Hoe Mikael (11) de dupe werd van Het Strengste Asielbeleid Ooit (en de fabels van minister Faber)

Wie had dat gedacht: Marjolein Faber, de nieuwe PVV-minister van Asiel en Migratie, ontpopt zich in haar eerste maand on the job als een voorvechter van de democratische rechtsstaat.

‘Ik snap dat het vervelend is voor hem, maar zo werkt een democratische rechtsstaat’, zei ze vorige week.^* ‘Hem’ is de elfjarige Mikael uit Amsterdam. En ‘vervelend’ is dat hij wordt uitgezet naar Armenië, het land waar zijn moeder in 2010 vandaan vluchtte en waar hij nog nooit is geweest. 

De beslissing bracht in Amsterdam, waar Mikael geboren en getogen is, een hoop mensen op de been, met teksten als ‘Den Haag, schaam je’ en ‘bij goed beleid hoort menselijkheid’. Meer dan 80.000 mensen tekenden al een petitie om Mikael in Nederland te houden.^* Het is Mauro all over again. 

Maar Mauro mocht blijven. En Mikael, naar alle waarschijnlijkheid, niet. 

De zaak is een illustratief – en tragisch – inkijkje in de modus operandi van de nieuwe minister, die als regisseur klaarstaat voor de première van Het Strengste Asielbeleid Ooit. Komt dat zien. Een feitenvrije show vol ‘Zie Je Wel’, ‘Anders Komen Ze Allemaal’, ‘Regels Zijn Regels’, ‘Eigen Schuld Dikke Bult’ en ‘Helaas Pindakaas’.

De zaak van Mikael

Voor wie het nieuws gemist heeft: Gohar Matosyan vluchtte in 2010 uit Armenië naar Nederland. Haar asielverzoek werd afgewezen, omdat Armenië als veilig land wordt gezien,^* en sindsdien woont ze zonder verblijfsvergunning in Nederland. 

In 2012 kreeg ze hier haar zoontje Mikael, die dus ook geen verblijfsvergunning heeft. Vanaf zijn vijfde had Mikael het recht om een eigen verblijfsvergunning aan te vragen onder het kinderpardon, een regeling die we inmiddels niet meer hebben. In praktijk lukte dit maar héél weinig kinderen, omdat de eisen voor het pardon extreem streng en ingewikkeld waren. Daarom besloot de moeder van Mikael dit niet eens te proberen. 

Toen het kinderpardon ten einde liep, werd de Afsluitingsregeling^* ingesteld: een soort laatste kans voor kinderen die toen al lange tijd ongedocumenteerd in Nederland leefden. In 2019 vroeg Mikael onder deze – inmiddels ook afgeschafte – regeling een verblijfsvergunning aan. Toenmalig staatssecretaris Eric van der Burg (Asiel en Migratie, VVD) wees Mikaels aanvraag af, omdat Mikael volgens hem te lang ‘buiten beeld’ van instanties geweest zou zijn. (Wat dat precies betekent, daar kun je een boek mee vullen, maar het komt erop neer dat zijn moeder ooit is verhuisd uit een opvanglocatie zonder een adres achter te laten. Mikael zat al die tijd wel gewoon op school.) 

In 2021 oordeelde de rechter dat Van der Burg te streng was geweest, en dat Mikael en zijn moeder mochten blijven. Maar de staatssecretaris liet het daar niet bij, en ging in hoger beroep. Nu heeft de Raad van State besloten^* dat de minister Mikael en zijn moeder toch mag uitzetten.  

‘De hoogste rechter heeft gesproken, wij zien geen mogelijkheid om daarvan af te wijken’, zei een woordvoerder van de minister direct na de uitspraak.^* En: ‘De minister kan niets doen.’^*

De fabels van Faber

Die reactie van de minister is alleen volstrekte onzin. 

Als íémand hier iets aan kan doen, is het de minister. Sterker nog: de minister is de énige die hier iets aan kan doen. 

Allereerst: de rechter verplicht haar tot niets. De uitspraak zegt niet dat Mikael uitgezet móét worden, enkel dat de minister hem uit mág zetten. Deze uitzetting is, kortom, nog steeds een besluit van Faber, niet van de rechter.

Ten tweede verschuilt Faber zich achter het valse (en door de media overgenomen) argument dat haar ‘discretionaire bevoegdheid’ zou zijn afgeschaft. Oftewel: de bewegingsruimte die een minister heeft om af te wijken van de regels en ‘schrijnende gevallen’ alsnog een verblijfsvergunning te geven. ‘Die bevoegdheid ligt nu niet bij mij’, zegt Faber tegen RTL Nieuws.^* Van NRC^* tot de Volkskrant:^* overal lees je nu dat de minister die bevoegdheid niet meer heeft. Maar ook dat is niet waar. 

Bron van deze fabel is Mark Harbers, die in 2019 staatssecretaris van Justitie en Veiligheid was en een Mikael-achtige zaak voor zijn kiezen kreeg: Lili en Howick,^* die ook naar Armenië zouden worden gestuurd. En ook nog nooit een voet in dat land hadden gezet. Hij besloot hun op het laatste moment toch een verblijfsvergunning te geven, in ruil voor het ‘afschaffen’ van zijn discretionaire bevoegdheid.^* Met andere woorden: dit was de laatste keer dat een bewindvoerder door een mediastorm gechanteerd zou worden. (Fun fact: de politicus die deze bevoegdheid het vaakst gebruikte was IJzeren Rita: Verdonk gebruikte haar in haar tijd als minister voor Vreemdelingenbeleid en Integratie maar liefst 1.100 keer).^*

Alleen: die bevoegdheid ís helemaal niet afgeschaft. Ze staat gewoon nog in de wet. Harbers en het kabinet maakten alleen een politieke afspraak dat ministers er geen gebruik meer van zouden maken. In plaats daarvan, besloten ze, mocht de baas van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) dit soort beslissingen nemen. Geen gedoe meer voor bewindspersonen. 

Iedereen denkt dat Fabers handen gebonden zijn, maar haar discretionaire bevoegdheid staat nog altijd overeind.

Dat komt Faber nu erg goed uit. Iedereen denkt dat haar handen gebonden zijn, terwijl haar discretionaire bevoegdheid nog altijd overeind staat.

Tot slot vinden we in Fabers bullshitbingo nog het ‘zie je wel’-argument. Ze verwijst naar het hoofdlijnenakkoord van PVV, VVD, NSC en BBB, waarin staat dat asielprocedures korter moeten en de mogelijkheid om herhaalde aanvragen te doen moet worden beperkt.^* ‘De minister wil korte metten maken met eindeloos procederen’, zegt haar woordvoerder.^* ‘Je laat zo’n kind helemaal wortelen in de samenleving. Dat leidt tot stress, frustratie en een uitzichtloze situatie.’ Zie je wel, wil ze maar zeggen, dit móét aangepakt worden. 

Ik ben een groot voorstander van minder lange wachttijden voor asielzoekers. Maar het ‘stapelen van procedures’ is helemaal niet waar het geval van Mikael over gaat. Hij heeft een aanvraag ingediend. Toen hij werd afgewezen heeft hij zijn aanvraag, zoals zijn recht is, aangevochten bij de rechter en hij heeft gewonnen. Het had daar gewoon bij kunnen blijven in 2019.

Toch is staatssecretaris Van der Burg vervolgens in beroep gegaan – over stapelen van procedures gesproken. En de Raad van State heeft de zaak toen nog tweeënhalf jaar laten wachten.

Er zijn bijna geen andere kinderen zoals Mikael

Dat Faber hier dus niets aan kan doen, is onzin. De vraag is: wíl ze er iets aan doen? Het antwoord daarop is natuurlijk, overduidelijk, nee. 

Bekijk je de weegschaal waarop die beslissing gewogen wordt, dan kun je niet anders dan de contouren zien van een wreed en onmenselijk asielbeleid. 

Aan de ene kant van die weegschaal ligt alles wat deze jongen, dit kínd, kent: zijn leven in Nederland, zijn vrienden, zijn taal, zijn thuisland. 

Aan de andere kant ligt… Ja, wat eigenlijk?

Allereerst natuurlijk de gevreesde ‘aanzuigende werking’ van een uitzondering maken. Het idee dat er ineens tientallen, honderden, misschien wel duizenden kinderen óók een voorkeursregeling willen van de minister. 

Maar dat is een volstrekt ongegronde vrees. De regeling waar Mikael gebruik van wil maken bestaat namelijk al niet meer, en het aantal kinderen dat nog van deze regeling gebruik zou kúnnen maken, wordt door onderzoekers geschat op minder dan tien.^*  

En al neem je álle ongedocumenteerde kinderen die hier langer dan vijf jaar verblijven, dan nog gaat het om verwaarloosbare aantallen. Defence for Children schat de groep ‘gewortelde kinderen’ zonder papieren op zo’n driehonderd.^*

Hoe zat het ook alweer met de menselijke maat?

Blijft nog over het ‘eigen schuld’-argument, vlak naast het mapje ‘regels zijn regels’. 

De eigen schuld van de móéder welteverstaan. ‘De moeder heeft hier de verantwoordelijkheid in’, aldus Faber. ‘De moeder heeft deze jongen in deze situatie gebracht.’^*

Het is natuurlijk waar dat Mikaels moeder gedeeltelijk verantwoordelijk is voor de situatie. Maar kijk je naar het dossier, dan word je duizelig. Want probeer je te begrijpen waarom de Raad van State oordeelde dat Mikael geen recht heeft op de Afsluitingsregeling, dan kom je in een ondoordringbaar heen-en-weer tussen de Immigratie- en Naturalisatiedienst, de Dienst Terugkeer & Vertrek, de Vreemdelingenpolitie, het Centraal Orgaan opvang asielzoekers en de staatssecretaris voor Asiel en Migratie. Dat ook zijn moeder daar geen wijs uit kon worden, vind ik niet zo gek.

Eén parallel dringt zich dan ook hardnekkig op. 

We hebben een alleenstaande moeder met een zoon van elf. 

Die al ruim veertien jaar in een bureaucratische, juridische strijd verwikkeld is omdat ze op het verkeerde moment de verkeerde stappen wel of juist niet heeft genomen. 

Die het in haar eentje moet opnemen tegen de Staat der Nederlanden. 

Wier leven – en dat van haar zoon – wordt vermorzeld door het systeem. 

Klinkt bekend?

De uitspraak over Mikael komt dan ook van dezelfde Raad van State die niet zo heel lang geleden diep door het stof moest vanwege de toeslagenaffaire. Vanwege het te hardvochtig toepassen van de regels, zonder menselijke maat – zeker als het om kinderen ging. Dat – vond ook de PVV – moest nu eens verdwijnen uit het bestuursrecht. En laat daar het asiel- en migratierecht nu ook onder vallen.^*  

Waar is die houding nu gebleven? 

Nu het niet gaat om een kind dat uit huis wordt geplaatst, maar om een kind dat uit land wordt geplaatst? Een kind – ook nog – dat niets kan doen aan de keuzes van zijn moeder? 

Voor Mikael is er, in Fabers woorden, ‘geen hoop’ meer.^* Aldus eindigt de première van Het Strengste Asielbeleid Ooit. 

Met een glansrol voor minister Faber, voorvechter van de democratische rechtsstaat.