AI is nog lang geen wondermiddel – maar het komt Elon Musk wel heel goed uit als we er met zijn allen in geloven

‘Elon heeft de code gekraakt.’

Was getekend: Mike Johnson, de Republikeinse voorzitter van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden, die op tv het werk van Elon Musk en zijn Department of Government Efficiency (DOGE) prees.^*

DOGE heeft van president Donald Trump de opdracht gekregen de Amerikaanse overheid ‘slanker’ en ‘efficiënter’ te maken, door verspilling op te sporen, fraude te detecteren en te snoeien in het ambtenarenkorps. Volgens Johnson kon dat tot voor kort niet, omdat de ‘deep state’ cruciale informatie verborgen hield voor het Amerikaanse volk. Maar, zegt hij, nu is die code dus gekraakt door Musk en zijn brigade techbengels.

Johnson:^* ‘Hij zit nu ín deze overheidsdiensten. Hij heeft algoritmes ontwikkeld die voortdurend door de data speuren, en zoals hij me in zijn kantoor vertelde: data liegen niet. We zullen de informatie kunnen verkrijgen. We zullen de manier waarop de federale overheid werkt transformeren. Dat is een ontzettend spannend vooruitzicht. Dit is echt een revolutionair moment voor het land.’

En het favoriete wapen van rebellenleider Musk is – hoe kan het ook anders? – kunstmatige intelligentie.

AI als wondermiddel

The Washington Post beschrijft hoe Musk en zijn medewerkers ‘grote hoeveelheden overheidsdocumenten en databases hebben ingevoerd in AI-tools, op zoek naar ongewenste federale programma’s en om te proberen te bepalen welk menselijk werk kan worden vervangen door AI, machinelearningtools of zelfs robots’.^*

DOGE werkt bijvoorbeeld aan een chatbot die contracten van de federale overheid moet analyseren.^* En er ligt een plan om de antwoorden op de vragenlijst die Musk mailde naar honderdduizenden ambtenaren te laten analyseren door een taalmodel, om zo te bepalen wie een cruciale werknemer is en wie niet.^*

Een van Musks voornaamste lakeien – een voormalige Tesla-techneut die nu een hoge functie heeft bij de General Services Administration, zeg maar de ICT-afdeling van de Amerikaanse overheid – spreekt van een ‘AI first-strategie’. Er zullen veel ambtenaren verdwijnen, zei hij in uitgelekte opnamen,^* en dat biedt kansen voor kunstmatige intelligentie. Het idee: grote delen van de Amerikaanse overheid zullen vervangen worden door ‘AI-agents’.

Als dat vaag klinkt: dat is het ook. Maar erachter schuilt een populair idee, namelijk dat AI een wondermiddel is dat het werk van mensen over kan én zal nemen.

Fundamentele vragen rondom AI liggen nog open

Musk zelf voorspelt al jaren dat AI mensen zal overtreffen en op den duur iedere baan zal kunnen vervullen. En de ‘toekomstindustrie’ rond AI propageert soortgelijke ideeën. Deze week kreeg ik nog een persbericht van de Boston Consulting Group waarin beweerd wordt dat de ‘grootschalige inzet’ van kunstmatige intelligentie als ChatGPT (generatieve AI) leidt tot een ‘productiviteitssprong voor de overheid, de zorg en het onderwijs van 15 tot 20 procent’. Dat zou gelijkstaan aan ‘maximaal 465.000 voltijdbanen’ en de overheid ‘jaarlijks 15 tot 20 miljard euro aan werkgeverslasten’ schelen. Zo!

Dit zijn natuurlijk beloften waarvan politici als Mike Johnson enthousiast worden. Zij hebben niet per se verstand van de technologie, maar hebben wel te dealen met een politieke werkelijkheid die nou eenmaal vaak uit tekorten en bezuinigingen bestaat. Het verhaal dat ondernemers, belanghebbenden, influencers en slecht geïnformeerde journalisten vertellen over wat AI allemaal kan, gaat er bij veel politici in als zoete koek.

Verstandig is dat niet. Want luister je naar onafhankelijke AI-onderzoekers, dan hoor je een ander verhaal. Zij zeggen: dit is op zijn best optimistische speculatie en op zijn slechtst dystopische verkooppraat die zwanger is van belangen.

Want er is nog zoveel onduidelijk over (generatieve) AI-technologieën en hun toepasbaarheid – die code is nog lang niet gekraakt. AI-toepassingen als Grok, ChatGPT, NotebookLM en Claude worden steeds indrukwekkender en opwindender, maar tegelijkertijd staan er nog fundamentele vragen open.

Hoe voorkomen we dat AI-modellen verzinsels en vooroordelen verspreiden? Hoe waarborgen we de veiligheid en integriteit van de systemen waarop kunstmatige intelligentie wordt losgelaten? En hoe kan worden uitgelegd hoe een AI-systeem tot beslissingen komt – beslissingen die directe gevolgen hebben voor mensen?

De industrie zegt: deze vraagstukken hebben we onder controle. De onafhankelijke wetenschap zegt: dat is nog lang niet het geval.

De code die Musk wél heeft gekraakt

Het moment waarop Musk met AI de Amerikaanse overheidsdiensten doorlicht is dan ook bijzonder interessant. In de techindustrie vragen steeds meer mensen zich openlijk af of er niet meer geld in AI is gestopt dan het gaat opleveren.

De CEO van Microsoft, Satya Nadella, erkende recent dat de waarde die kunstmatige intelligentie genereert vooralsnog tegenvalt.^* Zijn bedrijf lijkt ook terugtrekkende bewegingen te maken als het gaat om de enorme investeringen in datacenters die nodig zijn voor AI.^* Investeerders als Sequoia Capital en Goldman Sachs waarschuwden voor een té speculatieve hype. De hamvraag is: hoe verdienen AI-ondernemers de honderden miljarden die in deze technologie zijn gepompt terug?

Een van die ondernemers is Elon Musk, tevens CEO van xAI, bouwer van chatdienst Grok en vermeend verlosser van de te dure en inefficiënte overheidsbureaucratie.

En als er één code is die Musk echt heeft gekraakt, dan is het hoe hij geld los kan peuteren bij de Amerikaanse overheid.^*

Wordt ongetwijfeld snel vervolgd.

Dit artikel verscheen eerder in mijn tweewekelijkse nieuwsbrief over de macht, de mythes en de mogelijkheden van technologie. Inschrijven kan hier.