The Leftovers: spannend tv-drama zonder wie, wat, waar, waarom

Er zijn zes afleveringen uitgezonden van HBO’s The Leftovers en de meningen blijven verdeeld. De serie is desoriënterend, niet alleen door het verhaal, waarin van alles in het midden gelaten wordt, maar ook door de vorm. Die rommelt met tv-conventies en boezemt twijfel in over wat we er precies van moeten denken en vinden. Misschien is dat met opzet, want The Leftovers gaat onder meer over twijfel.

De leader verwijst naar de bijbelse oorsprong van het door Tom Perrotta geschreven boek waar de serie op gebaseerd is. In een bewegend, Michelangelo-achtig tafereel worden mensen met verschrikte ogen en opengesperde monden een blauwe lucht ingetrokken. Omhoog, de wolken in. Ze strekken hun armen uit naar huilende ouders, kinderen en geliefden die geschokt achterblijven – de bombastische violen huilen mee.

Om die achterblijvers, the leftovers, draait het. De serie speelt zich af drie jaar na de ‘sudden departure,’ een ramp van bijbelse proporties waarbij 2 procent van de wereldbevolking plotseling en op onverklaarbare wijze verdween.

In het doorsnee Amerikaanse stadje Mapleton gaat het leven door, maar er hangt een sluier van rouw over de dagen van de inwoners. Met regelmaat gebeuren er vreemde dingen; de sfeer is gespannen. Terwijl sommigen proberen door te gaan met leven, blijven anderen zich actief bezighouden met de ramp. Ze demonstreren, organiseren zich in sektes of wenden zich tot oude of nieuwe religies.

Sla (bij wijze van spreken) gerust een aflevering over

Spil van de vertelling is de agent Kevin Garvey (Justin Theroux, wiens sceptische, donkere frons zijn rol mooi past). Zijn gezin is niet direct getroffen, maar desondanks uit elkaar gevallen na de departure. Kevins zoon heeft zich aangesloten bij een dubieuze goeroe, zijn thuiswonende dochter blowt zich door de middelbare school heen en zijn vrouw Laurie (Amy Brenneman) heeft hen verlaten voor de Guilty Remnant, een groep radicalen die weigert om op de oude voet door te gaan. Ze zijn gestopt met spreken, kleden zich enkel in wit en roken onafgebroken.

Van The Leftovers zou je bij wijze van spreken een aflevering kunnen overslaan – plot is niet het belangrijkste

Wat Laurie drijft om behalve haar man ook haar kinderen in de steek te laten, is niet geheel duidelijk. Wat haar nihilistische sektegenoten precies beweegt ook niet. Waarom er ’s nachts een roedel wilde honden door het stadje rent, wordt niet uitgelegd en wat de goeroe van Kevins zoon nu eigenlijk doet met zijn volgelingen blijft mysterieus.

Er wordt al met al weinig informatie gegeven in The Leftovers. Dat zorgt aanvankelijk voor frustratie; van mainstream drama zijn we nu eenmaal gewend dat het ‘wie, wat, waar en waarom’ slim en liefst economisch worden uitgelegd. Het plezier van veel series – neem 24, House of Cards, Breaking Bad – schuilt bovendien in het vergaren van informatie, het reikhalzend volgen van het plot (dat maakt immers dat je de volgende aflevering wilt zien).

Van The Leftovers zou je bij wijze van spreken een aflevering kunnen overslaan – plot is niet het belangrijkste, de serie lijkt meer geïnteresseerd in wat de ontstane chaos met de psyche doet.

Kevin houdt orde

Het steeds terugkerende gevoel van onbegrip moet benaderen hoe de personages het tergend onverklaarbare drama ervaren. Hun verbijstering wordt langzaam de onze. Op een subtiele manier wordt overgebracht hoe uiteenlopend er over de gebeurtenis gedacht wordt. De een ziet het als een goddelijke ingreep, de ander als een complot. Weer een ander houdt er – ironisch genoeg – een ‘wetenschappelijke’ visie op na: ‘Het was volkomen willekeurig, er bestaat geen verklaring.’

Het steeds terugkerende gevoel van onbegrip moet benaderen hoe de personages het tergend onverklaarbare drama ervaren. Hun verbijstering wordt langzaam de onze

Kevin neemt geen standpunt in, hij houdt zich bezig met het bewaken en herstellen van een zekere orde, zowel thuis als in zijn functie als agent. Dat maakt hem tot een geschikte hoofdpersoon. Af en toe zien we van dichtbij hoe zijn sussende instelling onhoudbaar wordt. De wanhoop, die even existentieel is als concreet en huiselijk, grijpt ook hem.

In Kevin manifesteert zich de centrale discrepantie tussen het koppig vastklauwen aan wat er over is van de status quo en de radicaliteit van de schok. De reactie van Laurie en de Guilty Remnant, die vinden dat men niet op dezelfde manier kan doorgaan met gezinnen stichten, consumeren en slap lullen, doet een beetje denken aan de Occupy-beweging. Zonder concrete alternatieven aan te dragen storten zij zich in een doorlopend verzet tegen de oude situatie, die in hun ogen fundamenteel gefaald heeft.

Ook de kijker kan niet ontsnappen

Naarmate de serie vordert (er zullen nog vier afleveringen volgen dit seizoen) begint het te dagen dat er veel onuitgelegd zal blijven. Tegelijkertijd, dat is het knappe, zal de acceptatie van dat gegeven bij de meeste kijkers groeien. The Leftovers intrigeert met sfeer en als een verzameling ervaringen, niet met logica en ingenieus in elkaar vallende verhaalelementen.

The Leftovers intrigeert met sfeer en als een verzameling ervaringen, niet met logica en ingenieus in elkaar vallende verhaalelementen

Het perspectief is, geheel in stijl, opmerkelijk rommelig. De meeste afleveringen volgen Kevin, soms afwisselend zijn zoon en zijn vrouw Laurie, soms zijn dochter. En dan weer is een aflevering bijna in zijn geheel gewijd aan een bijpersonage. Bijvoorbeeld de vrouw die haar man en twee kinderen verloor en zich als een martelaar door het leven sleept.

De ongebruikelijke mate van mystificatie, de rommeligheid, het dient een doel. De serie onderzoekt hoe een door positivisme gedomineerde maatschappij omgaat met chaos en mysterie en maakt die tegelijkertijd voelbaar: The Leftovers kijken is aan den lijve ondervinden waarom de mens houvast nodig heeft.

Er zijn meer series die de plek van chaos en mysterie in ons leven als onderwerp aansnijden (True Detective of Carnivàle) maar The Leftovers plaatst het probleem heel acuut – en met een realisme dat het van bijvoorbeeld Twin Peaks onderscheidt – in het midden van de samenleving, waar het iedereen beroert en er geen ontsnappen meer mogelijk is. Ook niet voor de kijker.

YouTube

Meer duisternis? True Detective HBO-misdaadserie True Detective is een waar kunstwerk. Matthew McConaughey speelt de misantropische rechercheur Rust, die zijn beroep én het misdaadgenre naar een hoger plan tilt. Als kijker blijf je achter met de moeilijk kenbare grenzen van de realiteit. Lees het stuk hier terug Liever iets lichters? Boyhood Voor zijn schitterende nieuwe film Boyhood filmde regisseur Richard Linklater zijn acteurs twaalf jaar lang. Ogenschijnlijk zonder plot laat hij een jongen volwassen worden. De film gaat daarmee over de voortdenderende tijd, maar ook over het perfecte moment, het moment waarop alles kan veranderen. Lees het stuk hier terug