Open je smartphone en zie: je leeft niet in een wereld vol beton, maar tussen wilde planten en dieren

In een voormalig krakershol stuitte ik onlangs op een stapeltje handgeknipte briefjes met daarop de logo’s van McDonald’s, Volkswagen en nog drie van die logo’s die iedereen kent. ‘Welke merken herken je?’ stond erbij geschreven. Daarnaast stonden vijf plaatjes van verschillende boomblaadjes, met de vraag: ‘En welke planten herken je?’

Eik, esdoorn, eh… Twee van de vijf, verder kwam ik niet.

De wereld van menselijke maaksels kan je zien als een verrijking, maar er zijn ook kosten; dat is hoe ik de boodschap van het briefje begreep. In plaats van een stukje aarde vol leven zien we onze dagelijkse omgeving steeds meer als een betonnen jungle vol spullen. We ervaren een wereld van asfalt en logo’s, en daarmee raken wilde planten en dieren, ook de soorten die er nog zijn, uit het zicht.

Evenzogoed maakt onze consumptiecultuur ons gevoelloos voor de destructie die ze veroorzaakt. Want als je al het leven om je heen eenmaal niet meer waarneemt, niet meer kent, kan je dan nog wel echt doordrongen zijn van de nood om de steeds verdere aftakeling van dat leven te stoppen?

Nu kan je directe consequenties verbinden aan dit inzicht. De snelweg blokkeren bijvoorbeeld, of een andere poging om het kapitalisme omver te werpen. Maar je kan ook een begin maken door iets tegen die blindheid te doen. Het herontdekken van de niet-menselijke maar even levendige wereld om ons heen.

Het mooie: dat kan je doen zónder dat je achter je schermpje weg hoeft. Want wie dat wil, kan de hulp inschakelen van het ultieme blind makende mensbaksel: de smartphone.

Google Maps voor de vogelwereld

Pushbericht op mijn telefoon: Merlin heeft een nieuwe vogelsoort gehoord. Grote bonte specht!

Merlin Bird ID is een app waarmee je vogelgeluiden kan herkennen. De app is gebouwd door de afdeling ornithologie van de Amerikaanse Cornell-universiteit, op basis van een gigantische database vol vogelgeluiden. Ook de West-Europese vogelgeluiden – wel belangrijk, want anders dan die logo’s is de Europese vogelwereld totaal anders dan de Amerikaanse.

Een kind kan de was doen. Download de app, zoek buiten een plekje om te zitten, druk op record, en de vogelwereld ontvouwt zich voor je neus. Vrijwel overal in Nederland, en zeker ook in de stad, zal zich binnen een paar minuten een aardig lijstje van vogelsoorten opbouwen.

Vorig jaar hoorde ik een kraai-achtig gekras in de bomen naast mijn huis. Veel zwaarder en dieper dan van andere kraaien – als een Harley-Davidson onder de motoren. Merlin bevestigde mijn vermoeden: een raaf!

Een McDonald’s en een Aldi heb je overal, maar de combinaties van vogels en planten die je in je omgeving ziet, zijn overal anders

Sinds ik de app regelmatig gebruik, ontrafelen mijn eigen oren veel meer verschillende vogelgeluiden. Geluiden die mijn oren altijd al opvingen, maar die ik nooit had gehoord. En toen ik recent in Drenthe was, hoefde ik maar één keer het diepe gekras te horen. Ik keek omhoog, en ja hoor: hoog boven mijn hoofd cirkelden twee raven.

En niet alleen individuele vogels leer ik herkennen, ook hoor ik veel sterker hoe de hele vogelwereld continu verandert, afhankelijk van het seizoen. De grutto’s die hier vorige maand nog waren, zijn nu alweer verdwenen richting het zuiden. Ineens hoorde ik een witgatje – een onopvallend steltlopertje in de slootrand, waarschijnlijk net terug uit zijn noordelijke broedgebied.

Een nieuwe obsessie

Omdat vogels zich niet altijd even goed laten zien – ze zitten vaak ver weg en hebben de onhebbelijke neiging om weg te vliegen – is geluid het perfecte medium voor het herkennen van vogels. Maar veel kleine diertjes, en vrijwel alle planten, kan je wél goed van dichtbij bekijken. En dus ook fotograferen met je smartphone.

Met die foto’s kan je terecht in een andere leer-mij-de-natuur-kennen-app: ObsIdentify.

‘Obs’ refereert aan ‘observe’, maar ‘obsession’ had ook gekund. De app werkt namelijk verslavend. Al vier jaar lang maak ik er in de lente een sport van om elke dag één nieuwe ontluikende plantensoort te ontdekken in mijn tuin of in de buurt. Eén per dag is niet veel, en daarom onthoud ik bijna elke plant die ik ‘ontdek’.

Toch telt het snel op. Afgelopen lente herkende ik veel soorten zelfs al voordat ze bloeiden, zonder in mijn telefoon te kijken.

Rijkere wereld

Dankzij deze twee apps is er een hele wereld voor mij opengegaan. Onwillekeurig kijk ik tegenwoordig altijd naar beneden als ik ergens loop – niet om me af te zonderen, maar omdat ik op zoek ben naar leuke plantjes.

Toen ik deze lente het oosten van het land bezocht, zag ik dat de meidoorns daar al helemaal frisgroen waren, terwijl die bij mij in Zaandam nog kale takken hadden. En door de grutto’s en de witgatjes, de echte koekoeksbloemen en de gele lis besef ik dat ik in een brak veenweidegebied woon, en dat dat bijzonder is.

Ik ben me veel meer thuis gaan voelen op de plek waar ik woon. Een McDonald’s en een Aldi heb je overal, maar de combinaties van vogels en planten die je in je omgeving ziet, zijn overal anders. En dat geldt ook voor het moment: een Big Mac smaakt altijd hetzelfde, maar bijna elke dag word ik verrast door de veranderingen van de flora en fauna waarmee ik mijn woonplaats deel.

Ik ben een hele wereld rijker, gratis en voor niets.

Dus ik kan het alleen maar aanraden: download deze apps en week jezelf los van de steeds meer in zichzelf kerende mensenwereld. Zet een eerste stap richting het genezen van bewustzijnsvernauwing; dag asfalt en logo’s die ons blind en doof maken; welkom in de levende wereld. Eat that, Volkswagen!