Politie en inlichtingendiensten kunnen via een achterdeur bij gegevens van de Belastingdienst

De afgelopen weken heb ik onderzoek gedaan naar de Belastingdienst, en dan met name naar welke persoonsgegevens de fiscus verzamelt, welke bevoegdheden hij heeft en hoe hij met daarmee omgaat.

Het resultaat van dat onderzoek kun je hier lezen.

De korte conclusie is dat de Belastingdienst verregaande bevoegdheden heeft om gegevens te verzamelen en deze bevoegdheden ook volop inzet.

De fiscus verzamelt niet alleen persoonlijke gegevens van miljoenen Nederlanders en data over werk-, loon- en banktransacties, maar ook informatie over kentekens, beelden van kentekenregistraties, parkeergedrag en het OV-reizigersgedrag.

Deze gegevens mag de fiscus bewaren zo lang die ‘fiscaal relevant’ zijn. Dat is vijf tot zeven jaar.

De vraag die dit oproept: kunnen andere overheidsdiensten ook bij die goudmijn aan gegevens?

Het korte antwoord: ja, dat kan.

Hoewel de Belastingdienst een geheimhoudingsplicht heeft, bestaat er een wettelijke achterdeur waardoor andere overheidsdiensten deze gegevens kunnen opvragen. In de Belastingwet is een uitzondering te vinden op de geheimhoudingsplicht. Hierin staan onder meer de AIVD, de MIVD en de Officier van Justitie.

Dit gaat ook over gegevens die deze diensten niet zelf mogen vorderen of minder lang mogen bewaren. Zo moet de Nederlandse politie volgens de wet de zogenoemde no-hits, kentekens die niet overeenkomen met een die van personen die gezocht worden of een boete open hebben staan, direct verwijderen. Deze gegevens kunnen wel nog jarenlang worden ingezien bij de Belastingdienst.

‘Deze achterdeur staat wagenwijd open,’ zegt emeritus hoogleraar strafrecht Theo de Roos verbaasd wanneer ik het hem voorleg. ’Dit is heel bedenkelijk en een open uitnodiging voor andere overheidsinstellingen. Een officier van Justitie die niet meer dan een verdenking heeft van een strafbaar feit, kan al gegevens opvragen.’

‘Dat gaat extreem ver,’ zegt Guido de Bont, hoogleraar Belastingrecht. ‘De politie heeft veel wettelijke beperkingen maar het ligt gewoon allemaal bij de fiscus en geen haan die ernaar kraait. We hebben een monster gecreëerd.’

Privacyadvocaat Ot van Daalen: ‘Opsporingsbevoegdheden schenden de privacy en zijn daarom met strenge waarborgen omkleed. Het is niet acceptabel dat die strenge waarborgen zo makkelijk kunnen worden omzeild via de Belastingdienst. De fiscus heeft een geheimhoudingsplicht om een reden en heeft verregaande bevoegdheden. Mensen zullen niet eerlijk hun aangifte doen als zij weten dat die gegevens bij andere overheidsdiensten terechtkomen. Dat dit wel gebeurt, is een schande.’

Privacy-activist Rejo Zenger, ook werkzaam bij Bits of Freedom: ‘wij hebben al geen idee wat de Belastingdienst over ons weet, maar we staan er nog minder bij stil wat er vervolgens met deze gegevens gebeurt. De wet moet zo aangepast worden dat het niet meer mogelijk is voor een Officier van Justitie om bij andere overheidsorganen gegevens op te vragen die zij zelf nooit had mogen verzamelen of niet meer had mogen bewaren.’