De buurjongens van deze journalist vechten nu voor Boko Haram

Als Ahmad Salkida schrijft over ‘De tranen van Maiduguri’ – het belangrijkste bastion van Boko Haram in Nigeria –, dan zijn dat zijn eigen tranen. Want Ahmad Salkida komt uit Maiduguri, in het arme Noordoost-Nigeria.

Als tiener uit een christelijke familie klom hij er samen met zijn islamitische buurjongens nog in de bomen. Nu hebben enkele van deze vroegere vrienden zich aangesloten bij de fundamentalistisch islamitische terreurbeweging Boko Haram. Veel andere dorpsgenoten – moslims en christenen – hebben het leven gelaten.

Salkida werd journalist in 2006: de tijd dat de eerste, nog vreedzame en onbewapende, versie van Boko Haram grote aantrekkingskracht begon uit te oefenen op de werkloze jeugd in Maiduguri. In die tijd waren moskeeën en schooltjes de enige instellingen in de regio die zich om de armen bekommerden. Driekwart van de jongeren was werkloos; lokaal bestuur was corrupt en dictatoriaal; onderwijs stelde weinig voor en kinderen vochten op straat met de honden om de laatste resten voedsel.

Welkom in de commune die Boko Haram zou worden

Waar moet je dan heen? Salkida had zich in de late jaren negentig al bekeerd tot de islam, in zijn ogen een sociaal-ethisch alternatief voor de onrechtvaardige wereldlijke machten om hem heen. Met name een plaatselijke islamitische commune, die ‘Het Volk van de Traditie voor de Lessen van de Profeet en Jihad’ heette, leek een voorbeeld van een betere samenleving. De commune bood werk, onderwijs, eten en onderdak aan jongeren uit de regio. Tegen het einde van 2006 kende ze zevenduizend leden.

De meerderheid van de jonge rekruten kwam recht van de straat, getekend door honger, verwaarlozing, verbittering en woede

Maar de meerderheid van de jonge rekruten kwam recht van de straat, getekend door honger, verwaarlozing, verbittering en woede. Salkida, net begonnen als verslaggever voor de regionale krant Daily Trust, maakte zich steeds meer zorgen over wat hij in de commune aantrof. Een explosieve mix van ideologie en agressie. Hij interviewde de leider van de commune, Sheikh Yusuf, meermaals en stelde prangende vragen over Yusufs extreme oppositie tegen alles wat ‘westers’ of ‘christelijk’ was.

Op een zeker moment bood Sheikh Yusuf Salkida zelfs de positie aan van hoofdredacteur van het blad van de commune. Maar toen de jonge journalist vroeg of hij dan redactionele vrijheid zou hebben om ‘opzwepende’ taal uit het blad te weren en of er ook discussie mogelijk zou zijn op de opiniepagina’s, werd dat aanbod weer ingetrokken.

De beweging wordt militant, de sekte groeit massaal

Yusuf was inmiddels druk bezig zijn commune – nu ‘Boko Haram’, ‘Westers onderwijs is zondig’, genoemd – uit te breiden met activistische brigades, politieke en gerechtelijke raden en een gewapende garde. Hij noemde zijn rijk nu een ‘islamistische staat binnen de staat.’

In 2007 schreef Salkida in de Daily Trust dat de aanhang van de sekte massaal aan het groeien was, in heel Noord-Nigeria.

Het was toen al een keer tot een geweldsuitbarsting gekomen, in februari 2006: groepen moslims liepen te hoop tegen christelijke kerken en winkels, met tachtig doden als gevolg. De directe aanleiding waren de ‘Mohammed’-cartoons in het Deense Jyllands-Posten. De dieperliggende oorzaak bleek echter het feit dat moslims in Nigeria zich al decennia lang tweederangsburgers voelden.

Sindsdien was het betrekkelijk rustig gebleven. Maar toen in 2009 twintig leden van de groepering op straat geëxecuteerd werden door een ‘Joint Task Force’-team van militairen en politie, brak de eerste door Boko Haram georganiseerde opstand uit. In Maiduguri.

Gearresteerd omdat hij Boko Haram ‘vermenselijkte’

Salkida beschreef hoe het in de weken en maanden daarna onmogelijk werd om een vreedzaam leven te leiden in de stad. Vooral als jongeman. ‘Of je wordt opgeblazen door een bom van de opstandelingen, of je wordt opgepakt door het leger, dat je als ‘vijand’ ziet, zelfs al ben je dat niet,’ schreef hij.

De veiligheidsdiensten verloren hun geduld met de jonge journalist, die de aanhangers van Boko Haram ‘vermenselijkte’ in zijn verhalen. Halverwege 2009 werd hij zelf gearresteerd, geslagen, ondervraagd over zijn baard en ‘moslimachtige’ kleding, en met de dood bedreigd.

Omdat verder weinig media zich in het gebied van Boko Haram waagden, droogde de verslaggeving uit Noordoost-Nigeria langzaam op

‘Plat op de grond gelegen plaste ik in mijn broek terwijl twee politieagenten met elkaar ruzieden over wie mij zou doodschieten,’ schreef hij later. Na bemiddeling door een lokale politicus werd hij vrijgelaten. Wel werd hij door gouverneur Ali Sherriff uit Maiduguri verbannen.

De verbanning naar de Nigeriaanse hoofdstad Abuja, vijftienhonderd kilometer naar het zuiden, belemmerde Salkida’s journalistieke werk. Omdat verder weinig media zich in het gebied van Boko Haram waagden, droogde de verslaggeving uit Noordoost-Nigeria langzaam op. De verhalen die verschenen kwamen erop neer dat het gebied een probleem had met ‘gewelddadige moslims’ die ‘gemanipuleerd’ werden door lokale politieke leiders om ‘het gezag in het zuiden te ondermijnen.’ Verder werd er, behalve dat de regering de situatie ‘onder controle’ had, niet veel over gezegd.

De wereld hoort Salkida

Maar Salkida bleef schrijven. Progressieve media als de Premium Times namen stukken af, evenals nieuwswebsites als SaharaReporters.com uit Amerika en NigerianWatch.com uit Groot-Brittannië. In 2012 contracteerde het Franse persbureau AFP hem voor berichtgeving over Boko Haram; de BBC volgde in 2013.

Salkida was twee jaar eerder, in 2011, al benaderd door een groep diplomaten die er niet zo van overtuigd waren dat de regering alles ‘onder controle’ had. Of Salkida niet kon helpen bij vredesbesprekingen met Boko Haram? Hij ging akkoord en deed zijn best, maar de besprekingen leidden tot niets.

‘Het waren de corrupte politici,’ verklaarde Salkida later op een regionale conferentie van journalisten, ‘die ons werk saboteerden. Zodra er een toezegging was gedaan door de regering, werd die door iemand anders van de regering, met een andere agenda, weer ongedaan gemaakt. Er waren ook individuele oplichters die zich voordeden als ‘vertrouwelingen van Boko Haram’ en onderhandelingsgeld van de regering in hun zak staken. De chaos maakte de situatie alleen maar erger.’

Bedreigd door de geheime dienst én Boko Haram

Datzelfde gold voor de journalist zelf, die wederom een ‘terrorist’ werd genoemd. Hij werd nu zowel door de Nigeriaanse geheime dienst als door Boko Haram bedreigd. In 2013 vluchtte hij met zijn gezin naar Dubai.

Maar Salkida weet van geen ophouden. Zijn nieuwe medium? Twitter. Alle begrip voor Boko Haram – met inmiddels zo’n vijftigduizend leden – heeft hij inmiddels verloren. Vooral sinds Boko Haram de laatste twee jaar is overgegaan op het massaal ontvoeren van schoolkinderen en het aanrichten van bloedbaden. Hij blijft wel oproepen tot een effectiever regeringsbeleid.

President Goodluck Jonathan veroordeelde wel de aanslag op Charlie Hebdo, maar niet het bloedbad in Baga twee dagen later

En hij staat daarin niet langer alleen. Ook de meeste andere Nigeriaanse media bekritiseren inmiddels het gebrek aan politieke aandacht voor de wanhopige situatie in het noorden. Tegenwoordig staat uitgebreid in de kranten hoe soldaten in de regio aan hun lot worden overgelaten zonder genoeg wapens, vervoer, uniformen en zelfs voedsel, hetgeen leidt tot plunderingen, (meer) agressie tegen de bevolking en zelfs overlopen naar Boko Haram. En het feit dat president Goodluck Jonathan recent wel de aanslag op de redactie van Charlie Hebdo veroordeelde, maar met geen woord repte over het bloedbad in Baga twee dagen later, werd ook vele regeringsgetrouwe Nigerianen te gortig.

Nog steeds een betrouwbare bron

Salkida heeft inmiddels meer dan twaalfduizend volgers op Twitter, waaronder veelal diplomaten, journalisten, politici en activisten. Zijn informatie blijkt, zelfs vanuit Dubai, steeds weer correct: getuige bijvoorbeeld de tweet uit augustus 2013 over een door de regering aangekondigde wapenstilstand met Boko Haram. ‘Nonsens,’ tweette hij. Hij kreeg gelijk toen Boko Haram nog geen twee maanden later weer een grote aanslag pleegde.

Vlak daarop wist hij, ook in een tweet, het bericht te ontzenuwen dat regeringstroepen Boko Haramleider Abubakar Shekau gedood zouden hebben. De regeringsinformatiedienst had een foto van het ‘lijk van Shekau’ gepubliceerd, maar Salkida tweette dat Shekau leefde en dat de foto van iemand anders was. Salkida had het weer bij het rechte eind: Shekau bleek namelijk gewoon nog video’s op YouTube te posten.

En in november 2013 waarschuwde hij dat ‘Boko Haramonderhandelaar’ Danladi Ahmadu, met wie de regering in gesprek was over de vrijlating van de ontvoerde schoolmeisjes van Chibok, een bedrieger was. ‘Deze man heeft geen band met Boko Haram of de leiders ervan,’ tweette hij, de stelling in een serie verdere tweets onderbouwend met de informatie dat iemand met de naam ‘Danladi,’ (‘zondagskind’) door Boko Haram als ‘onrein’ zou worden gezien, en nooit onder die naam een onderhandelingspositie zou kunnen innemen.

Hoewel vrede nog lang niet in zicht is staat de Nigeriaanse regering onder grote druk. Grote druk om het geweld in het noorden serieus te nemen en te beginnen met effectieve bestrijding van zowel de sociale nood en de corruptie in de regio, als Boko Haram zelf.

Intussen begraven in Maiduguri de christenen hun doden nu zoals de moslims: dezelfde dag nog, direct in de grond. Want voor het opbaren van de lichamen, zodat de familie volgens christelijk gebruik nog afscheid kan nemen, is in de stad geen plaats meer.