Het haakje waar ons hele wereldbeeld aan opgehangen is

Vandaag wil ik het eens hebben over een van de invloedrijkste, doch zelden besproken ideologische overtuigingen van onze tijd. En nee, dan heb ik het niet over de neoliberale overtuiging dat de wereld draait om economische groei. Evenmin heb ik het over de sociaaldemocratische graal dat werk, werk, werk het alfa en omega van het leven is. Ik heb het over: het haakje.

Het wat?

Het haakje is dat curieuze ding waar tegenwoordig bijna ons hele wereldbeeld aan opgehangen is. Het is het ding dat bepaalt waar we over praten aan de keukentafel, waar we over debatteren in Den Haag en waar we ons zorgen over maken in bed. Het haakje is, om eens een complottheoretische metafoor te lenen, de Bilderberg van ons denken. Daarmee wordt, zonder ooit hardop benoemd te worden, besloten hoe wij de wereld zien.

Wat het haakje is?

Het haakje is, om eens een complottheoretische metafoor te lenen, de Bilderberg van ons denken: daarmee wordt besloten hoe wij de wereld zien

Het haakje is waar een journalist naar op zoek moet als hij zich de vraag stelt of iets publiciteit verdient of niet. Het is (vaak) het verschil tussen of iets in de krant of in de prullenbak belandt. De reden dat iets vandáág - en dus niet morgen, of gisteren, of volgende week - verteld moet worden. Het verschil tussen urgent en passé, tussen actueel en achterhaald. Het is, kortom, de mediadefinitie van ‘nu relevant.’

Hoewel het haakje vele verschijningsvormen kent, is slechts een handjevol echt dominant. Tot de meest voorkomende behoren:

• uitspraken van elites (politici, rechters, beroemdheden);
• rapporten van instanties en bedrijven (CBS, CPB, multinationals);
• peilingen, petities en trending topics (‘Ophef op Twitter!’);
• jubilea (‘Vandaag is het precies een jaar geleden dat...’),
• themadagen (‘Vandaag is het Internationale Vrouwendag...’)
• openingen (‘Vandaag begint in Lutjebroek...’).
• en, misschien wel het vaakst gebruikt: aandacht in andere media (’...zo meldt de NOS.’).

Voor heel veel nieuws geldt: pas als zo’n haakje is gevonden, mag iets in de krant/in het journaal/op de radio.

Waarom de kredietcrisis niet werd opgemerkt door de pers

De impact van deze vereiste kan onmogelijk worden overschat. Het is een van de belangrijkste redenen dat grote, trage ontwikkelingen, zoals de verwetenschappelijking van ons wereldbeeld, de emancipatie van de vrouw of de digitalisering van de wereld nooit een voorpagina hebben gesierd. Het is ook de reden dat ontwikkelingen als de aanloop naar de kredietcrisis of het sluimerende failliet van de multiculturele samenleving werden ‘gemist’ door de journalistiek.

Grote ontwikkelingen zijn te dagelijks om ooit het haakje ‘vandaag’ te hebben

Wijlen Pim Fortuyn weet dat laatste ooit eens aan de linkse vooringenomenheid van de pers: journalisten zouden de problemen met het multiculturalisme niet hebben willen zien. Mijn diagnose is een andere: ontwikkelingen als het failliet van het multiculturalisme, of de financialisering van de economie, zijn simpelweg te traag en te onderhuids om ooit voor ‘actueel’ door te gaan. Of anders gezegd: ze zijn te dagelijks om ooit het haakje ‘vandaag’ te hebben. Pas als een politicus het land ‘vol’ noemt, of een bank omvalt, is het ‘nieuws’.

Hoewel het haakje al decennia tot het DNA van de journalistiek behoort, beginnen grote nieuwsmedia langzaam maar zeker het probleem daarvan in te zien. ‘Er kunnen buitengewone en belangrijke dingen gaande zijn - dingen die zich te traag of te onzichtbaar voltrekken om opgemerkt te worden door de ongeduldige nieuwsmakers op de krant of de snel afgeleide lezer op weg naar zijn werk,’ schreef Alan Rusbridger, scheidend hoofdredacteur van de Britse krant The Guardian, afgelopen vrijdag op zijn blog.

Om die reden, besloot hij, zal zijn krant voortaan elke week aandacht besteden aan een van de belangrijkste ‘trage’ ontwikkelingen van deze tijd: klimaatverandering. ‘Ook,’ schrijft Rusbridger, ‘als er niets uitzonderlijks over te melden is.’

Meer aandacht voor klimaat: wij doen ook mee

Het zijn woorden die uiteraard resoneren bij De Correspondent. Want dat is ook precies wat wij in ons achterhoofd hebben wanneer wij ‘een medicijn tegen de waan van de dag’ proberen te zijn. Zo komen wij tot onderwerpkeuzes als: hoe overheden al decennia lang een drijvende kracht achter innovatie zijn; of waarom het financieringsmodel van de Nederlandse zorg dure ingrepen heel goedkoop en goedkope ingrepen heel duur maakt.

Hoewel de woorden van Rusbridger een trouwe Correspondentlezer dus wellicht vertrouwd zullen voorkomen, zijn ze wel een tamelijk radicale breuk met de journalistieke status quo. Weinig media durven zo expliciet stelling te nemen: of het nu nieuws wordt gevonden of niet, The Guardian zet klimaatverandering op de voorgrond. A small step for journalists, a giant leap for mankind, zou je kunnen zeggen.

Die stap juichen wij bij De Correspondent niet alleen toe, wij willen daar ook een steentje aan bijdragen. De plannen van The Guardian zijn - oh ironie - een mooi haakje om dit nieuws alvast wereldkundig te maken: vanaf 1 mei zullen we onze vaste redactie uitbreiden met correspondent Klimaat, Duurzaamheid en Energie Jelmer Mommers. Zijn naam zal jullie wellicht bekend voorkomen, want hij maakte al onderdeel uit van De Energiegroep, die parttime voor ons schreef over dit onderwerp. Nu we er de middelen voor hebben, en vanwege het belang van het onderwerp, hebben we besloten zijn correspondentschap tot fulltime uit te breiden.

Omdat nieuws niet alleen is wat vandaag gebeurt, maar wat elke dag gebeurt.