Het is tijd voor een experiment met gratis geld voor iedereen

Vorig jaar schreef ik over een bijzonder experiment in het Canada van de jaren zeventig. In de kleine stad Dauphin werd toen het grootste onderzoek, ooit, naar het effect van een basisinkomen uitgevoerd. Het liep niet goed af: in 1978 werd het plotseling afgebroken door een nieuwe regering, die weinig heil zag in het experiment. Er was zelfs geen geld meer om de onderzoeksresultaten te analyseren. En dus raakte het experiment in de vergetelheid.

Pas vijfentwintig jaar later ontdekte professor Evelyn Forget van de Universiteit van Manitoba dat de onderzoeksresultaten (bijna tweeduizend dozen vol) nog steeds lagen te verstoffen in een warenhuis in Winnipeg. Forget besloot het onderzoek te hervatten en kwam tot een opzienbarende conclusie: Mincome was een groot succes.

Een paar maanden geleden mocht ik dit verhaal ook vertellen in Tegenlicht, een televisieprogramma van de VPRO. Na de uitzending besloot de redactie dat het basisinkomen een hele aflevering verdiende. En dus werden de tickets naar Canada geboekt om te spreken met professor Forget, de hoofdonderzoeker van het experiment indertijd en de mensen die het basisinkomen ontvingen.

Een van de belangrijkste conclusies van de uitzending?

Ook in Nederland is het tijd voor een experiment met gratis geld. We geven miljarden uit aan een betuttelende verzorgingsstaat die lang niet altijd effectief is. Waarom zouden we niet eens proberen om, net als in het Dauphin van de jaren zeventig, armoede uit te roeien? Dat wil zeggen: we zouden in een enkele gemeente het oerwoud aan sollicitatietrainingen en voorwaardelijke uitkeringen vervangen voor een simpel en efficiënt basisinkomen.

En laten we dan onze beste wetenschappers erop zetten, om te onderzoeken of mensen minder zullen gaan werken en wat er met het zorgverbruik, de criminaliteit en de schoolprestaties gebeurt.

Het enige wat nodig is, dat is een gemeenteraad, een wethouder of een burgemeester met een beetje lef. ‘De burgemeester van Schiermonnikoog moet gewoon zijn vinger op steken en zeggen: ik ga dat gewoon doen,’ merkt de econoom Marcel Canoy op in de uitzending. Want wat valt er te verliezen? Over de miljarden die we nu aan onze werklozenindustrie uitgeven zijn wetenschappers het eens: het helpt niet. Sterker nog, sommige cursussen verlengen de werkloosheid zelfs. Ondertussen suggereert het beschikbare bewijsmateriaal, van over de hele wereld, dat gratis geld verrassend goed werkt.