Treurrede

Men neme de ingrediënten van een goede speech: een pakkend begin, een interessante boodschap, een achterliggende visie, een dwingende presentatie, een hoopvol einde.

Men late een pakkend begin, een interessante boodschap, een achterliggende visie, een dwingende presentatie en een hoopvol einde achterwege.

Et voilà: een troonrede!

Be afraid, be very afraid

Eigenlijk bestaat de koninklijke toespraak al zolang ik hem volg uit hetzelfde treurige recept. Eerst moet het Nederlandse volk er minstens vijf alinea’s lang van worden doordrongen hoe ver-schrik-ke-lijk gevaarlijk de wereld wel niet is.

In 2001 luidde het begin: ‘De afschuwelijke aanslagen één week geleden in de Verenigde Staten hebben vele duizenden onschuldige mensen van het leven beroofd. [...] Deze aanslagen tegen de menselijkheid doen ons beseffen hoe kwetsbaar ons aller bestaan is.’

In 2003: ‘De internationale en nationale ontwikkelingen van het afgelopen jaar hebben de onzekerheden in ons dagelijks bestaan doen toenemen. Burgeroorlogen, aanslagen en andere vormen van geweld treffen iedere dag weer vele onschuldige mensen.’

In 2005: ‘We ervaren hoezeer de wereld in beweging is. [...] De dreiging van het internationaal terrorisme wordt steeds sterker gevoeld.’

In 2009: ‘De wereldwijde financiële en economische crisis heeft ook Nederland hard geraakt.’

Wat de majesteit, vanaf de troon, maar zeggen wil: de grote boze buitenwereld is een teringzooi en wij moeten daar vooral heel, heel bang voor zijn.

Orwelliaanse angstpolitiek

Dit jaar was een nieuw dieptepunt. Schaamteloos werd al vanaf de eerste zin een aanslag op een vliegtuig aangewend voor een angstpolitiek met welhaast Orwelliaanse trekjes. Begrijp me niet verkeerd: dat je stilstaat bij zo’n ramp, is logisch. Dat je nog even medeleven toont met de slachtoffers: geen probleem.

Maar MH17 werd zonder gêne ingezet voor een zes alinea’s lange oratie over hoezeer onze nationale veiligheid wel niet in het geding is. Let wel: een Maleisisch vliegtuig dat boven Oekraïne uit de lucht werd geschoten door separatisten die naar alle waarschijnlijkheid dachten een Oekraïens gevechtsvliegtuig op de korrel te hebben. Het enige Nederlandse aan de ramp was dat MH17 vanaf Schiphol vertrok en zodoende onverhoopt 198 Nederlanders aan boord had.

Voor je het weet, hebben we hier te maken met de Islamitische Staat in Lelystad en komen separatisten Gelderland innemen

Maar volgens het kabinet laat de ramp weer eens zien ‘hoe in de wereld van vandaag alles met alles samenhangt,’ om daarna te concluderen: ‘De haat die elders in de wereld mensen in het verderf stort, mag niet overslaan naar onze straten.’

Hoe krijg je het uit je mond?

Ziet u al dat verderf daar verderop, mensen? Dat kan zomaar hierheen komen hoor! Naar onze straten! Voor je het weet, hebben we hier te maken met Islamitische Staat in Lelystad en komen separatisten Gelderland innemen. Hoort u dat? Bent u al bang? Ja?

Mooi, want: ‘Met het oog op de toenemende spanningen in de wereld [...] verhoogt de regering de defensie-uitgaven structureel met 100 miljoen per jaar.’

Tot zover deel 1.

Werken zul je

Goed, Defensie krijgt er dus geld bij. Anders nog iets, Willem?

Ja: om dat allemaal op te hoesten, moeten jullie, het volk, allemaal harder gaan werken. Geld, geld, geld, geld, geld: dat is waar het hier, binnen de grenzen van ons door de buitenwereld zo bedreigde kikkerlandje, om draait. U wilt in 2020 ook nog naar een dokter kunnen? Dan zult u toch echt wat meer moeten gaan werken, meneer. U kúnt niet werken, zegt u? Dan zult u toch echt wél moeten gaan werken, mevrouw. Oh, er is geen werk? Harder zoeken, jongen.

Om te besluiten met: ‘U mag zich gesteund weten door het besef dat velen [...] met mij om [...] Gods zegen voor u bidden.’

Fijn. De man met de hoogste uitkering van het land draagt ook zijn steentje bij.

Het is de ideologie van dit kabinet in een notendop: de wereld is één grote bedreiging van alles wat we koesteren, en willen we daar iets aan doen, dan zal het volk zich naar de volgende burn-out moeten ploeteren, zodat de overheid rustig kan blijven bezuinigen op alles behalve het defensiebudget.

En voor de rest: God zegene de greep. Die man in die gouden koets zal voor u bidden.

Visie die het zicht ontneemt

Nog niet eerder werd mij zo pijnlijk duidelijk dat premier Rutte echt geen grapje maakte toen hij zei: ‘Visie is als de olifant die het uitzicht beneemt.’

Laat dat even tot je doordringen.

Visie (Van Dale: ‘kijk op iets’) is wat je het zicht ontneemt.

Vandaar dat de troonrede één lange demonstratie van visieloosheid was. Over de oorsprong van terreur (95 procent van de aanslagen is gemotiveerd door de wens een bezettingsmacht van eigen grondgebied te verdrijven): geen woord.

Over de lokaliteit van terreur (meer dan de helft van alle aanslagen in de laatste dertig jaar vonden plaatsen in één land (Irak); bijna nooit richten terroristen zich op landen buiten hun nationale invloedssfeer): geen woord.

Over het gevaar van blow back (hoe harder je erop slaat, hoe radicaler de groep wordt): geen woord.

Over de cruciale rol van onze fossiele energievoorziening in al deze conflicten (Rusland financiert zijn oorlogen met het gas waar wij grootafnemer van zijn; de dictaturen in het Midden-Oosten zijn volledig afhankelijk van de olie waar onze hele economie op draait): geen woord.

Over de noodzaak van duurzaamheid (als niet omwille van geopolitieke stabiliteit, dan toch omwille van klimaatverandering): geen woord.

Angst voor de wereld, wie is er niet groot mee geworden?

Niet dat het wat had uitgemaakt als er zelfs maar een snufje vergezicht in de troonrede had gezeten. Want het was toch niet opgemerkt. De hoedjes! Het weer! De partners van de Kamerleden! Als vanouds trok het standaardrepertoire van Circus Den Haag voorbij. O, en de oppositie vond de plannen van het kabinet maar niks - dat u het weet.

Het diepst zonk dit jaar het NOS Journaal. Die vatte Prinsjesdag samen met een item waarin, naast oppositieleden, ook willekeurige kinderen om commentaar werden gevraagd.

‘De koning zei: ‘De haat mag niet overslaan naar onze straten,’ weet je dan wat hij bedoelt?’ vroeg een NOS-verslaggever - ik verzin dit niet - aan een kind van een jaar of acht.

‘Nee,’ zei het kind goddank, maar zijn vriendje - ook acht, schat ik - wist het wel: ‘Dat het niet naar ons komt, dat van IS.’

Ongefundeerde angst voor de boze buitenwereld, wie is er niet groot mee geworden? Met dank aan Rutte II