Dit boek werpt een fascinerend licht op de duistere onderwereld van het internet

Als je een paar gram cocaïne wilt kopen, kun je natuurlijk even onder vrienden peilen wie er nog een telefoonnummer van een dealer in zijn telefoon heeft staan. Vervolgens maak je een afspraak en is het te hopen dat je niet belazerd wordt.

Maar je kunt ook gewoon je Tor-browser starten en naar Silk Road 2.0 surfen. Onder het kopje ‘drugs’ staan 12.951 aanbiedingen. Coke is een ‘stimulant.’ Klik. 377 aanbiedingen. Klik. Bovenaan staat het bestverkochte product: 1 gram onversneden Peruaanse cocaïne. Geleverd door fredthebaker vanuit Duitsland of Nederland en verscheept naar de hele wereld. Kosten: 0,216518 Bitcoin, op dit moment zo’n 77 euro.

Fredthebaker heeft een uitstekende reputatie. Ruim 1.500 klanten lieten een oordeel achter over de kwaliteit en de dienstverlening. ‘Good price, fast delivery,’ ‘Well packaged, okay product,’ ‘Great coke ! ++++++++,’ luiden enkele klantrecensies. De bestelling is niet risicovrij, maar de pakkans is klein.

Welkom op het Dark Net, een deel van het internet dat voor veel mensen volstrekt onbekend is.

Maar niet voor lang, als het aan Jamie Bartlett ligt. Hij is directeur bij The Centre for the Analysis of Social Media bij de Britse denktank Demos. Vorige maand publiceerde hij het zeer interessante boek The Dark Net: Inside the Digital Underworld.

Anonimiteit is broodnodig

Het Dark Net is een deel van het internet, maar je komt er niet zomaar op. Je hebt een browser nodig die de anonimiseringssoftware Tor kan draaien. Op veel sites op het Dark Net is die anonimiteit broodnodig, omdat het aanbod illegaal is. Je kunt er wapens kopen, paspoortvervalsingen aanschaffen, drugs scoren, (kinder)porno bekijken of gewoon op fora met elkaar in discussie gaan.

Het Dark Net is een shockerende en verontrustende wereld, maar ook innovatief en creatief. Het is een wereld die dichterbij is dan je denkt

Volgens Bartlett is het Dark Net meer dan een netwerk binnen het internet. Het is een idee. Het is een ‘onderwereld die grotendeels losstaat van het gewone internet, een wereld waar complete vrijheid en anonimiteit heersen en waar gebruikers kunnen zeggen en doen wat ze willen,’ zo schrijft Bartlett in de inleiding. ‘Het is ongecensureerd, ongereguleerd en staat buiten de maatschappelijke normen. Het Dark Net is een shockerende en verontrustende wereld, maar is ook innovatief en creatief. Het is een wereld die dichterbij is dan je denkt.’

Helaas slaagt Bartlett er niet in om de acht hoofdstukken te verbinden of een overkoepelend idee naar voren te brengen. Een niet gering probleem is dat een aantal fenomenen die hij beschrijft, simpelweg geen Dark Net zijn, ook niet onder de brede definitie die Bartlett hanteert. In een zeer vermakelijk hoofdstuk schrijft hij over een vrouw die aan webcamseks doet. Interessant, maar zeker geen Dark Net.

Toch kan ik het boek van harte aanbevelen. Op zichzelf zijn de hoofdstukken namelijk heel goed onderbouwd en ronduit fascinerend.

Bartlett duikt bijvoorbeeld in de geschiedenis van het ‘trollen,’ het online treiteren (en soms belagen) van andere gebruikers. Hij beschrijft hoe meisjes op de populaire site 4chan.org blootfoto’s plaatsen met verzoek om commentaar van de anonieme reaguurders. Vervolgens beschrijft hij hoe diezelfde reaguurders het meisje ‘doxen,’ oftewel haar gegevens proberen te achterhalen. Als dat binnen een paar minuten is gelukt, worden de blootfoto’s naar al haar vrienden en familie gestuurd. Bartlett plaatst dit gedrag in een historisch kader en geeft inzicht in de motieven van de reaguurders, door met een aantal van hen af te spreken.

Therapeutische of gevaarlijke zelfmoordfora

Een ander heel goed hoofdstuk gaat over pro-anasites en suïcidefora. Op pro-anasites spreken meisjes en jonge vrouwen over hun anorexia. Op de suïcidefora kunnen mensen terecht om over hun zelfmoordgedachten te spreken, maar ook om tips uit te wisselen.

De pro-anasites zetten zieke meisjes aan tot verdere zelfverminking. Maar het is ook een plek waar meisjes zich gehoord voelen

Bartlett toont het ambigue karakter van dit soort sites. De pro-anasites zetten zieke meisjes aan tot verdere zelfverminking. Maar het is ook een plek waar meisjes zich gehoord voelen zonder dat er over ze geoordeeld wordt. Zelfmoordfora kunnen mensen helpen die gebukt gaan onder depressie en gevoelens van hopeloosheid. Maar soms gaat het te ver. Bartlett verhaalt over een Canadees die in 2008 zelfmoordpacten sloot met vooral jonge mensen. Ze zouden tegelijk uit het leven stappen. De jongeren zetten door. Hij niet.

Een uitstekend zoeklicht

Bartlett komt los van de techniek en spreekt veel mensen die zich met enigszins duistere zaken bezighouden. Daardoor krijgen we ook inzicht in hun motieven, die vaak helemaal niet zo slecht zijn. De schrijver bekijkt de ontwikkeling van het Dark Net ook over een langere periode, soms wel tot en met de jaren zeventig, de peuterfase van het internet, aan toe. Historisch besef is veel technologieschrijvers vreemd, dus Bartletts uitstapjes naar het verleden zijn een verademing.

Maar de mooiste hoofdstukken gaan nog wel over het échte Dark Net, waar mensen elkaar ontmoeten om dingen te doen en spullen te verhandelen die in het gewone leven echt niet toegestaan zijn. Als je dit deel van het donkere internet wil verkennen, is The Dark Net een uitstekend zoeklicht.