemocraten hun invloed. Hoe dan ook zal de rol van de Europese Volkspartij de komende jaren cruciaal zijn. Zij zal vaker kleur moeten bekennen en bepalen of beleid over links of rechts wordt gemaakt. Hoe invloedrijk radicaal-rechts is in Europa, wordt dus ook bepaald door de opstelling van de Europese Volkspartij – zij heeft daarbij de sleutel in handen.

Ook hier in Nederland wijzen de peilingen op deze verschuiving naar rechts. Bijna een kwart van de Nederlanders was eind mei voornemens op de PVV te stemmen in Europa.^* Daarmee zou de PVV van nul naar negen zetels gaan: winst voor de Europese fractie van de PVV, het radicaal-rechtse Identiteit en Democratie (ID). Ideologische bondgenoten van de PVV staan in andere lidstaten ook in de plus. De optelsom van die opmars in al die landen kan de fractie Identiteit en Democratie van een splinterpartij met weinig invloed doen veranderen in een machtsfactor van betekenis.

GroenLinks-PvdA wordt volgens de Nederlandse peilingen de tweede partij, met zeven zetels,^* maar die ene lijst op het stembiljet bestaat uit twee verschillende fracties. De stemmen die een kandidaat op de lijst krijgt, gaan naar de partij waar diegene lid van is. De zes zetels die de PvdA vóór deze verkiezingen in het Europees Parlement had, kunnen dus zomaar halveren. Ook in andere landen verliezen de sociaaldemocraten en groenen zetels. Het kan dus zijn dat beide fracties kleiner worden.

3

Op wie kan ik straks stemmen?

Voor de duidelijkheid: je stemt níet op politici die ook in de Tweede Kamer zitten, zoals Frans Timmermans, Geert Wilders of Caroline van der Plas. Je stemt op kandidaat-parlementariërs die, indien ze genoeg stemmen krijgen, voor honderd procent in Europa gaan werken. Dat dit verwarrend is, is niet zo gek. In de Europese verkiezingsperiode voeren nationale politici campagne voor hun collega’s in Brussel. Vanwege hun bekendheid schuiven zij ook aan bij alle talkshows – al zijn ze zelf dus onverkiesbaar.

Die collega’s uit Brussel volgen een programma van hun partij dat speciaal voor hun rol in de Europese Unie is opgesteld. Hiernaast volgen (en vormen) partijen in Europa ook het programma van de politieke fractie waar ze deel van uitmaken.

Hieronder vind je een lijstje van de partijen waar jij straks op kunt stemmen, inclusief hun partijprogramma’s en lijsttrekkers.

4

Wat doet het Europees Parlement precies?

Het Europees Parlement lijkt weinig op onze Tweede Kamer – er bestaan geen oppositie en coalitie. Het is een wetgevingsmachine waar de nadruk op het onderhandelen over wetgeving ligt, met vaak langdurige gesprekken over details. Dit resulteert in minder politiek spektakel vergeleken met de directe en levendige debatten in de Tweede Kamer.

Het Europees Parlement dat we nu kennen is niet zo ontworpen, maar in de loop der tijd zo gegroeid. In de begindagen van de Europese Unie mocht het Europees Parlement niet bijster veel. Het had geen wetgevende bevoegdheid, en de 78 leden uit het parlement waren vooral een opiniefabriek voor zaken als kolen en staal.

Hoe anders is dat nu. Het Verdrag van Lissabon uit 2009 legde 85 beleidsterreinen vast waar het Europees Parlement wat over mag zeggen, zoals klimaat, energie, landbouw, migratie, digitalisering, en het vrije verkeer van mensen, diensten, goederen en kapitaal – de interne markt genoemd.^*

Daarover onderhandelt het Europees Parlement met de Europese Commissie en de Raad van Ministers – de vakministers uit de EU-landen – om het beleid en regelgeving van de EU te vormen en uit te voeren. Het voert wat ver om uit te leggen hoe alle instituties werken, dus we concentreren ons nu vooral op wat het Parlement mag en kan.

Voor alle onderwerpen waar het Parlement wat over kan zeggen, geldt de volgende procedure:

• De Europese Commissie doet voorstellen voor wetgeving. Bijvoorbeeld hoe de privacy van internetgebruikers beter kan worden beschermd. Of hoe Europese economieën kunnen worden geholpen na de coronapandemie.
• Die voorstellen worden voorgelegd aan het Europees Parlement, dat zich hierover buigt en het voorstel kan afwijzen, aannemen of wijzigingen kan voorstellen. Het Europees Parlement stemt hierover, waarbij een simpele meerderheid voldoende is om een voorstel aan te nemen.
• Vervolgens buigt ook de Raad van Ministers zich over het wetsvoorstel dat door het Parlement is behandeld. De ministers kunnen dit voorstel ook weer afwijzen, aannemen of wijzigingen voorstellen.
• Als het Europees Parlement en de Raad van Ministers hun positie hebben bepaald en het onderling oneens zijn, beginnen de onderhandelingen tussen Parlement en Raad, met de Commissie in een ondersteunende rol. Dit heet de ‘triloog’.
• Uiteindelijk is een wetsvoorstel uit de koker van de Europese Commissie pas aangenomen als zowel Parlement als Raad akkoord is.
• Na goedkeuring is de nieuwe wetgeving een feit. Deze moet door alle EU-landen worden omgezet in nationaal recht, waarbij er vaak de nodige speelruimte is.

Het kan voorkomen dat het Parlement en de Raad het maar niet eens worden, en dat ze zelfs lijnrecht tegenover elkaar staan. De Commissie speelt hierin een ondersteunende en bemiddelende rol. Alle ideeën worden – soms in jarenlange wetgevingsprocessen – uitonderhandeld, tot er consensus is. Het is polderen op het allerhoogste niveau.

De wetten die er vervolgens komen, worden door elk land vertaald naar nationale wetgeving. Of het nou gaat over het loodgehalte in leidingwater, veetransport, de etiketten op de producten in de supermarkt of gebruik van pesticiden: elk land moet er verplicht mee aan de slag. In ons geval doet de regering een voorstel, dat moet worden goedgekeurd door de Eerste en Tweede Kamer. Nu snap je waarom dit zo lang duurt. Maar de impact is enorm.

Belangrijk om te benoemen is dat het Parlement dus zelf geen wetten in het leven kan roepen. Soms neemt het wel standpunten in over bepaalde onderwerpen, in de vorm van een ‘resolutie’ of aanbeveling, om de Europese Commissie tot handelen aan te zetten. Laatst nog keurde het een resolutie goed tegen Russische inmenging in de EU middels propaganda en desinformatie.^* En begin mei verzochten 66 Europarlementariërs de Europese Commissie en Europese Raad om sancties uit te vaardigen tegen Israël.^* Maar deze oproepen hebben meestal een symbolische waarde; het zijn standpunten die niets afdwingen.

Maar toch. Kijk je naar al die terreinen waar de EU wél over beslist, dan zie je: het gaat bij de Europese verkiezingen écht ergens over.

Al helemaal als je bedenkt dat het Europees Parlement nog een aantal andere belangrijke bevoegdheden heeft. Zo moet het instemmen met de begroting van de EU,^* en het moet in de gaten houden of de Commissie en andere instellingen hun geld goed besteden.

Ook moet het de voorgedragen commissarissen van de Europese Commissie goedkeuren – je weet wel, de Europese institutie die nieuwe wetgeving voorstelt. Misschien herinner je je oud-minister Wopke Hoekstra nog, die het vuur aan de schenen werd gelegd door een deel van het Parlement toen hij werd voorgedragen als opvolger van Frans Timmermans als Eurocommissaris voor de Green Deal. Uiteindelijk stemde het Parlement in met zijn benoeming, met 279 stemmen voor en 173 tegen.^*

Naast het goedkeuren van Eurocommissarissen, is de hoofdtaak van het Parlement het controleren van de Commissie. Sterker nog, het kan de Commissie in haar geheel zelfs naar huis sturen. Als het Parlement strenger is op bepaalde thema’s, zoals klimaat of migratie, zal het de Commissie aansporen om ambitieuzer te zijn op deze terreinen.

Commissieleden worden overigens niet aangedragen door het Parlement, maar door de lidstaten zelf. En natuurlijk wil elk land zijn eigen kandidaten op een strategische plek zetten. Iedere lidstaat levert één Eurocommissaris, zodat elk land goed vertegenwoordigd is, ongeacht de economische omvang of het inwonertal van dat land.

En dit is de crux: de nationale regering bepaalt doorgaans wie de Eurocommissaris namens dat land wordt. Als de formatie slaagt, heeft onder andere de PVV hier straks een belangrijke stem in namens Nederland.

In de rest van Europa – zoals Hongarije en Italië – schuift de politiek ook verder op naar (radicaal-)rechts. Daarmee wordt de invloed van rechts in de Raad van Ministers ook steeds groter. Aangezien de Raad van Ministers en het Europees Parlement samen besluiten over Europees beleid, doet de samenstelling van het Europees Parlement er dus toe. Het kan radicaal-rechtse krachten versterken of tegengewicht bieden.

5

En wat doet een Europarlementariër?

Als de 31 Nederlandse Europarlementariërs eenmaal op hun plek zitten binnen hun Europese fractie, kunnen ze aan de slag.

Het werk van Europarlementariërs is veelzijdig, maar het allerbelangrijkste om te weten is:

1. Dat ze in de zogenaamde plenaire vergadering debatteren en stemmen over wetgevingsvoorstellen, moties en resoluties;
2. Dat ze daarnaast lid zijn van ten minste één of meerdere commissies (niet te verwarren met de ‘Europese Commissie’) voor een specifiek beleidsgebied, zoals milieu, economische zaken, internationale handel of mensenrechten. Dit is waar het echte werk gebeurt: Europarlementariërs in die commissies zijn vooral bezig met de inhoud van wetsvoorstellen.

Welke Europarlementariër er in welke commissie zit, maakt nogal uit. Momenteel is de PvdA in Europa onze grootste partij, en zij is dus het best vertegenwoordigd in de commissies. Om er maar een paar te noemen: milieu, werkgelegenheid en transport.

Dat kan er straks heel anders uitzien, nu de peilingen suggereren dat veel Nederlanders op de PVV en GroenLinks-PvdA zullen gaan stemmen – en zij waarschijnlijk meer invloed krijgen in de commissies. Met een andere samenstelling zouden de prioriteiten kunnen verschuiven (welke onderwerpen zijn belangrijk, en waarop leggen Europarlementariërs het accent?) en het heeft invloed op de manier waarop Nederland zich opstelt in onderhandelingen over wetgeving (als tegendenker of constructieve partner?).

Een concreet voorbeeld: PvdA’er Vera Tax zat in de commissie Transport en Toerisme, en moest zich de afgelopen jaren buigen over schone scheepvaart. Zij vond een wetsvoorstel van de Europese Commissie op dit gebied niet ambitieus genoeg, en zette in haar commissie dus een tandje bij om ervoor te zorgen dat de scheepvaart méér moest doen om bij te dragen aan klimaatdoelstellingen. Dit leidde tot een scherper wetsvoorstel dan dat van de Europese Commissie.^*

Als Europa straks rechtser stemt, wat de peilingen suggereren, verrechtsen dus ook de commissies. Op het gebied van transport kan dat bijvoorbeeld leiden tot minder (ambitieuze) milieumaatregelen en meer nadruk op handel en vervoer.

6

Waar draaien deze verkiezingen om?

Zoals gezegd: ‘Europa’ gaat over heel veel dingen. Hieronder behandelen we drie hete hangijzers: omdat er onenigheid is over de details van de wetgeving, de EU er zelf een speerpunt van maakt, er veel publiek debat over is, stemmers aangeven deze thema’s belangrijk te vinden, en/of omdat ze raken aan de kern van wat de EU is.

7

Wat merk ik van Europa in mijn leven?

Europese politiek mag dan vaak onzichtbaar zijn, toch heeft Europa een grote invloed op jouw leven. Je kunt debatteren over of het goed of slecht is dat Europa op allerhande dossiers een rol speelt.

Onze correspondenten hebben al veel geschreven over Europese regelgeving en wat die betekent voor de gemiddelde Europese burger. Hieronder vind je een greep van tastbare zaken waar de Europese Unie (en dus ook het Parlement) een rol in hebben gespeeld.

• Fit for 55: een Europees pakket met klimaatafspraken, waarmee onder andere de scheepvaart wordt gedwongen te gaan varen op schonere brandstoffen.^*
• Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM): een CO2-heffing op de vervuiling van goederen die buiten de EU zijn geproduceerd. De Nederlandse PvdA-Europarlementariër Mohammed Chahim speelde een cruciale rol bij de totstandkoming hiervan.^*
• Ecodesign: een Europese richtlijn voor elektrische apparaten waarmee meer energie wordt bespaard dan heel Nederland in een jaar verbruikt.^*
• Corporate sustainability due diligence directive (CSDDD), beter bekend als de ‘anti-wegkijkwet’: een verplichting voor bedrijven om misstanden in hun productie- en distributieketens in kaart te brengen én aan te pakken.^*
• Rijnactieplan: een door Nederland aangewakkerd ‘schoonmaakakkoord’ uit de jaren tachtig, dat de Rijn van een zeer vervuilde rivier veranderde in een aanzienlijk schonere waterweg.^*
• Digitale autonomie: de mogelijkheden voor de EU om bij cloudopslag en andere vormen van gegevensuitwisseling gebruik te maken van Europese diensten of non-profitinitiatieven, in plaats van Amerikaanse of Chinese bedrijven.^*
• Migratie- en asielpact: een aankomende set regels moet ervoor zorgen dat de EU asielzoekers eerlijker over haar lidstaten gaat verdelen (waar verrassend veel burgers voorstander van zijn).^*
• EU-Turkijedeal: het akkoord dat de EU in 2016 met Turkije sloot,^* waarmee de Turken in ruil voor 6 miljard euro aan steun vluchtelingen uit het Midden-Oosten zouden beletten om de oversteek naar Europa te maken en opvang in de regio te verzorgen. In de jaren daarna maakte de EU soortgelijke afspraken met Libië,^* Tunesië,^* Egypte en Libanon.
• Repatriëring: irreguliere migranten en uitgeprocedeerde asielzoekers worden door de Europese Unie op retourvluchten gezet naar hun land van herkomst, met name in Afrika.^*

Deze ‘praktische’, tastbare voorbeelden zijn één kant van het verhaal. Maar ze vormen niet de essentie van de Europese Unie, kun je zeggen. Voor sommigen is Europa vooral een waardengemeenschap van eensgezinde landen, waarin democratie, mensenrechten, vrijheid en de rechtsstaat met hand en tand worden verdedigd. Het Europees Parlement is een vorm om dat te organiseren, maar waar de EU écht voor is, zit dieper.

Zoals Tomas Vanheste eerder schreef op De Correspondent: of je nu valt voor de charme van de stofzuigerrichtlijn of voor het idee dat we Europese waarden moeten verdedigen, of je nu vindt dat ze daar in Brussel te veel doen of te weinig; zeker is dat het Europees Parlement een machtsfactor van belang is geworden. En met jouw stem kun je het een duwtje in de door jou gewenste richting geven.

8

Help! Op wie moet ik straks stemmen?

Met deze gids hebben we hopelijk kunnen laten zien dat je stem ertoe doet, maar ook: hoe complex het Europese democratische proces in elkaar zit, met fracties, commissies, onderhandelingen met de Raad en Commissie, enzovoorts.

Een simpel lijstje met stemadviezen kunnen we dus niet geven. Maar we kunnen wél in grote lijnen uitleggen waar de fracties op drie belangrijke thema’s ongeveer op het spectrum zitten. Zodat je snapt hoe de partijen ideologisch gezien in de wedstrijd staan. En je je kunt verdiepen in de partijen. Zie hoofstuk 3 voor de exacte partijprogramma’s.

Hieronder vatten we per fractie samen hoe zij op hoofdlijnen denken over een aantal thema’s.

9

Ik wil nog meer over Europa weten. Wie of wat kan ik volgen?

Onze correspondenten schrijven over Europa vanuit hun expertisegebied. In deze collectie kun je onze verhalen over Europa lezen of beluisteren:

Wil je dagelijks op de hoogte worden gehouden van ontwikkelingen in Europa en de verkiezingen?

Ook goed om te volgen zijn deze initiatieven van kleinere media in Europa, met originele, tijdloze artikelen over alles wat zich afspeelt op ons continent:

Liever luisteren? Onze oprichter Rob Wijnberg en correspondent Jesse Frederik gaan in gesprek met Europese lijsttrekkers voor De Robbie & Freddie Show, en maken spannend wat saai is:

Tevens aan te raden: de podcasts Europa draait door van de VPRO en Café Europa van Studio Europa en het Haagsch College, waarin het reilen en zeilen in de Europese Unie wekelijks wordt besproken:

Met dank aan historicus Koen van Zon van Studio Europa Maastricht, die feedback gaf op alle hoofdstukken, en correspondent Simon van Teutem, die meehielp aan de delen over migratie. Ook hebben wij dankbaar gebruik gemaakt van het eerdere werk van Tomas Vanheste voor De Correspondent.