Waarom wil Plasterk niet vertellen hoe vaak zijn geheime dienst afluistert?

Woensdag verklaarde minister Ronald Plasterk (Binnenlandse Zaken, PvdA) dat hij niet wilde onthullen hoeveel personen en organisaties door de Algemene Inlichtingendienst en Veiligheidsdienst (AIVD) zijn afgeluisterd en bij hoeveel operaties de afluisterbevoegdheid is ingezet. De Commissie van Toezicht betreffende de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD) had deze getallen namelijk opgenomen in een nieuw rapport over de AIVD, maar Plasterk besloot om deze getallen onleesbaar te maken met een zwart balkje in de definitieve versie van het rapport. De verklaring: de cijfers zouden te veel inzicht geven in de werkwijze van de AIVD. Een merkwaardig besluit.

Volgens mij zijn de tapstatistieken van de AIVD geen staatsgeheim en kan het vrijgeven daarvan geen gevaar opleveren voor de nationale veiligheid of werkwijze van de dienst. Dat blijkt ook uit een eerder rapport van de CTIVD van 13 juni 2012. Daarin staat dat in 2009 het totale aantal taps wel openbaar is gemaakt. Toen werden er door de AIVD 1.078 taps geplaatst en 53 door de MIVD.

Volgens de CTIVD zal de vrijgave van deze tapgegevens er niet toe leiden dat een persoon of organisatie zijn gedrag aanpast

De CTIVD oordeelde in 2012 dat zo’n overzicht van de tapstatistieken niet als staatsgeheim kan worden aangemerkt. De nationale veiligheid wordt alleen geschaad als personen of organisaties die de AIVD onderzoekt, door kennisneming van de werkwijze van de dienst, het gedrag hierop kunnen aanpassen waardoor de AIVD minder goed in staat is om zijn taak te vervullen. Volgens de CTIVD zal de vrijgave van deze tapgegevens er niet toe leiden dat een persoon of organisatie zijn gedrag aanpast. Van een aanmerkelijke kans op schade aan de nationale veiligheid zal hier dus geen sprake zijn, aldus de CTIVD.

Een raadsel

Een terechte conclusie. Cijfers over taps bieden absoluut geen inzicht in de zogeheten verkeersgegevens van de gebruiker of de personen en organisaties waarmee de gebruiker contact heeft. Vrijgave van dergelijke gegevens zou inderdaad kunnen leiden tot inzicht in de werkwijze en schadelijk kunnen zijn voor de nationale veiligheid. Maar daar is bij het vrijgeven van jaarlijkse tapstatistieken geen sprake van.

In een reactie op het rapport maakte toenmalig minister Liesbeth Spies (Binnenlandse Zaken, CDA) niet expliciet bezwaar tegen het argument dat een jaarlijks overzicht van de tapstatistieken niet als staatsgeheime informatie kan worden aangemerkt. Hieruit kon worden afgeleid dat de minister blijkbaar akkoord ging met deze aanbevelingen of althans stilzwijgend overnam.

De houding van Plasterk en de AIVD anno 2014 is daarom opmerkelijk. Daarbij komt dat in de directe buurlanden van Nederland, België (lees hier hoe het in België gaat) en Duitsland (lees hier hoe het in Duitsland gaat), de tapstatistieken elk jaar wél worden gepubliceerd en op internet geplaatst.

Het is op zijn zachtst gezegd bizar te noemen dat in de inlichtingen- en veiligheidsdiensten in die buurlanden waar Nederland al decennia nauw mee samenwerkt, de vrijgave van jaarlijkse tapstatistieken doodnormaal is en die niet worden beschouwd als een gevaar voor de nationale veiligheid of ter bescherming van bronnen en werkwijzen.

Het blijft mij een volstrekt raadsel waarom Plasterk en de AIVD zo moeilijk doen. Want waarom werden de gegevens over 2009 wel vrijgeven en waarom gold toen het argument van bescherming van de werkwijze van de AIVD niet? Het is eigenaardig dat Plasterk anno 2014 zo hardnekkig weigert om de aanbevelingen van de CTIVD, nota bene onderschreven door zijn eigen voorganger Spies, op te volgen. De eerste Tweede Kamervragen zijn intussen al aangekondigd.

Tot slot, komt het nieuwe CTIVD-rapport op een pikant moment. Want aanstaande donderdag eist actualiteitenprogramma Reporter Radio voor de rechter in Den Haag dat de inlichtingendienst AIVD de tapstatistieken sinds 2002 openbaart. Ik ben benieuwd hoe dit afloopt en wat het oordeel van de rechter zal zijn.