De ebola-epidemie heeft inmiddels alleen al in West-Afrika 961 doden geëist. Het is de grootste en heftigste uitbraak van de ziekte ooit. Het besmettingsgevaar is zo groot, dat de World Health Organisation (WHO) ebola heeft tot een bedreiging voor de internationale volksgezondheid.

Ondertussen is een mogelijk medicijn getest op twee Amerikaanse hulpverleners die in Liberia besmet waren geraakt met ebola. Dit veroorzaakte veel ophef. Er sterven momenteel honderden mensen aan ebola - waarom krijgen zij dit medicijn niet?

Wat is ebola voor ziekte?

Ebola Virus Disease (EVD) of wordt veroorzaakt door het Het is een ziekte die in het begin leidt tot griepachtige verschijnselen, zoals koorts, hoofdpijn, keelpijn, spierpijn en slapheid. In het volgende stadium kunnen overgeven, diarree, huiduitslag, het falen van nier- en leverfuncties en zowel interne als externe bloedingen voorkomen.

Ebola is een acute ziekte - de incubatietijd ligt tussen de twee en 21 dagen. Het virus wordt van en van mens op mens overgedragen via lichaamsvocht en is daarom erg besmettelijk. Tot negentig procent van de patiënten overleeft het niet. Omdat een medicijn nog niet beschikbaar is, kunnen artsen slechts vocht en antibiotica toedienen om het lichaam zo sterk mogelijk te maken in de strijd

Hoe kon ebola zich zo snel verspreiden?

De ebola-epidemie, die al in december 2013 begon in Guinee, heeft zich verspreid naar buurlanden Liberia en Sierra Leone. Een man die van Liberia naar Nigeria vloog, bracht de ziekte naar de Nigeriaanse miljoenenstad Lagos, waar inmiddels zeven besmettingsgevallen zijn geteld. In Nigeria is inmiddels de noodtoestand uitgeroepen.

Illustratie: Momkai

Ebola-uitbraken konden in het verleden vrij snel worden ingeperkt, maar de huidige epidemie is de dodelijkste De West-Afrikaanse landen waarin de ebola-uitbraak het grootst is, zijn economisch onderontwikkeld en missen een basale infrastructuur. De kennis en kwaliteit van zorg is in deze landen te laag om ebola op tijd te en de benodigde maatregelen te nemen om het besmettingsgevaar tegen te gaan. Ebola-patiënten moeten in quarantaine worden geplaatst en het medisch personeel moet strenge hygiëneregels naleven om besmetting tegen te gaan.

Westerse hulporganisaties als Artsen zonder Grenzen zijn aanwezig in West-Afrika om de ebola-uitbraak te beperken. Maar het wantrouwen onder de bevolking is groot. De organisaties - met hulpverleners volledig gehuld in nemen zieke patiënten in quarantaine. Omdat ebola in zoveel gevallen dodelijk is, zien de meeste patiënten hun familie nooit meer terug. Dode lichamen moeten worden verbrand, omdat het lichaamsvocht nog steeds besmettelijk is. Hierdoor kunnen families hun doden niet op de traditionele manier Lokale voorlichting is nodig, maar ontbreekt vaak. Geruchten wakkeren het wantrouwen tegenover de hulporganisaties aan. Zo heerst in Guinee het gerucht dat ebola door de regering is uitgevonden, om te voorkomen dat de aanstaande verkiezingen in het land plaats kunnen vinden.

Wat is het medicijn tegen ebola?

Onderzoek naar een mogelijk ebola-medicijn wordt al langer gedaan - er zijn dan ook meerdere bedrijven die met hun onderzoek in de eerste fase van ontwikkeling Het medicijn waar onlangs zoveel ophef over ontstond, heet Het wordt ontwikkeld door het Amerikaanse bedrijf Mapp Biopharmaceutical. Om het medicijn te fabriceren is complexe technologie nodig, waarop het bedrijf patent heeft. Grootschalige productie is op de korte termijn niet haalbaar, omdat het medicijn ontwikkeld wordt in tabaksplanten. Deze moeten minstens een maand groeien om geschikt te zijn voor de ontwikkeling van het

Maar om ZMapp op de markt te kunnen brengen, moet het voldoen aan de eisen van de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA). Hiervoor moeten verschillende fases doorlopen ZMapp zit officieel pas in de eerste fase van ontwikkeling: het is enkel succesvol getest op dieren. Om zeker te stellen dat het medicijn veilig is, de juiste werking en geen ernstige bijwerkingen heeft, moet het eerst op een grotere groep mensen getest worden.

Voorts meldde directeur vaccinaties Jean-Marie Okwo Bélé aan de Franse wereldomroep Radio France Internationale dat het Britse GSK in september dierproeven start met een vaccin tegen ebola. Het vaccin tegen ebola wordt ‘op zijn vroegst in 2015 verwacht,’ zei hij.

En die twee Amerikanen dan?

Hoewel ZMapp dus nog niet goedgekeurd is door de autoriteiten, werd het wel al toegediend aan twee Amerikanen die besmet zijn met ebola. De twee werkten als hulpverleners in een ziekenhuis in Monrovia, de hoofdstad van Liberia. Naar verluidt kregen zij het medicijn in het geheim toegediend terwijl ze nog in Liberia waren, waarna ze werden overgebracht naar een ziekenhuis in Atlanta, Georgia. In beide gevallen verbeterde de toestand van de patiënten na toediening van het medicijn.

Maar waarom mocht aan deze twee Amerikanen ZMapp worden toegediend, terwijl het nog niet was goedgekeurd door de FDA? In deze gevallen ging het om het principe van compassionate use. Dit houdt in dat een onderontwikkeld medicijn mag worden toegediend aan ernstig zieke patiënten, wanneer ze geen andere kansen meer hebben op genezing. In overeenstemming met mocht ZMapp worden toegediend aan de twee met ebola besmette Amerikaanse gezondheidswerkers.

Waarom krijgen niet alle ebola-patiënten dit medicijn?

De verontwaardiging over het gebruik van ZMapp bij de twee Amerikanen was groot. Immers, waarom mogen zij het medicijn wél nemen en de honderden Afrikanen die aan de ziekte lijden niet?

De WHO heeft inmiddels een ethische commissie aangesteld die gaat onderzoeken of ZMapp op grote schaal gebruikt kan gaan worden in de landen waar ebola Het zou immers via het principe van compassionate use kunnen worden gebruikt om ebola te bestrijden.

Maar het principe van compassionate use houdt in dat de patiënt die het neemt volledig geïnformeerd moet zijn. Hij moet weten dat hij meedoet aan een experiment, dat het medicijn dat hij neemt eventuele gevaren met zich meebrengt en dat hij niet onder druk staat om het medicijn in te nemen. De onwetendheid en het wantrouwen onder de West-Afrikaanse bevolking vormen grote bezwaren voor deze eis van informed consent. En stel dat ZMapp wel op grote schaal wordt gebruikt, maar dat het in de toekomst ernstige bijwerkingen blijkt te hebben, wie neemt dan de

Over dit soort kwesties moet de ethische commissie van de WHO zich gaan buigen. De weg naar versnelde toediening van het ebola-medicijn ligt nog vol obstakels, maar is in ieder geval

Kijk verder: ‘What You Need To Know about Ebola’ Het Youtube-kanaal van SciShow is een populair-wetenschappelijke rubriek, waarin ingewikkelde kwesties op heldere wijze worden uiteengezet. In vijf minuten zet de presentator de voornaamste feiten over Ebola nog eens op een rij. Kijk verder Waarom zijn er in Libië weer opstanden uitgebroken? Een week geleden werd in Libië een nieuw parlement beëdigd. Maar de afgelopen weken nam de onrust in het land flink toe. Ambassades werden gesloten en buitenlanders geadviseerd te evacueren. Waarom gaat het nu weer mis? Ik zocht het uit. Een explainer. Lees hier de explainer Hoe is de beweging die Irak verscheurt zo groot geworden? In Irak dreigt een burgeroorlog, sinds de Islamitische Staat (IS, voorheen ISIS) er stad na stad verovert. De beweging wil een geheel nieuwe indeling van het Midden-Oosten. Hoe heeft de beweging zo snel kunnen groeien? En hoe moet het nu verder met Irak en Syrië? Een explainer van Correspondent Lennart Hofman. Lees hier de explainer