Meta-baas Mark Zuckerberg knielt voor Trump. Zo machtig is big tech dus niet
Factchecken is cruciaal voor de democratie, zei Meta-baas Mark Zuckerberg jarenlang. Maar nu wil hij af van zijn factcheckers en hekelt hij de ‘censuur’ op zijn platforms. Hypocriet, maar ook logisch: het is voor Zuck bittere noodzaak om met de Trump-wind mee te waaien.
Met dank aan Mark Zuckerberg heeft Signal er sinds vorige week een hoop nieuwe gebruikers bij.
Ik krijg namelijk een bericht van Signal – een alternatief voor WhatsApp, de chatdienst van Zuckerbergs Meta – als een van mijn contacten de app heeft geïnstalleerd, en dat deden er tientallen sinds Zuckerberg een forse koerswijziging bij Meta aankondigde.
In een videoboodschap vertelde hij dat Meta (ook moederbedrijf van Facebook en Instagram) meer gaat toestaan op zijn platforms, meer politieke content gaat tonen, op gebruikers gaat vertrouwen om nepnieuws te corrigeren en de samenwerking stopt met duizenden professionele factcheckers.
Het maakte sommige mensen boos. Vandaar de vlucht van WhatsApp naar Signal.
Ik keek naar het filmpje van Zuckerberg en moest denken aan acht jaar geleden. Donald Trump was voor het eerst tot president van de Verenigde Staten verkozen en volgens een veelgehoorde analyse* onder Trumps tegenstanders hadden desinformatie en nepnieuws op Facebook daar een doorslaggevende rol in gespeeld.
Zuckerberg zette die verklaring in eerste instantie nog weg als een ‘crazy idea’, maar de druk om ‘iets’ aan al die vermeende destructieve desinformatie op zijn platforms te doen was groot. En dus besloot Meta content op Facebook en Instagram veel strenger te modereren, onder andere door berichten te factchecken, met hulp van journalisten.
Ook ik werd gepolst om voor Facebook te factchecken. De timing daarvan vond ik destijds grappig, want ik liet in mijn journalistieke werk steevast zien dat Facebook een van de grofste privacyschenders was, die zijn gebruikers consequent voorliegt. Twee dagen voor ik door Facebook benaderd werd, hadden oud-collega Dimitri Tokmetzis en ik de Correspondent-lezers nog opgeroepen om, jawel, WhatsApp in te ruilen voor het sympathiekere Signal.
Ik vond mijzelf, kortom, geen voor de hand liggende samenwerkingspartner, en ging niet in op het voorstel. NU.nl en de Nieuwscheckers durfden de samenwerking wel aan, net als honderden andere partijen overal ter wereld.
Deze vibeshift van Meta naar méér moderatie en factchecking duurde zo’n acht jaar. En nu is er een radicaal nieuwe koers. Radicaal pro-Trump.
Te veel censuur, vindt Zuckerberg
Al die moderatie op zijn platforms heeft volgens Zuckerberg namelijk tot te veel ‘censuur’ geleid. Meta moet terug naar zijn ‘roots van vrije meningsuiting op Facebook en Instagram’. Zuckerberg: ‘Ik begon sociale media te bouwen om mensen een stem te geven.’
(Factcheck: Zuckerberg bouwde de voorloper van Facebook, Facemash, zodat hij en anderen de aantrekkelijkheid van hun vrouwelijke medestudenten konden beoordelen, zonder dat die dat wisten of er toestemming voor hadden gegeven.)
Uiteraard schoof hij ook aan bij de podcast van Joe Rogan, waarin hij onder meer Trump prees, Joe Biden betichtte van censuur en zei dat Amerikaanse bedrijven wel wat meer masculiene energie kunnen gebruiken.
(Factcheck: bij Facebook is 63 procent van de werknemers man.* Slechts 8,2 procent van de CEO’s van de vijfhonderd grootste beursgenoteerde Amerikaanse bedrijven is vrouw.* )
En een dag na Zuckerbergs filmpje werden de tampons van de mannen-wc’s verwijderd die daar lagen voor non-binaire en transgender werknemers.
Zuckerbergs draai is puur opportunisme
Ja, het is nogal hypocriet allemaal.
In augustus 2024 schreef Meta nog dat zijn factcheckprogramma ‘de basis vormt van het voorkomen van de verspreiding van grootschalige misinformatie en desinformatie’.*
Zuckerberg liep bij Joe Rogan leeg over de censuur door de Biden-regering, maar zei niets over het dreigement dat Trump voor de verkiezingen aan Zuckerbergs adres uitte. Namelijk: dat hij als president de Meta-baas in de gevangenis zou gooien.
En hij zweeg ook over de omineuze brief die de aanstaande baas van de Federal Communications Commission – de man die techbedrijven namens het Witte Huis gaat reguleren – naar Meta stuurde, waarin staat dat factchecken indruist tegen de Amerikaanse grondwet.
Hypocriet, schijnheilig, maar ook: heel voorspelbaar. Mark Zuckerberg is altijd een windvaan geweest. Om de zoveel jaar verandert hij van koers en dat presenteert hij dan als een grote bevrijdende openbaring. Van ‘factchecken is cruciaal voor de democratie’ naar ‘factchecken is funest voor de democratie’.
Het is puur opportunisme. Als de politieke en culturele tijdsgeest zouden voorschrijven dat watersport getuigt van leiderschap, zou Mark Zuckerberg een mankini aantrekken naar Meta’s aandeelhoudersvergadering.
Een teken van Meta’s zwakte
Echt kwalijk kun je hem dat niet eens nemen. Het is voor een bedrijf als Meta een volstrekt logische commerciële beslissing om met de Trump-wind mee te waaien.
Niet in de laatste plaats omdat regeringen buiten de VS – met name de Europese Unie – streng optreden tegen Meta. Zo kreeg het bedrijf de afgelopen jaren meerdere miljardenboetes omdat het zijn marktmacht misbruikte en de privacy van Europeanen schond. En de nieuwe Verordening digitale diensten van de EU legt Meta veel nieuwe, dure verplichtingen op.
‘Samen met president Trump gaan we ons verdedigen tegen buitenlandse regeringen die Amerikaanse bedrijven meer willen censureren’, zei Zuckerberg, met een expliciete verwijzing naar Europese wetten.
In een van de scherpste analyses die ik las over Meta’s draai, stelt jurist David Allen Green dat techbazen als Zuckerberg en Elon Musk weten dat ze hun problemen niet zelf kunnen oplossen en dáárom zo schaamteloos Trump omarmen. ‘Zij beseffen dat bepaalde buitenlandse overheden en juridische systemen bij een rechtstreekse reguleringsstrijd aan het langste eind zullen trekken.’
In die zin, schrijft Green, is Zuckerbergs draai een teken van zwakte. Meta vreest de EU en knielt voor koning Trump.
Deze observatie heeft iets geruststellends: big tech is niet zo almachtig als gedacht. De EU kan een potje breken en dat geeft de burger moed. Tegelijkertijd is een clash tussen de VS en de EU een verontrustend vooruitzicht.
Juist daarom is het tijd dat de EU Europese plannen ondersteunt voor alternatieve communicatieplatforms die níét drijven op surveillance, engagement en clicks. Want het slaat natuurlijk helemaal nergens op dat de helft van de wereldbevolking voor communicatie en informatie afhankelijk is van de platforms van windvaan-Zuck.
En jij? Kun jij nog iets doen? Installeer Signal, als je dat nog niet had gedaan. Dan shiften we samen die vibe.
Dit verhaal verscheen ook in mijn tweewekelijkse nieuwsbrief over de macht, de mythes en de mogelijkheden van technologie. Inschrijven kan hier.