Deze kinderboekenschrijver neemt het op voor de grote boze wolf

Ik hoorde het schot op een zomerochtend. Ik was net wakker geworden in een vakantiehuisje in het bos; in de kamer naast mij lag mijn eenjarige zoontje nog te slapen. Ik wist niet wie er geschoten had, maar ik wist wel waar ik op hoopte.

Onze gezinsvakantie op de Utrechtse Heuvelrug was niet zo idyllisch als ik had verwacht. Eerder in de zomer viel een wolf een vijfjarig meisje aan in Leusden; later werd in Austerlitz een kind omvergelopen door een wolf.^* Als gevolg had de provincie Utrecht dringend geadviseerd om niet met kleine kinderen de bossen van de Heuvelrug in te gaan.

We waren toch gegaan, maar het voelde sinister in de bossen. Als we gingen wandelen, stelde ik me voor hoe een wolf naar de bungelende beentjes van mijn zoontje in de rugzak zou happen. Of hoe die het speeltuintje op het vakantiepark op zou sluipen en hem mee zou grissen.

Dus toen ik dat schot hoorde galmen door de stilte van de vroege ochtend, was ik blij. Ik hoopte dat ze de wolf hadden doodgeschoten.

Dit kinderboek neemt het op voor de wolf

Schrijver Bibi Dumon Tak (1964) begrijpt mijn reactie wel. ‘Jij deed hetzelfde als die wolf in Leusden. Die had ook een vijand in de buurt en wilde zijn kind beschermen’, vertelt ze aan de telefoon. Maar: ‘De wolf deelde een waarschuwend tikje uit, jij hoopte dat de wolf dood was. Mensen gaan mechanisch over op uitroeiing, dat is het verschil.’

Dumon Tak schreef Dit boek is vóór de wolf, een boek voor kinderen van acht jaar en ouder. De titel zegt het al: in dit boek neemt ze het op voor de wolf. ‘Ik wilde kinderen er niet in luizen. Met zo’n titel weten ze meteen: dit is een boek met een mening.’ Want, schrijft ze, ‘wolven zijn supergaaf’.

Dat Dumon Tak de kant van het dier kiest, is geen verrassing. Ze schreef een lange reeks dierenboeken, zoals Het koeienboek (2001), Winterdieren (2011) en Vandaag houd ik mijn spreekbeurt over de anaconda (2022). Ook schrijft ze voor NRC over mensen die dieren redden en heeft ze een column bij radioprogramma Vroege Vogels.

Met haar kinderboek wil ze de angst voor de wolf wegnemen

Dumon Tak won alle grote kinderboekenprijzen: zeven Zilveren Griffels, een Gouden Griffel, de Woutertje Pieterse Prijs, en de Theo Thijssen-prijs voor haar hele oeuvre. Haar boeken kenmerken zich door een vrolijke toon – er valt veel te lachen – en door de feiten. Want haar werk is overwegend non-fictie.

Met haar kinderboek over de wolf wil ze de angst voor het dier wegnemen, bij kinderen én ouders, door de feiten te laten zien. Ze legt uit hoe het dier leeft: hoe het moet rondzwerven op zoek naar een woonplek, hoe het poept en plast om een liefje te vinden, wat voor lichaamstaal het spreekt. Dit alles met behulp van tekeningen van Barbara Stok – bekend van onder andere Vincent (2012) en De filosoof, de hond en de bruiloft (2021).

Ook legt Dumon Tak de politieke discussie uit. Sinds een wolf in 2018 voor het eerst een schaap aanviel, werd de aanwezigheid van het dier in Nederland een controversieel onderwerp. De incidenten met kinderen de afgelopen zomer hebben olie op dat vuur gegooid. Mensen die zich voorheen niet zo veel aantrokken van de discussie, maken zich nu ook zorgen. Mensen zoals ik.

Ik spreek Dumon Tak omdat ik schrok van mijn ‘afknallen die hap’-reactie. Want eigenlijk wist ik helemaal niets van de wolf. En zoals ze in haar boek stelt: ‘Als je een mening wilt hebben over de wolf, voor of tegen, moet je wel weten hoe het zit.’

Ik ben (niet) bang voor de boze wolf

Sinds dat eerste incident met een kind deze zomer, is iedereen ‘hysterisch’, vindt Dumon Tak. ‘Ze had ook op een adder kunnen stappen. Die leven ook op de Utrechtse Heuvelrug, die liggen te zonnen om hun eieren te laten rijpen in hun lijf.’ Een adderbeet komt tussen de twee en drie keer per jaar voor; eens in de twee jaar is er sprake van een ernstige beet.^* ‘Maar daar hoor je nooit iemand over.’

Wolven hebben nu eenmaal een slechte reputatie door sprookjes, zegt ze. ‘Het is naar om een heel jong kind over Roodkapje voor te lezen die in de buik van de wolf zit en er met een mes uit gehaald moet worden. Dat beeld wordt doorgegeven en doorgegeven, dat zit in ons DNA.’

Wat haar stoort aan zulke verhalen, is dat wolven worden voorgesteld als dieren die het actief op ons gemunt hebben. ‘Als je ze met een riek of een schop bedreigt, bijt die wolf natuurlijk van zich af. Maar dat is zelfverdediging.’

In 2023 werd één persoon gebeten door een wolf, een boer die in Wapse (Drenthe) een wolf bij zijn schapen aantrof. Vergelijk dat eens met honden, schrijft Dumon Tak: ‘Per jaar worden er – hou je vast – 150.000 mensen gebeten door een hond.’ Niet al die beten zijn ernstig, maar jaarlijks belanden zo’n 1.800 mensen op de spoedeisende hulp door een hondenbeet.

Natuurlijk zijn er meer honden dan wolven in Nederland. ‘En dat er veel meer hondenbeten zijn, komt ook omdat we de hond in onze buurt accepteren’, zegt Dumon Tak. We hanteren voor wilde dieren nou eenmaal een hogere lat dan voor huisdieren. ‘We accepteren de hond wel bij onze kinderen en een wolf helemaal niet, terwijl verhoudingsgewijs een hond gevaarlijker is.’

De wolf en de honderden schaapjes

Dat de wolf zo in de aandacht staat, komt natuurlijk ook door de aanvallen op vee. In het boek van Dumon Tak zijn twee pagina’s gevuld met dode schaapjes die op hun rug liggen: de honderden schapen die in 2022 werden gedood door de wolf.

Honden bijten ook schapen dood, maar daar worden geen cijfers van verzameld. En mensen? Die doodden in hetzelfde jaar 600.000 schapen. Dat is veel meer dierenleed dan de wolf veroorzaakt. Maar net als voor huisdieren gelden voor de mens andere maatstaven.

Als een wolf een prooi vangt, eet het hele bos mee

Als een wolf schapen aanvalt, schrijft Dumon Tak, komt dat doordat boeren hun hekken niet op orde hebben. ‘Dat vind ik zo jammer, daar zijn ze toe verplicht.’ In het boek geeft een getekende versie van BBB-leider Caroline van der Plas soms commentaar op Dumon Taks tekst. Als Dumon Tak het over hekken heeft, zegt mini-Caroline bijvoorbeeld: ‘Ga jij dat effe betalen dan?’

Dumon Tak vindt het geen optie om de wolf weg te schieten, zoals het dier eerder uit Nederland verjaagd is. Daarvoor is het dier te belangrijk voor de natuur. ‘Jagers nemen hun prooi mee naar huis’, zegt Dumon Tak. ‘Maar als een wolf een prooi vangt, eet het hele bos mee.’ De raaf krijgt bijvoorbeeld de restjes zwijn of hert, en de bodem profiteert van wat er blijft liggen.

De wolf gaat hier blijven, dus moeten we ons voorbereiden om de natuur voortaan met hem te delen, vindt Dumon Tak. ‘En dat lukt alleen als we goed opletten en snappen hoe we met hem moeten omgaan.’

Bang voor de grote boze toekomst

De wolf is nieuw, en dat brengt onzekerheid mee over de toekomst, dat snapt Dumon Tak ook wel. Maar er wordt wel erg heftig gereageerd, vindt ze. ‘ Zelfs de Freek Vonken van deze wereld zeggen:^* dit gaat op een dag mis. Ik zal nooit zeggen dat het niet zo is, maar er zit iets opruiends in.’

Het is een fatalistische toon die ze herkent. ‘Je hoort het ook bij asielzoekers, die angst voor het onbekende. We willen gewoon niet inschikken, voor niets en niemand niet, zo lijkt het wel.’ De angst voor de wolf staat dan ook niet op zich, daar is Dumon Tak van overtuigd. ‘Er is een alomtegenwoordig gevoel van onveiligheid. Ik denk dat de wolf gewoon ontzettend veel pech heeft dat hij net nu terugkeert in Nederland.’

Wat zou Dumon Tak tegen ouders willen zeggen? ‘Je bent als ouder verplicht om je kind zich zo veilig mogelijk te laten voelen. Daarbij helpt het als je de wolf niet als grote vijand presenteert. Gebruik cijfers. Het is een veel minder gevaarlijk dier dan mensen nu zeggen.’

Ik denk dat ik wel iets minder bang ben geworden voor de wolf. Die adders, die zijn pas eng.