Dat 1 op de 2.200 inwoners van St. Louis gedood wordt, is géén nieuws

Op de parkeerplaats achter de Family Dollar hebben ze laatst een man vermoord. Zemir Begic heette hij. Als kind vluchtte hij uit Bosnië naar de Verenigde Staten. Vier maanden geleden verhuisde hij naar St. Louis. Afgelopen zondag zou hij jarig zijn. Hij was 32, bijna 33, toen zwarte tieners met klauwhamers zijn hersens insloegen – zomaar. Zijn verloofde zag het gebeuren.

De parkeerplaats is leeg en koud. Tegen een muur liggen bloemen, briefjes, hartvormige ballonnen, kaarsen, teddyberen; een houtje-touwtje rouwaltaar. Bezoekers zijn er niet, de naaste familie en vrienden zijn in Iowa, waar hij wordt begraven.

Er stopt een auto, de bestuurder draait zijn raampje open en roept dat ik niet weg moet gaan. Hij draagt een muts met de geel-blauwe Bosnische vlag en stelt zich voor als Omer Muminovic (38), uit Srebrenica. Ik zeg dat ik uit Nederland kom – hij lijkt gelukkig vooral opgelucht dat hij dan ‘Srebrenica’ niet hoeft uit te leggen. Omer verloor er twee broers, destijds achttien en eenentwintig jaar. Zelf wist hij te ontkomen. Hij heeft nog steeds pijn in zijn rechterbeen. Van een schotwond, zegt hij.

Hij heeft een opgerold stuk karton bij zich. Hij wil dat ik een foto van hem maak met het karton. Er staat: ‘Where is CNN & BBC now that they have killed a Bosnian? SHAMEFUL!’

Hij doelt op de immense media-aandacht voor de zwarte tiener die laatst is doodgeschoten door een agent in Ferguson, niet ver van hier. Waarom heeft u wel van Mike Brown gehoord, of van Eric Garner, maar niet van Zemir Begic? Waarom stond er in Ferguson een file van satellietwagens, terwijl de wijk Bevo Mill uitgestorven lijkt? Is het soms omdat Bosniërs hun eigen wijk niet affikken?

Ook retorische vragen verdienen een eerlijk antwoord. Heeft deze eenzame demonstrant een punt?

In St. Louis woont de grootste gemeenschap Bosniërs buiten Bosnië. Velen wonen in de wijk Bevo Mill, waar de moord is gepleegd. De wijk is vernoemd naar een molen die er een eeuw geleden is neergezet door de Duitse bierbrouwersfamilie Anheuser-Busch. ‘Bevo’ is weer een verbastering van het Slavische ‘pivo,’ voor bier – historische en actuele toevalligheden die een verband suggereren dat er niet per se is.

Waarom krijgt Mike Brown wel aandacht?

Sinds de Bosniërs kwamen, twintig jaar geleden, is de criminaliteit in de wijk gedaald. ‘Don’t fuck with the Bosnians,’ heet het hier. Maar de laatste jaren zijn enkele Bosniërs vermoord of aangevallen, vaak zonder duidelijk motief. Velen denken dat wraak de reden is.

Vorige week gingen de Bosniërs met honderden de straat op, voor het eerst. Ze eisten méér politie. Ze liepen over Gravois Avenue, niet ver van het stukje historische Route 66 waar ik vorige maand over schreef – en niet ver van de plek waar deze week weer demonstraties waren tegen racistisch politiegeweld. De groepen kwamen elkaar niet tegen, maar de spandoeken verwezen naar elkaar.

‘Black lives matter,’ riep de ene groep.

‘Bosnian lives matter, too,’ riep de andere.

Inderdaad, zou je zeggen: andere levens doen er toch ook toe? Moet de leus trouwens niet gewoon zijn: alle levens doen ertoe?

Want je kunt de vraag breder trekken: behalve Mike Brown en Zemir Begic vallen er nog veel meer geweldsdoden te betreuren. In St. Louis kwamen dit jaar al 143 mensen door geweld om het leven, nu al meer dan voorgaande jaren, en de teller loopt nog.

Je kunt die cijfers nuanceren, maar dan nog: één op de 2.200 inwoners wordt per jaar gedood. Het is een gruwelijke statistiek, die zelfs het lokale nieuws nauwelijks haalt; elke nieuwe dode is een kort berichtje en weer een punaise op de keurig bijgehouden ‘homicide map.’

Ongeveer tachtig procent van zowel de daders als de slachtoffers van al die ‘gewone’ moorden betreft zwarte Amerikanen. Ook moorden zijn gesegregeerd: zwarte wijken hebben er disproportioneel last van.

Tegenover één Mike Brown staan, zeg, honderd zwarten die door zwarten zijn vermoord. Maar het lijkt alsof de ene dode wordt uitverkoren tot posterboy van een beweging en de rest in vergetelheid kwijnt.

Gekaapt door rechts

Dus ja, waar is CNN nu je ze nodig hebt? Terechte, nuchtere vraag – het probleem is alleen dat hij in Amerika meestal wordt gesteld met een rechtse of extreem-rechtse agenda. Niet uit empathie met de slachtoffers; het is geen vraag, maar een dolksteek.

Neem de term ‘black-on-black crime.’ Die is ooit bedacht door rechtse media. De term is niet neutraal, maar wordt gebruikt om van een lastig gespreksonderwerp, namelijk racisme, af te komen – zoals laatst eloquent geanalyseerd in dit essay van Ta-Nehisi Coates in The Atlantic.

Steeds als zwarte Amerikanen racisme en politiegeweld aankaarten, duikt dat argument ‘zwarten vermoorden zwarten,’ op, gevolgd door ‘MAAR DÁÁR HOOR JE ZE NOOIT OVER!!!’. (Het is tekenend dat je diezelfde media zelden de term ‘white-on-white crime’ hoort gebruiken).

Daarbij, zwarten hebben het regelmatig over het geweld in hun wijken. Verder gaat de vergelijking met ‘Ferguson’ goeddeels mank. Een agent, die burgers moet beschermen, die een wapen draagt van de staat, schoot een verdachte dood. Dat moet je anders beoordelen dan ‘gewone’ schietpartijen.

De woede in Ferguson komt bovendien ook voort uit het uitblijven van vervolging van de agent; hij hoeft niet eens voor de rechter te verschijnen – dat terwijl een zwarte met een jointje soms jaren de bak in moet, zodat er nu al meer zwarten in de gevangenis vastzitten dan er slaven waren in 1850.

Erg ingewikkeld

In TheDaily Show vroeg presentator Jon Stewart aan ‘Senior Black Correspondent’ Larry Wilmore wat hij zou zeggen tegen mensen die aankomen met zwarten die zwarten vermoorden. Wilmore: ‘Oh, I don’t know, Jon. I would say, maybe they should probably go fuck themselves.’ De reactie is begrijpelijk in een gepolariseerd land, waar het leed van de een wordt gebruikt om het leed van de ander te verdoezelen.

Maar het zou triest zijn als het blijft bij ‘go fuck yourself.’ Dat sommige media een onderwerp hebben gekaapt, betekent niet dat je het er niet meer over moet hebben. Het lijkt me dat je het juist nu over die ‘gewone’ geweldsdoden moet hebben. Niet om het onderwerp racisme uit de weg te gaan, maar om twee problemen tegelijk uit te roeien.

Ten eerste vanwege de omvang van het probleem. Zwarte ouders moeten bang zijn dat hun kinderen op straat worden doodgeschoten door een agent – maar ook dat dat kind wordt gedood door een burger. Waarom zou je niet boos kunnen zijn over meer dan één probleem tegelijk?

Bovendien: politiegeweld en ‘gewoon’ geweld zijn met elkaar vervlochten. Ze komen beide vooral voor in arme wijken. Ze zijn beide een symptoom van een falend geweldsmonopolie (hoe meer burgers schieten, hoe sneller agenten hun wapen trekken – en andersom). Maar ook: beide zijn een symptoom van segregatie en racisme in de VS, van beleid dat kansarme gebieden opleverde met slechte scholen en gebrek aan banen.

Het lastige is dat discussies zo vaak verzanden in polarisatie. Ook de zaak van de vermoorde Bosniër Zemir Begic werd, nog voor de man begraven was, ingezet voor een politieke agenda. Op de lokale zender Fox werden de Bosniërs even modelburgers, die demonstreren maar dan zonder hun eigen wijk af te branden, zoals die‘animals’ in Ferguson.

Rouwen zonder te haten, boos zijn zonder te vergelijken – dat is lastig in een gepolariseerd land als Amerika.

Een begin van een oplossing is: inzien dat het geen wedstrijdje ‘leed vergelijken’ is

Intussen is er altijd een enerzijds en een anderzijds. Toen ik de parkeerplaats bezocht waar Zemir Begic was vermoord, reed er enerzijds een auto langs met zwarte jongens die spottende opmerkingen naar me maakten – ongepast en bedreigend. Anderzijds: ik hoorde ook dat veel van de bloemen en ballonnen bij de gedenkplek daar zijn neergelegd door zwarte buurtgenoten.

Misschien wel de beste analyse van de zaak-Begic kwam van een jonge Bosnische journaliste. Ze constateert terecht dat de vergelijking met Mike Brown geen hout snijdt: in zijn geval loopt de dader nog vrij rond, terwijl de moordenaars van Zemir Begic zijn opgepakt en zullen worden vervolgd. En daarbij, schrijft ze, hebben CNN en BBC wel degelijk aandacht aan Begic besteed.

Maar ze spreekt ook haar afschuw uit over dat voor een karretje spannen van een dode – ook door Bosniërs zelf. Juist Bosniërs, schreef ze, zouden moeten snappen dat je een leven niet eert door een andere bevolkingsgroep te haten.

Een begin van een oplossing is volgens mij: inzien dat het geen wedstrijdje ‘leed vergelijken’ is. Dat de ene dode niet erger is dan de andere. Dat, inderdaad, alle levens ertoe doen.