Het kan Zuckerberg en co. niet schelen dat de wereld vergaat – als het bedrijf maar blijft groeien

In 2003 sleepte Barbra Streisand een fotograaf voor de rechter. Ze wilde dat de luchtfoto die hij had gemaakt van haar villa in Californië van het internet zou worden verwijderd. De foto was samen met zo’n 12.000 andere foto’s onderdeel van een project om de erosie van de kust in kaart te brengen.

Niet alleen verloor Streisand de zaak, ook werd iedereen ineens nieuwsgierig naar de foto in kwestie. Die was gemakkelijk gevonden, want bij elk artikel over de zaak stond de link naar ‘Image 3850’. Was die eerst nog maar 6 keer bekeken – waarvan twee keer door Streisands advocaten – de maand daarop kreeg de foto er 420.000 views^* bij.

Het staat intussen bekend als het streisandeffect: zodra mensen weten dat je informatie probeert te verbergen, worden ze er alleen maar nieuwsgieriger naar.

Dat is precies wat er onlangs gebeurde na de publicatie van Careless People: A Cautionary Tale of Power, Greed, and Lost Idealism, de memoires van Sarah Wynn-Williams. Wynn-Williams schrijft over haar zeven jaar in dienst bij Facebook – inmiddels Meta, het bedrijf achter de platforms Facebook en Instagram, en WhatsApp. Ze klom uiteindelijk op tot Director of Public Policy.

Ze is niet de eerste klokkenluider bij het bedrijf, maar nog nooit klapte iemand uit de school die er zo hoog in de boom zat. Ze vloog de wereld rond in een privéjet met CEO Mark Zuckerberg en (voormalig) COO Sheryl ‘Lean In’ Sandberg, was verantwoordelijk voor de samenwerking met overheden en zat dicht op discussies over allerlei politiek gevoelige thema’s.

Meteen na de publicatie afgelopen maart stapte Meta naar de rechter en het won de spoedzitting: Wynn-Williams zou haar ontslagcontract hebben geschonden en mocht het boek daarom niet meer promoten. De woordvoerder van Meta stelde na afloop dat de uitspraak liet zien dat ‘het onjuiste en lasterlijke boek nooit gepubliceerd had mogen worden’.^*

(Ironisch wel, voor een bedrijf dat in januari aankondigde te stoppen met factchecken en dus niet veel problemen lijkt te hebben met ‘onjuiste en lasterlijke’ informatie op het eigen platform.)

Maar daar was het streisandeffect. Want het boek waarvan Mark Zuckerberg niet wil dat je het leest? Dat wil natuurlijk iedereen lezen. Het sprong vanuit het niets naar nummer één op de New York Times-bestsellerlijst.^* Ook vroeg de Amerikaanse Senaat Wynn-Wiliams om te getuigen over haar beweringen^* – met name over de ‘hand in glove’-samenwerking met China, waarover Zuckerberg in eerdere hoorzittingen gelogen zou hebben.

Los van de hype is dit boek het lezen zeker waard. Want niet alleen is het lekker geschreven en bulkt het van de sappige anekdotes, ook geeft het een ontluisterend beeld van de mensen die achter de socialmediaplatforms zitten die dagelijks door bijna 3,5 miljard mensen worden gebruikt.^*

Facebook op het wereldtoneel

De Nieuw-Zeelandse Wynn-Williams begint haar carrière als diplomaat. Als ze in 2009 bij de Verenigde Naties werkt in New York, raakt ze gefascineerd door Facebook. Ze krijgt de ‘onwrikbare overtuiging dat Facebook de wereld zal gaan veranderen’.

Een goede zaak, denkt ze dan nog, want dit bedrijf kan mensen dichter bij elkaar brengen. Ze heeft zelf gezien hoe belangrijk het platform was voor slachtoffers van de aardbeving in haar thuisstad Christchurch – ze hoorde zelf nota bene via Facebook dat haar zus nog leefde. Een platform dat zo’n grote rol speelt in het leven van gewone mensen, daar willen overheden op termijn iets mee – daar is Wynn-Williams van overtuigd. Eén probleem: niemand bij Facebook lijkt zich druk te maken om politiek of overheidsbeleid.

Op het stalkerige af zoekt Wynn-Williams contact. En na een jaar, in 2011, weet ze iemand bij Facebook ervan te overtuigen haar aan te nemen voor een baan die dan nog niet bestaat: Manager of Global Public Policy.

Dat het bedrijf wel degelijk iets te schaften heeft met overheden, wordt gauw duidelijk. Als in 2013 de militaire junta in Myanmar het platform blokkeert, vliegt Wynn-Williams erheen om namens het bedrijf te onderhandelen.

En als Donald Trump in 2016 de presidentsverkiezingen wint, zit zij naast Zuckerberg in een privéjet als hij zich realiseert dat Facebook waarschijnlijk een rol heeft gespeeld bij de overwinning.

‘Running out of road’

Er valt ook genoeg te gniffelen bij Careless People. Zo laten Facebook-medewerkers Zuckerberg altijd winnen bij zijn favoriete bordspel, Kolonisten van Catan.

En als hij naar Peru reist voor een top met wereldleiders, ontstaat ‘project perfect sperm’ – een megalomane onderneming om Zuckerberg niet te laten besmetten door het zikavirus nu hij en zijn vrouw een tweede kind proberen te krijgen. Even is er het idee om Zuckerberg in een gazen pak rond te laten lopen, maar uiteindelijk beslist het team dat het zijn hele kantoor zal nabouwen – tot zijn favoriete snacks aan toe – om zo het besmettingsgevaar te minimaliseren.

Maar tijdens het lezen krijg je een steeds grotere knoop in je maag, net als Wynn-Williams. Als het platform in 2012 1 miljard gebruikers heeft, is de top van Facebook bezorgd over ‘running out of road’. De weg raakt op, legt haar baas uit, waarmee hij bedoelt dat de groeimogelijkheden beperkt worden. Het eerste miljard is gemakkelijk, zegt hij. ‘Daarna krijg je kwesties als: hoe bereik je kinderen; hoe bereik je delen van de wereld zonder internet; hoe kom je binnen op plekken als China, die vijandig staan tegenover elke socialmediawebsite, zoals Facebook’, parafraseert Wynn-Williams zijn woorden.

Het zijn die drie kwesties – kinderen, internetloze landen, China – waardoor Wynn-Williams’ boek ontluisterend wordt. Zo komt ze er in 2017 achter dat Facebook advertenties verkoopt zodra een meisje in de leeftijdscategorie van 13 tot 17 een selfie van het platform verwijdert. Het idee: ze zal wel onzeker zijn over haar uiterlijk, dus dit is hét moment om reclame te maken voor een beautyproduct.

Ook speelt Facebook een rol bij etnisch geweld in Myanmar, dat in 2017 uitmondt in een genocide. Als in 2014 een rel uitbreekt na een nepbericht over de verkrachting van een boeddhistische vrouw door een moslim, duurt het uren voordat iemand bij Facebook de inhoud van het bericht kan checken. Er werkt namelijk maar één persoon die de taal spreekt en die is ook nog eens gevestigd in Dublin, een heel andere tijdzone.

‘Dit kan niet het systeem zijn waar Facebook op vertrouwt als mensen doodgaan’, schrijft Wynn-Williams. Amnesty International stelde in 2022 in een rapport dat Facebooks algoritme hatelijke content zelfs promootte en dat het bedrijf daarmee heeft bijgedragen aan de genocide.^*

En dan China. Als Wynn-Williams verantwoordelijk wordt voor het Facebook-beleid voor dit land, komt ze erachter hoe ver haar bazen willen gaan om toegang te krijgen tot deze grote datamarkt. Het bedrijf deelt uitgebreide informatie over facial recognition en andere data-algoritmes met de Chinese overheid, is bereid data te delen van gebruikers en ontwikkelt een tool die het regime kan helpen op het platform te censureren.

Er blijft niets over van Wynn-Williams’ idealistische idee van wat Facebook voor de wereld kan betekenen. Aanvankelijk gelooft ze nog dat ze het systeem van binnenuit kan veranderen (door verhaal te halen over emotional targeting, aandacht te vragen voor Myanmar, zich uit te spreken tegen de samenwerking met China), maar ze realiseert zich langzamerhand dat het gewoonweg geen zin heeft.

Wie zijn deze mensen?

Wynn-Williams werd in 2017 ontslagen. Officieel vanwege ‘poor performance and toxic behavior’, maar zelf denkt ze dat het komt door haar klachten over het grensoverschrijdende gedrag van haar baas Joel Kaplan. En al werkt Wynn-Williams er nu dus al jaren niet meer, ze stelt in haar boek dat het bedrijf in de tussentijd niet veel veranderd is. Zuckerberg zit nog altijd aan de knoppen.

Het boek is om tig redenen actueel. Denk aan de macht van big tech in de Verenigde Staten, de verhitte geopolitieke verhoudingen, de zorgen over de gevolgen van social media voor de geestelijke gezondheid van jongeren. En dan is er ook nog kunstmatige intelligentie. Eind april lanceerde Zuckerberg de Meta AI-app en het bedrijf ontwikkelde taalmodellen onder de naam Llama, de tegenhanger van GPT.

‘Nu we op de drempel staan van dit nieuwe technologische tijdperk met AI,’ zei Wynn-Williams onlangs in de podcast The News Agents,^* ‘dat zal worden vormgegeven door dezelfde mensen die dat het afgelopen decennium met social media hebben gedaan, denk ik dat het voor mensen belangrijk is om te weten wie zij zijn.’

‘Wie zij zijn’? Careless people, onvoorzichtige mensen, voor wie het niet uitmaakt wat voor schade het bedrijf aanricht. Wynn-Williams toont de ‘lethal carelessness’ van Zuckerberg, Sandberg en andere hoge piefen bij de techreus. China, Myanmar, kwetsbare jongeren – je zou denken dat er iets van een verantwoordelijkheidsbesef zou groeien.

‘In werkelijkheid zie ik het tegenovergestelde’, schrijft Wynn-Williams. ‘Hoe meer ze de consequenties van hun acties zien, hoe minder fucks Mark en andere mensen aan de top van Facebook geven.’

Geen factcheck

Er is een groot bezwaar tegen Careless People: het is niet gefactcheckt. Het zijn memoires, het zijn gebeurtenissen zoals Wynn-Williams die zich herinnert. Ze citeert wel regelmatig uit officiële stukken, maar er staat nergens een verantwoording voor haar werkwijze.

Maar toch… Wynn-Williams’ verhaal strookt met wat eerdere klokkenluiders, zoals Frances Haugen, hebben onthuld over Facebook.^* En veel van haar gevoeligste uitspraken heeft ze onder ede herhaald tijdens haar getuigenis voor de Amerikaanse Senaat, vaak met documenten om ze te onderbouwen. Dat maakt haar verhaal geloofwaardiger dan zomaar een aanklacht van een ontevreden werknemer.

Plus: als ze het journalistieker had aangepakt, was er waarschijnlijk nooit een boek gekomen. Wynn-Williams kon waarschijnlijk niet onder haar ontslagcontract uit en dus had Zuckerberg de publicatie kunnen tegenhouden – zoals hij nu enkel de promotie van het boek heeft kunnen stoppen.

Het boek waarvan Zuckerberg niet wil dat je het leest? Geloof me, dat moet je lezen.