Moedermelk doneren: veel gedoe, groot gebaar

Saar Kramer (30) trekt de la van de vriezer open. Er liggen zakjes moedermelk in, elk met een datum en hoeveelheid op het etiket geschreven. Vorige week had Saar op Facebook zes liter aangeboden, en zo kwam ze in contact met een moeder die de zakjes dolgraag wilde hebben.

‘Ze heeft een post-partumpsychose gehad’, vertelt Saar. Omdat de vrouw medicijnen kreeg, moest ze stoppen met borstvoeding. ‘Ik ben zelf ook psychisch kwetsbaar, dus dat gaf het donorschap extra betekenis.’

Op zoek naar melk van een andere moeder

Zo’n driekwart van de Nederlandse ouders begint met borstvoeding, soms in combinatie met kunstvoeding.^* Een belangrijke reden is dat het gezond is voor hun kind. Al zijn de voordelen van moedermelk minder groot dan sommige voorstanders claimen, vermeende IQ-verhogende effecten zijn bijvoorbeeld nooit bewezen, een aantal voordelen wordt door de wetenschap bevestigd. Zo krijgen baby’s met borstvoeding minder allergische reacties en hebben ze minder vaak maag-darmproblemen.

Het lukt ouders alleen niet altijd om borstvoeding te geven. De melkproductie komt bijvoorbeeld niet op gang, het voeden is te pijnlijk voor de moeder, of het kind heeft twee vaders.

Bij Saar was het ook spannend of de borstvoeding zou gaan lukken. ‘Ik heb een bipolaire stoornis’, vertelt ze. ‘Ik ben al jaren stabiel, maar de kans op een kraambedpsychose of -depressie is hoger voor mij. Ik wilde supergraag borstvoeding geven, maar misschien zou ik wel slaapmedicatie of zoiets nodig hebben.’

Als borstvoeding niet lukt, is kunstvoeding een prima alternatief. Maar niet iedereen kiest daarvoor: ouders willen bijvoorbeeld toch graag de gezondheidsvoordelen van moedermelk, of hun kind verdraagt poedermelk niet goed. Dan gaan ze op zoek naar melk van een andere moeder. Saar kreeg zelf tijdens haar zwangerschap 300 milliliter melk van haar schoonzus, voor het geval ze medicatie moest nemen na haar bevalling. ‘Dus ik heb eerst melk ontvangen, dat was heel fijn.’

Gelukkig kreeg ze geen last van psychische problemen en dronk haar zoon Olivier, nu vier maanden oud, meteen goed aan de borst. Al gauw merkte ze dat ze een heftige toeschietreflex had; de melk stroomde gemakkelijk en overvloedig. Per dag ving ze zo’n 200 milliliter extra melk op, die ze in zakjes invroor. ‘Na een maand was de vriezer echt ziek vol’, zegt Saar lachend.

Ze zou de melk voorlopig niet voor Olivier gebruiken, want die dronk nog volledig aan de borst. Zo kwam ze bij een Facebookgroep terecht met duizenden leden, waar ze haar moedermelk kon aanbieden.

Zoiets groots wat je geeft

Er klinkt een geluidje aan de andere kant van de muur. ‘Even pakken’, zegt Saar en ze staat op. ‘Hé jochie’, klinkt het vanuit de andere kamer. Ze komt terug met een baby die met wijde ogen de wereld in kijkt. Ze gaat zitten op de bank en tilt haar trui op. Aan de ene kant begint Olivier te drinken, aan de andere kant steekt ze een doorzichtig bakje in haar bh. ‘Dit is ideaal, die vangt gewoon alles op wat eruit komt.’

Dit doet Saar bij elke voeding, zo’n acht keer per dag. Ze giet de melk over in een zakje met een sluitstrip en noteert de datum en de hoeveelheid op een etiket. Ook kolft ze elke avond nog zo’n 100 milliliter, dus dan doorloopt ze die stappen nog eens. Telkens wast ze de plastic onderdelen goed af; daarnaast desinfecteert ze de kolfbakjes regelmatig door ze te stomen in de magnetron. Want met melk voor baby’s moet je hygiënisch te werk gaan.

‘Het bewaren van de melk, het schoonmaken…’ zegt Saar. ‘Het is echt veel gedoe.’ En er is de verbondenheid die Saar voelt met de melk, die haar lichaam voor haar zoon heeft gemaakt. ‘Het voelt echt als een deel van mij, het is zoiets groots wat je geeft.’

Ze was dan ook ‘fucking gestrest’, de eerste keer dat iemand haar melk kwam ophalen. ‘De nacht van tevoren had ik allemaal dromen over die melkzakjes’, vertelt Saar. ‘Dat ik te weinig melk zou hebben.’

Moedermelk wordt ook op de zwarte markt verkocht, bijvoorbeeld aan atleten die het willen gebruiken om hun spieren te kweken.^* ‘Mijn vriend was daar heel bang voor: straks worden we opgelicht en gebruiken ze het daarvoor. Ónze melk!’ Als iemand reageert op hun advertentie, zoeken ze diegene op het internet op. ‘Ook vragen we een foto van het paspoort. Maar uiteindelijk kun je het niet echt weten.’

Die eerste keer kwam een vader langs met een koeltas met van die hendels die je in elkaar kunt klikken. ‘Daarna heb ik niks meer gehoord, ook niet van de moeder. Dat voelde heel kaal.’

Delen met mensen die je normaal gesproken niet zou tegenkomen

Maar de meeste ontmoetingen waren positief. Bijvoorbeeld met een moeder met een gebroken rug, die door botontkalking geen borstvoeding meer mocht geven. Saar zag op haar pagina allerlei posts over de Farmers Defence Force. ‘Niet echt mijn type mens, maar toen dacht ik: daar heeft die baby niks mee te maken, die heeft ook recht op goede voeding.’

Saar vindt borstvoeding de ‘biologische norm’. ‘Maar het lijkt wel of het een taboe is om voor borstvoeding te zijn.’ Sommige vrouwen ervaren druk om borstvoeding te geven, terwijl ze dat niet kunnen of willen. Regelmatig valt dan het verwijt ‘moedermelkmaffia’: zorgverleners, influencers of bekenden die borstvoeding te enthousiast zouden promoten.

Saar is dan ook voorzichtig als ze het over borstvoeding heeft, ze wil niemand voor het hoofd stoten. Maar ze vindt het ook belangrijk om uit te dragen dat het normaal is om borstvoeding te geven. ‘Ik kolf regelmatig in het openbaar, laatst nog bij een concert van Froukje.’

Borstvoeding kan ook verbinden, weet Saar intussen. Want die vrouw met de Farmers Defence Force-posts kwam de melk ophalen met partner én kind. ‘Ze waren superblij met de melk en ze waren ook heel leuk met Olivier.’

En vorige week heeft ze haar melk dus weggegeven aan een vrouw die een post-partumpsychose heeft gehad. ‘Het bleken heel christelijke mensen uit de Biblebelt’, vertelt Saar. ‘Weer totaal anders dan de mensen die wij kennen.’

Dat trekt haar juist aan in het doneren van de melk. Ze deelt iets heel persoonlijks met mensen die ze in haar dagelijks leven nooit zou tegenkomen. ‘Het ouderschap kan heel verbindend zijn.’