De conclusie van de les: 3 havo is niet in oorlog met de islam

Het is donderdagmiddag tien voor drie, een dag na de aanslag op Charlie Hebdo, en de leerlingen uit 4 vwo druppelen m’n lokaal binnen. Over de aanslag heeft de klas het vandaag nog niet gehad. Bij Duits stond de Konjunktiv op het programma, bij geschiedenis zijn de leerlingen met de Industriële Revolutie bezig en bij Frans met Baudelaire.

Ik begin m’n les. ‘Ik zou jullie vandaag boekentips geven, maar ik denk dat we belangrijkere dingen te bespreken hebben. We gaan het hebben over wat gisteren gebeurd is in Parijs.’

Eén leerling steekt zijn hand op: ‘Wat is er gebeurd in Parijs?’

De rest van de klas reageert verontwaardigd. Hoe kun je dat nou niet weten? Hij is inderdaad de enige van al m’n leerlingen die op school zijn timelines niet heeft gecheckt en na z’n voetbaltraining zonder de televisie aan te zetten naar bed is gegaan.

Voor al m’n klassen, van 3 havo tot en met 6 vwo, heb ik vandaag artikelen meegenomen over de aanslag. We lezen artikelen en praten over wat er gebeurd is, in groepjes en klassikaal. Een lesplan heb ik niet.

Havo 3 is het er al snel over eens dat we niet in oorlog zijn met ‘de’ islam. Dat zou immers betekenen dat we ook in oorlog zijn met Ayse en Betül, die in het middenpad zitten

Wanneer ik aan het begin vraag wie er wil reageren op de gebeurtenissen gaan er voorzichtig één of twee vingers de lucht in, maar naarmate het uur vordert doen steeds meer leerlingen mee aan de discussie en aan het eind van de les is de hele klas in gesprek. Het valt me op hoe genuanceerd leerlingen spreken, maar ook hoe fel zij ongemerkt kunnen zijn.

Havo 3 is het er al snel over eens dat niet alle moslims extremisten zijn en dat we niet in oorlog zijn met ‘de’ islam. Dat zou immers betekenen dat we ook in oorlog zijn met Ayse en Betül, die in het middenpad zitten en beiden met hun vinger in de lucht zitten. De vrijheid van meningsuiting is belangrijk, maar dat betekent niet dat je moet kwetsen om het kwetsen. En geweld is nooit de oplossing, concludeert 3 havo.

Nog geen minuut later: ‘We moeten die terroristen martelen. En over ze heen plassen.’

Op tijd klaar voor de toets

Overal in het land zullen docenten de aanslag op Charlie Hebdo met hun leerlingen besproken hebben. Maar als ik luister naar leerlingen en collega’s op Twitter en Facebook, vrees ik dat zij uitzonderingen zijn. En vandaag wordt weer overgegaan tot de orde van de dag. Het boek moet immers doorgewerkt worden, omdat anders de stof voor de volgende toets niet op tijd af is. Over wat het betekent om in een vrije samenleving te leven kunnen we het later hebben, als som 8 tot en met 42 af zijn.

Op welke bladzijde in het boek staat het hoofdstuk Aanslag in Parijs?

En als je besluit de sommen opzij te schuiven en het over de aanslag te hebben, rijst er nog een probleem: hoe doe je dat? Op welke bladzijde in het boek staat het hoofdstuk Aanslag in Parijs, de paragraaf Shoot-out bij supermarkt? En wat doe je als een leerling het opneemt voor de extremisten, en vlak voor de bel gaat roept dat de aanslag een westers complot is om de islam zwart te maken?

Het is veiliger om het niet over Charlie Hebdo te hebben, om te doen alsof er niets gebeurd is en verder te werken uit het lesboek.

Niet alleen woordjes leren

En dat is kwalijk, want onderwijs draait niet alleen om woordjes leren bij Frans, om koppelwerkwoorden en de abc-formule. Onderwijs gaat ook over hoe onze samenleving in elkaar zit en hoe leerlingen zich tot die samenleving verhouden. Geef mij liever een analfabeet zonder bomgordel dan een terrorist die vloeiend Frans en Duits spreekt. Ik heb liever een dyslect zonder kalasjnikov dan een neonazi die kan werkwoordspellen. Liever een politicus die onze waarden verdedigt dan een die goed is in topo.

En die samenleving waar wij onze leerlingen op voorbereiden, bestaat niet alleen uit docenten maatschappijleer en filosofie. Burgerschapsvorming is daarom een taak van alle docenten. Dus aan alle docenten natuurkunde, biologie, wiskunde, aardrijkskunde en Duits die nog geen aandacht besteedden aan de aanslag in Parijs, de gijzelingen en de stille mars: leg het boek deze week opzij en ga met uw leerlingen in gesprek.

Die Konjunktiv leren ze volgende week wel.

De namen van de leerlingen in dit stuk zijn om privacyredenen gefingeerd.