Opgepast! In deze film speelt een kleuter met een mes

‘We moeten ze vragen of je een mes mee mag nemen’, zegt vader Nik. ‘Mijn ervaring met de kinderopvang is dat ze het niet leuk vinden als kinderen met messen rondlopen.’

Ulv, een jaar of vier oud, steekt het mes met het blauwe lemmet de lucht in. ‘Ik kan hem meenemen in mijn tas?’

‘Concealed weapon’, zegt Nik.

Nee, je mag geen mes meenemen naar school, laat staan naar de kinderopvang. Een mes is gevaarlijk, vinden volwassenen. Zij vinden een mes iets waarmee je schade kunt aanrichten, niet iets waarmee je van een tak een wandelstok kunt maken.

Maar van Nik mag Ulv wel een mes gebruiken. In de documentaire A New Kind of Wilderness helpt Ulv zijn vader ook met een bijl houthakken en mag hij zelf een nieuw stuk hout op het vuur leggen. Nik vertrouwt erop dat zijn kinderen een beetje risico wel aankunnen.

A New Kind of Wilderness

De Noorse regisseur Silje Evensmo Jacobsen wilde eigenlijk een serie maken over fotograaf Maria Vatne en haar gezin. Ze raakte gefascineerd door de foto’s op Vatnes blog, waarop je kunt zien dat ze haar gezinsleven op een bijzondere manier vormgeeft. Vatne stapte uit de ratrace en koos ervoor in de natuur te gaan leven met haar man Nik en vier kinderen.

Al gauw wordt duidelijk dat er meer aan de hand is. Je ziet een foto van Maria op de veranda met een infuus voor haar chemotherapie. In het volgende shot wordt ze kaalgeschoren door haar oudste dochter Ronja. Een scène later stapelt het hele gezin hun handen op haar graf.

De film volgt Nik na de dood van zijn vrouw. Hij kan de hypotheek van de boerderij niet in zijn eentje betalen, dus moet het gezin verhuizen. En omdat hij moet gaan werken, kan hij de kinderen niet meer thuis lesgeven, zoals hij met Maria deed. De oudere kinderen moeten naar school en Ulv naar de kinderopvang.

Na het gesprek over het mes borstelt Nik de klitten uit het lange haar van Ulv. ‘Het is tijd om het te temmen.’

Een peuter uit het zicht

In het begin lijkt de film even een affiche te worden voor een bepaalde anti-establishment opvoedmethode, gelardeerd met gebreide truien en Fjällräven-rugzakjes. ‘Gevangenis’, zegt tienjarige dochter Freja als ze langs een schoolgebouw rijden. ‘Je bent schuldig aan het zijn van een kind, Freja’, zegt Nik.

Maar wie stellige ideeën over opvoeden zoekt, kan beter door Instagram gaan scrollen. Want Nik twijfelt, vraagt zich af of hij zijn kinderen niet verpest en of hij niet terug naar Engeland moet verhuizen.

Door zijn overpeinzingen gaat de kijker ook nadenken. De ideeën van Nik, die hij deelde met Maria, wijken af van de norm. In de huidige maatschappij worden risico’s voor kinderen uitgebannen.

In een shot zie je zoontje Falk een wandelpad aflopen totdat je hem niet meer kunt zien. Dat alleen al, een kind uit het zicht verliezen, is uitzonderlijk geworden.

Hoger, sneller, verder

Kinderen kunnen heus met risico’s omgaan – dat laten Niks kinderen wel zien. Sterker nog, risico is belangrijk voor ze: het bereidt ze voor op een wereld waarin dingen nou eenmaal mis kunnen gaan.

Niet voor niets zoeken kinderen van nature risicovolle situaties op. Is het ze gelukt om te kruipen, dan willen ze staan; kunnen ze op de onderste tak klimmen, dan willen ze door naar de volgende. Het zit in hun vezels: ze willen hoger, sneller, verder.

En ja, ze willen ook met messen en bijlen spelen. En dat is prima. Kinderveiligheid.nl – van het kenniscentrum voor letselpreventie – pleit voor risicovol spelen, ook met gevaarlijke voorwerpen. Want juist door kinderen om te leren gaan met risico’s, wordt de kans op een ernstige verwonding kleiner.

Een ander beeld van kinderen

Er is de afgelopen eeuw een hoop veranderd voor kinderen. Veel ten goede: kinderarbeid is in veel landen verboden, de kindersterfte is drastisch omlaaggegaan en kinderen hebben meer rechten gekregen, waaronder dat op onderwijs.

Maar er is onderweg iets belangrijks verloren gegaan: we lijken kinderen niet meer te zien als robuust, zoals toen ze meewerkten op het land, maar enkel als kwetsbaar. Natuurlijk moeten kinderen behoed worden voor gevaar, maar ze kunnen vaak meer dan volwassenen denken.

A New Kind of Wilderness laat een ander beeld van kinderen zien: kinderen worden serieus genomen. Dat zit hem niet alleen in het feit dat kleuters met messen mogen spelen. De kinderen werken ook mee op de boerderij: ze plukken bessen, wieden onkruid en hakken hout.

Ook emotioneel worden ze serieus genomen. Zo speelt het rouwproces van de oudste twee dochters een belangrijke rol in de documentaire. Je ziet hoe ze hun eigen weg zoeken in de nieuwe wildernis zonder hun moeder. Ronja schrijft een prachtige brief aan haar zusje Freja, waarin ze uitlegt waarom ze soms afstandelijk is sinds de dood van hun moeder. 

Dat maakt de film een ontroerend portret van een gezin dat moet leren omgaan met een groot gemis. Verdriet waar iedere ouder zijn kind tegen zou willen kunnen beschermen.

De film draait nu in de bioscoop.