Maak kennis met Meredith Whittaker, de baas van Signal en de grote uitdager van big tech

Honderden miljoenen mensen gebruiken Signal, het privacyvriendelijke alternatief voor WhatsApp. Signal-baas Meredith Whittaker laat zien dat big tech fundamenteel anders kan: haar app verkoopt je data niet en heeft geen aandeelhouders, geen winstmotief en geen tech bro als CEO. ‘We willen dat Signal óók werkt voor je moeder die technologie spannend vindt.’
‘Signal kan geen plaatjes sturen’, schreef Correspondent-lid H. in 2017. ‘Geen gesproken tekst en je kunt er niet mee bellen. En er zit niemand op. Als je privacy wilt, kun je ook gewoon in een grot gaan zitten.’
We waren er bij De Correspondent waarschijnlijk nét iets te vroeg bij, toen we in januari 2017 onze lezers opriepen de berichtenapp WhatsApp in te ruilen voor Signal. De reden voor die oproep, kort samengevat: het moederbedrijf achter WhatsApp (destijds Facebook, sinds 2021 Meta) is naar en onbetrouwbaar. Maar het bleef na onze oproep vrij eenzaam op Signal, niet in de laatste plaats omdat de app nog weleens uitviel.
Acht jaar later is alles anders. Signal werkt als een trein en is retepopulair. Wie privacy wil, zit op Signal.
Met een beetje fantasie kun je Signal anno 2025 onder ‘big tech’ scharen: honderden miljoenen mensen over de hele wereld gebruiken de app waarmee je kunt bellen, chatten en videobellen.
En dat worden er steeds meer. Nadat Meta-baas Mark Zuckerberg zich achter Donald Trump had geschaard, verscheen Signal in lijstjes met meest gedownloade apps* .
Je zou de dienst sinds een aantal jaar zelfs ‘kritieke communicatie-infrastructuur’ kunnen noemen: delen van overheden, militaire organisaties, bedrijven, journalisten en activisten zijn er afhankelijk van.
Want Signal is extreem veilig. Zó veilig dat WhatsApp en Facebook Messenger – de twee populairste chatapps, met respectievelijk 2 en 1 miljard gebruikers – zijn veiligheidsprotocol óók gebruiken.
En het interessante is dat Signal in zo ongeveer alles de tegenpool is van de bigtechbedrijven.

Het tegenovergestelde van de gemiddelde tech bro
Allereerst is Signal geen bedrijf, maar een stichting. Signal heeft geen winstoogmerk, geen aandeelhouders, geen durfkapitalisten en een fundamenteel ander verdienmodel dan gangbaar is in Silicon Valley.
Waar Google, Meta en X hun miljarden voornamelijk verdienen met advertenties, drijft Signal op donaties. En waar Google, Meta en X die advertenties kunnen verkopen dankzij grootschalige dataverzameling, is Signals grootste troef het tegenovergestelde: de hoogst mogelijke vorm van privacybescherming.
Het maakt van Signal ook een lichtend voorbeeld van een andere, betere tech. Er wordt in de EU al heel lang gepraat over de noodzaak van alternatieven voor big tech, maar het gesprek daarover is weinig creatief. Dat draait vooral om de vraag: hoe kan Europa een eigen Silicon Valley krijgen?
Alsof er geen wezenlijk andere alternatieven bestaan voor het model dat Google, Twitter en Facebook groot maakte en dat – met zijn winstmaximalisatie, aandeelhouderskapitalisme en massale surveillance – misschien wel juist de problemen veroorzaakte waarvoor de EU nu alternatieven zoekt.
Signal laat zien dat het fundamenteel anders kan. Het kan: een app maken voor de massa, die zijn gebruikers beschermt en niet kapottrackt. Het kan: zonder winstmotief een tech-organisatie runnen met een product dat over de hele wereld wordt gebruikt.
En het kan: dat zo’n organisatie geleid wordt door een van de scherpste, origineelste en interessantste techdenkers van deze tijd.
Want dat is Meredith Whittaker, Signal-baas, voormalig Google-medewerker en het tegenovergestelde van de gemiddelde tech bro die een groot techbedrijf leidt.
Om te beginnen vind je haar niet in Forbes-achtige lijstjes van grootverdieners – Whittaker verdient minder dan sommige van haar techneuten. ‘Ons doel is om mensen zo dicht mogelijk bij de salarissen in Silicon Valley te betalen’, zei ze tegen Wired.*
Verwacht van haar ook geen halfbakken manifesten, zoals Amerikaanse techbazen ze graag schrijven. Nee, Whittaker publiceert wetenschappelijke papers over neurotechnologie en kunstmatige intelligentie,* richtte het onderzoeksinstituut AI Now Institute op * en schrijft in het gerenommeerde wetenschappelijke tijdschrift Nature over ethische dilemma’s van technologie,* mythes over AI* en het belang van een infrastructuur voor publieke data.*
Is onze privacy anno 2025 beter beschermd?
Naast haar dagelijkse werk vliegt Whittaker de wereld rond – ze is naar eigen zeggen 120 dagen per jaar onderweg – om het Signal-evangelie te verspreiden en te waarschuwen voor de macht van de grote techbedrijven en hun destructieve verdienmodel.
We spraken elkaar eind vorig jaar, vóór de inauguratie van Donald Trump als president van de Verenigde Staten.
Ik begon ons gesprek met de constatering dat ‘privacy’ de afgelopen jaren een belangrijk onderwerp is geworden. Vijftien jaar geleden kon ik verhalen over privacy maar moeilijk verkopen aan mijn hoofdredacteur, maar in 2016 werd het boek dat ik erover schreef een stevige bestseller. In de Europese Unie is de AVG ingevoerd, die de privacy van burgers beter beschermt.
En neem Signal zelf: dat ontwikkelde zich van een obscuur appje voor liefhebbers tot een app met honderden miljoenen gebruikers. Sterker: omdat ook WhatsApp en Facebook Messenger de technologie van Signal implementeerden, beschermt Signals technologie de privacy van miljarden mensen.
In het algemeen, zou je kunnen zeggen, is onze privacy beter beschermd.
‘Ik zie dat anders. Er is meer bewustzijn en er zijn meer wetten. Maar als je naar de AVG kijkt, zie je vooral sterke taal in de wet en een buitengewoon zwakke handhaving in de praktijk. Ondertussen is er nog steeds geen federale privacywet in de VS.’
‘De wettelijke bescherming van burgers blijft ver achter bij de ontwikkelingen van de surveillance-gedreven techindustrie. Er vindt al een paar jaar een enorme groei plaats van AI-technologie die afhankelijk is van dataverzameling. Sinds 2016 is de capaciteit van chips en datacenters heel erg toegenomen, waardoor het mogelijk is om nog veel meer data te verzamelen. We zien ook dat surveillance-intensieve kunstmatige intelligentie haar intrede doet in het vervoer, in smart cities en in andere infrastructuren.’
‘Het is lastig om te beweren dat we meer privacy hebben, of beter beschermd zijn. Dat betekent niet dat er geen goede dingen gebeuren – de groei van versleutelde communicatietechnologie als Signal en de brede erkenning van privacy als mensenrecht, bijvoorbeeld. Maar we hebben daar meer van nodig en we moeten de reusachtige groei van de surveillancecapaciteiten van de techindustrie indammen.’
Je benadrukt vaak de link tussen kunstmatige intelligentie en het surveillancemodel van big tech. Hoe werkt die link?
‘Kunstmatige intelligentie heeft door de decennia heen van alles betekend, maar de huidige AI draait vooral om deep learning, dat zwaar leunt op enorme hoeveelheden data en rekenkracht. Die rekenkracht en die data zijn beschikbaar gekomen dankzij het surveillancemodel van de techsector, waarin bedrijven gigantische datacenters bouwden en bergen data van hun gebruikers verzamelden.’
‘De algoritmes die nu zo’n hype zijn, dateren in wezen uit de jaren tachtig. Wat veranderd is, is dat we nu een bijna onbeperkte computerkracht en hoeveelheid data hebben, wat voortkomt uit dezelfde dataverzamelingsinfrastructuur van big tech. AI is dus geen nieuw fenomeen, maar een verlengstuk van hun verdienmodel. Het is een uitbreiding van de exploitatie van onze data.’
Je zei laatst dat de geopolitieke instabiliteit van nu het nóg belangrijker maakt om zonder surveillance te kunnen communiceren. Waarom?
‘Surveillance is meer dan dataverzameling – het is een machtsrelatie. Surveillance betekent dat iemand met macht informatie over je kan verzamelen en daar iets mee kan doen op een manier die jou kan schaden.’
‘Als ik al jouw e-mails heb, dan kan ik daar niet zo heel veel mee. Maar als een overheid of een bedrijf dat kan bepalen waar jij wel of geen toegang toe hebt en welke kansen je krijgt, al jouw persoonlijke data heeft, dan kan die informatie gebruikt worden voor dwang, onderdrukking, of zelfs op dodelijke manieren.’
‘Als mensen niet in staat zijn om privé te praten, te denken of te communiceren, kunnen zij geen waardig en volwaardig leven leiden. Zonder privécommunicatie bestaat er geen militaire coördinatie, geen goede journalistiek die haar bronnen moet beschermen, geen mensenrechtenwerk onder autoritaire regimes, geen vertrouwelijk gesprek in de boardroom van een bedrijf. Als die dingen onder druk komen te staan, beseffen mensen hoe essentieel infrastructuur als Signal is om dat te waarborgen.’

Je bent ook hoopvol. Je stelde onlangs dat 2025 weleens het begin van het einde van big tech zou kunnen zijn. Hoe dan?
‘Nou, dat is vrij simpel. Ik werk al bijna twintig jaar in de techsector en ik heb nog nooit zo’n brede consensus gezien over de gevaren van surveillance en de risico’s van machtsconcentratie in die sector.’
‘Er is een handjevol bedrijven, met name Amerikaanse, dat essentiële infrastructuren voor regeringen, bedrijven en burgers wereldwijd beheerst, ongelimiteerde hoeveelheden data verzamelt en een ongecontroleerde surveillancemacht heeft. Vrijwel niemand verdedigt dat model nog onvoorwaardelijk.’
‘Er is animo voor andere modellen. Als we een ecosysteem van alternatieven kunnen financieren en stimuleren, kunnen slimme mensen technologie ontwikkelen voor een leefbaardere toekomst, in plaats van voor het behouden van de status quo.’
Geld, dat is wel een ding.
‘Willen we echte, duurzame alternatieven voor big tech bouwen, dan hebben we het over honderden miljoenen euro’s per jaar. We moeten getalenteerde ingenieurs betalen, servers en bandbreedte bekostigen, alles draaiende en beveiligd houden. Technologie ontstaat niet gratis.’
‘Ik vind het Sovereign Tech Fund in Duitsland daarom een inspirerend voorbeeld. Dat fonds verdeelt overheidsgeld zonder de voorwaarde van overheidscontrole. In plaats daarvan investeren ze in kritieke opensourcetechnologie en infrastructuren die vaak ondergefinancierd zijn.’
‘Nu is het moment om dit te gaan doen. De ideeën voor een totaal ander ecosysteem zijn er, maar we hebben kapitaal en politieke wil nodig om ze ook echt op te schalen.’
Zie jij wel politieke wil?
‘Politieke wil is niet statisch. Ik spreek mensen binnen overheden, en veel van hen zijn het eens met mijn analyse dat het huidige model gevaarlijk is. Maar gelijk krijgen is geen duurzame strategie, en de belangen om vast te houden aan de status quo zijn groot.’
‘We zien ook hoe afhankelijk veel overheden zelf zijn van bedrijven als Microsoft, Amazon en Google, die samen zo’n 70 procent van de wereldwijde cloudmarkt in handen hebben. Zelfs wie alternatieven wil, kan die niet altijd vinden.’
‘Dat is niet per se hypocrisie. Soms bestaan er simpelweg geen geschikte vervangers. Maar we kunnen wel bewust betere systemen ontwikkelen die de dominante spelers op den duur vervangen. Het is alleen ingewikkeld, want we moeten misschien nog een tijdje leunen op die oude systemen, terwijl we alternatieven bouwen.’
Je noemt Signal een lakmoesproef voor wat er misgaat bij het financieren van tech. Wat bedoel je daarmee?
‘Vrijwel iedereen in de industrie verdient geld met surveillance: door data te verzamelen om advertenties te targeten, om AI-modellen te trainen of om die data te verkopen. Dat is de kern van de hele techindustrie. Er bestaan bijna geen andere modellen waarmee geld wordt verdiend.’
In principe doet Signal iets wat reguliere techbedrijven ook doen. We leveren realtime software aan gebruikers over de hele wereld, op meerdere platforms. We onderhouden die dag en nacht, lossen bugs op midden in de nacht als dat nodig is, en we innoveren om gelijke tred te houden met de markt en de verwachtingen van gebruikers.’
‘Ik noem Signal een “lakmoesproef” omdat wij op deze manier geen winst kunnen maken, zelfs als we dat zouden willen. Als we een echt bedrijf zouden zijn, zouden we in dit klimaat een bestuur hebben dat winst zou eisen, waardoor we onze privacystandaard zouden moeten verlagen.’
‘In een markt die drijft op dataverzameling is het zo goed als onmogelijk om de waarden die wij allemaal willen – meer privacy, democratischere tech, diversere tech – te verenigen met winstgevende activiteiten.’
In het begin werkte Signal niet altijd even soepel. Nu loopt het als een trein en zit bijvoorbeeld de ouderapp van mijn dochters klas ook op Signal. Je kunt er ook geweldig mee (video)bellen. Wat kunnen we er nog meer van verwachten?
‘Ons doel is dat iedereen, waar ook ter wereld, op een simpele manier contact kan leggen met anderen, met behoud van echte privacy. Over vijf of tien jaar doen we wat we nu ook doen, maar we passen ons aan aan veranderende normen. Hoe willen mensen communiceren in de toekomst, en hoe zorgen we daarvoor zonder dat ze iets moeten opofferen?’
‘Veel mensen herinneren zich nog de oude encryptiesoftware PGP.* Dat was ingewikkeld en nauwelijks te gebruiken voor de doorsnee gebruiker. Wij willen niet dat mensen extra stappen moeten zetten of zich eerst in privacy moeten verdiepen voordat ze Signal kunnen gebruiken.’
‘Als software te ideologisch is, of niet gebruiksvriendelijk, dan haken mensen af. En dan blijft privacy een niche. We willen dat Signal werkt voor de cryptograaf in Berlijn én voor je moeder die technologie spannend vindt.’
Meer lezen over de macht, de mythes en de mogelijkheden van technologie? Meld je aan voor mijn tweewekelijkse nieuwsbrief!