Kabinetcheck: ‘Gezichtsbedekkende kleding wordt verboden’

‘Gezichtsbedekkende kleding wordt verboden in het onderwijs, de zorg, het openbaar vervoer en in overheidsgebouwen. In de openbare ruimte kan de politie ten behoeve van identificatie gelasten de gezichtsbedekkende kleding af te leggen. Wie deze kleding draagt, voldoet niet aan de eisen voor een bijstandsuitkering.’

– Regeerakkoord ‘Bruggen slaan,’ p. 31.

Hoeveel vrouwen nikabs dragen is niet duidelijk. In 2007 schatte nrc.next het aantal op 150. Toch wordt er in Nederland al jaren fel gedebatteerd over een verbod op de boerka en de nikab. In het regeerakkoord van coalitiepartners PvdA en VVD van 2012, ‘Bruggen slaan,’ staat zelfs dat er een verbod op gezichtsbedekkende kleding in het onderwijs, de zorg, het openbaar vervoer en in overheidsgebouwen zal komen. Geen verbod voor de gehele publieke ruimte, zoals in Frankrijk, maar niettemin een verregaande ingreep.

Voorgeschiedenis

Het verbod op de nikab en de boerka heeft een geschiedenis. In 2005 roept Kamerlid Geert Wilders van de Groep Wilders het kabinet op de boerka te verbieden. Zijn motie wordt door een meerderheid van de Tweede Kamer aangenomen. Het CDA, dat de motie steunt, vindt dat dragers van een boerka zich volledig van de samenleving afwenden.

De toenmalige minister van Vreemdelingenzaken en Integratie, Rita Verdonk, laat de mogelijkheid van een verbod onderzoeken en een jaar later wordt een rapport onder leiding van professor rechtsgeleerdheid Ben Vermeulen gepubliceerd. Daarin brengen deskundigen een negatief advies uit. Een verbod op de boerka en de nikab alleen zou discriminerend zijn en in strijd met internationale verdragen.

Dan, in 2007, dienen PVV-Kamerleden Geert Wilders en Sietse Fritsma een initiatiefwetsvoorstel in om de boerka en de nikab te verbieden. Ze vinden deze kledingstukken wezensvreemd aan de westerse cultuur, symbolen van vrouwenonderdrukking en in strijd met de democratische rechtsstaat. De toenmalige minister van Integratie, Ella Vogelaar, ziet een algemeen verbod niet zitten.

Poging drie. Henk Kamp, op dat moment Kamerlid voor de VVD, dient in 2008 een initiatiefwetsvoorstel in om alle gezichtsbedekkende kleding te verbieden. Door naar gezichtsbedekkende kleding in het algemeen te verwijzen en niet specifiek naar de boerka of de nikab, zou het wetsvoorstel de toetsing aan internationale verdragen kunnen doorstaan, meent hij. Het voornaamste argument is nu dat gezichtsbedekkende kleding de openbare veiligheid zou bedreigen. Vandaar dat het voorgestelde verbod niet alleen zou moeten gelden in de openbare ruimte, maar ook in publiek toegankelijke gebouwen als winkels, restaurants en stations.

Vier jaar later, in 2012, stemt de Tweede Kamer in met een algemeen boerkaverbod, tegen het advies van de Raad van State in. Het kabinet-Rutte II besluit echter dit algemene verbod niet door te zetten en komt in het regeerakkoord met een afgezwakte variant. Wat in het regeerakkoord is afgesproken over gezichtsbedekkende kleding ligt dicht bij de lijn die de PvdA voorstaat. De partij is tegen een algemeen verbod, maar heeft toch moeite met de boerka, omdat die – aldus het verkiezingsprogramma van 2012 – de emancipatie van vrouwen in de weg zou staan.

Hoe staat het ervoor?

Heeft het kabinet het voornemen gerealiseerd? Er wordt nog aan gewerkt. Eind 2012, tijdens een debat in de Tweede Kamer over de begroting van het ministerie van Veiligheid en Justitie, vroeg Liesbeth van Tongeren (GroenLinks) wat de stand van zaken van het boerkaverbod is. Het schriftelijke antwoord van de minister en staatssecretaris van Veiligheid en Justitie was dat er nog gekeken wordt naar hoe dit verbod precies vormgegeven kan worden.

In juli van dit jaar stelden de Kamerleden Barry Madlener en Machiel de Graaf (PVV) vragen aan staatssecretaris Wilma Mansveld van Infrastructuur en Milieu over het bericht dat een buschauffeur van Arriva in Lelystad een vrouw in een boerka had geweigerd. De staatssecretaris gaf aan dat minister Ronald Plasterk (PvdA, Binnenlandse Zaken) een wettelijk verbod op het dragen van gezichtsbedekkende kleding voorbereidt.

Per 1 januari wordt de Participatiewet van kracht, waarin staat dat mensen bij hun zoektocht naar werk niet belemmerd mogen worden door hun kleding. Gezichtsbedekkende kleding wordt niet expliciet genoemd, maar wel in de memorie van toelichting bij de wijziging van de Wet werk en bijstand. Daarin staat dat de uitkering voor drie maanden met 100 procent kan worden verlaagd als sprake is van onverzorgde of gelaatsbedekkende kleding, wanneer een beschikbare werkgever deze kleding als een probleem beschouwt.

Waar kun je op dit moment boerka’s dragen?

Is het op dit moment – in afwachting van wetgeving van het kabinet – mogelijk om nu in het onderwijs, de zorg, het openbaar vervoer en in overheidsgebouwen gezichtsbedekkende kleding te dragen? Een rondje langs een aantal instanties.

NS

Een woordvoerder van de NS laat weten dat het mogelijk is om met gezichtsbedekkende kleding te reizen, maar bij de controle van het vervoersbewijs kan worden verzocht om de gezichtsbedekking te verwijderen. Dit kan eventueel op een discrete plek gebeuren.

Arriva

Dit jaar kwam een buschauffeur van Arriva in opspraak omdat hij weigerde een vrouw in boerka te vervoeren. Arriva heeft zich hiervoor verontschuldigd. In de vervoersvoorwaarden van Arriva worden geen eisen gesteld aan de kleding van passagiers, meldde de vervoerder toen. Een woordvoerder van het bedrijf laat weten dat er ook op dit moment in Nederland geen verbod is op gezichtsbedekkende kleding in het openbaar vervoer. Wel moeten passagiers zich kunnen identificeren met een wettelijk identiteitsbewijs als de vervoerder hierom vraagt. Dat kan gebeuren als een passagier geen geldig vervoersbewijs heeft.

ROC Midden Nederland

Het ROC Midden Nederland laat weten dat leerlingen zich in de gebouwen en op het schoolterrein dienen te houden aan de regels die ook in het algemeen maatschappelijk verkeer gelden. Daarnaast geldt er een richtlijn die bepaalt dat gezichtsbedekkende kleding niet wordt toegestaan.

Universiteit van Amsterdam

De Universiteit van Amsterdam geeft aan geen beleid met betrekking tot gezichtsbedekkende kleding te hebben.

Gemeente Utrecht

Een woordvoerder van de gemeente Utrecht laat weten dat mensen in een boerka en een nikab ‘gewoon geholpen worden.’

Federatie KNMG

De KNMG is een federatie die zeven beroepsverenigingen en daarmee de belangen van 53.000 artsen vertegenwoordigt, waaronder de Landelijke Huisartsenvereniging (LHV) en de Orde van Medisch Specialisten (OMS). De KNMG laat weten dat het essentieel is dat communicatie tussen arts en patiënt ongehinderd moet kunnen plaatsvinden. Gezichtsbedekkende kleding vormt dan een belemmering. Maar dit is een richtlijn. Artsen kunnen zelf een afweging maken in hoeverre de kleding de communicatie daadwerkelijk belemmert en of het mogelijk is om de zorg te verlenen.

Conclusie?

Uit debatten in de Tweede Kamer blijkt dat minister Plasterk een verbod voorbereidt op gezichtsbedekkende kleding. In de nieuwe Participatiewet is weliswaar geen verwijzing naar gezichtsbedekkende kleding opgenomen, maar de memorie van toelichting bij de wijziging van de Wet werk en bijstand laat er geen twijfel over bestaan dat mensen die gezichtsbedekkende kleding dragen gekort kunnen worden op hun bijstandsuitkering. Het kabinet is er dus mee bezig, hoewel van een verbod in de praktijk nog niet veel is te zien. We kunnen vaststellen dat het kabinet net is begonnen.

Joost Vormeer, Robin Bruggeman en ik maken deel uit van het factcheckcollectief de Pinokkiofactor.