Nina kijkt: het Sinterklaasjournaal

Afgelopen week keek ik alleen films van de vorige maand overleden regisseur Mike Nichols. Met schrijfstudenten besprak ik in een college over dialoog zijn mooie tv-verfilming van het toneelstuk Angels in America. Nichols verfilmde vaker toneel en ik realiseerde me dat zijn werk me waarschijnlijk zo aanspreekt omdat ik als filmkijker bovenmatig op tekst gericht ben. (Mogelijk een reden dat ik moeite had met Interstellar. Die film neemt radicaal afstand van de dominantie van plot, verhaal en tekst en spreekt vooral in beeld.)

Die tekstuele inslag blijk ik te delen met film- en tv-criticus Hans Beerekamp van NRC Handelsblad, die ik interviewde voor De Correspondent (komende week meer daarover). Door hem keek ik deze week meer Nederlandse televisie dan ooit – we brachten uren door voor zijn kolossale flatscreen. Eerst de hele programmering van NPO1, daarna een selectie opnames.

Romantisch, vervreemdend en ietwat potsierlijk. Precies goed dus

De avond begon met de laatste aflevering van het Sinterklaasjournaal. Belangrijke kost voor Beerekamp; het programma is volgens hem leidend voor hoe Nederland Sinterklaas ervaart. En dus ook Zwarte Piet. De pieten bleven zwart dit jaar, maar velen waren het erover eens dat het journaal bewust en creatief met de kwestie omsprong.

Er waren roetveegpieten, clownspieten (presentator Dieuwertje Blok vond ze een beetje eng) en een bejaarde piet, die voor deze laatste aflevering in sinterklaaspak gehesen was. Beerekamp – een wandelende encyclopedie – verwees onmiddellijk naar Nicolaas van Myra, op wie onze Sint gebaseerd zou zijn en die vaak behoorlijk donker is afgebeeld.

Een zwarte, bejaarde Sinterklaas dus (weliswaar nog steeds een hulpsinterklaas). In het laatste shot zien we het zwart-witte duo op een donker en een licht paard, onder een vollemaan de nacht in rijden. Romantisch, vervreemdend en ietwat potsierlijk. Precies goed dus.

Met een hele lading komische omkeringen verdraaide het Sinterklaasjournaal het racismedebat tot een blijig statement over diversiteit. Subtekst te over voor oudere kinderen. (Wat gaan die twee gezelligerds daar trouwens doen, in het donker? Dat moeten ze zelf weten. Zwaai maar gewoon. Dahaag!)

Interessant is dat hier met satirische middelen – doorgaans bedoeld om iets aan te kaarten – iets wordt gladgestreken wat niet glad is (de steeds terugkerende frase is ‘ouderwets gezellig’). Maar daar is het misschien kindertelevisie voor.

• Het Sinterklaasjournaal
• Hoe heurt het eigenlijk?
• Nederland Waterland
• De nieuwe wereld
• The Graduate
• Carnal Knowledge
• Angels in America
• Closer

• Silicon Valley
• Les revenants
• Whiplash
• Une nouvelle amie
• The Salt of the Earth
• My Old Lady