Niet de Chinese vrouw, maar de Chinese man is het probleem

Valentijnsdag, vorig jaar. Een groep Chinese vrijgezellen koopt alle oneven stoeltickets voor een voorstelling van de film Beijing Love Story en haalt wereldwijd de kranten. Zo verhinderen zij dat stelletjes romantisch naast elkaar kunnen zitten tijdens hun valentijnsdate.

De initiatiefnemer van de actie heeft de lachers op zijn hand, maar wil wel degelijk iets aankaarten. Iets waar ook de overheid al jaren mee kampt: de grote hoeveelheid singles in China. Hét hoofdpijndossier, dat allerlei andere maatschappelijke problemen blootlegt. Hoe zorgelijk is het wanneer je als twintiger in China geen date hebt op Valentijnsdag dit jaar?

Als je de media moet geloven, zijn het vooral jonge vrouwelijke singles die in de relatiegevarenzone zitten. China kan al jaren geen genoeg krijgen van het schrijven, lezen en discussiëren over jonge, stadse, ongetrouwde dames. Vooral om hen aan te sporen zo snel mogelijk in het huwelijksbootje te stappen, zo lijkt het.

Opvallend, want in andere Aziatische landen is juist een ander beeld te zien. Japan en Zuid-Korea doen er momenteel alles aan om het economisch potentieel van vrouwen meer in te zetten en zo hun economie uit het slop te trekken. Conservatieve opvattingen op de werkvloer en in de familie maken dat het in deze landen slecht mogelijk is om een carrière en gezin te combineren. Vrouwen kunnen een extra duwtje in de rug goed gebruiken.

Beijing daarentegen, is bezig om de ambities van een hele generatie vrouwelijke professionals juist in te dammen. Het halen van een master of PhD wordt ontraden, want huwelijkskansen nemen af met het klimmen van de jaren. Daarbij moeten volgens de Chinese staatsmedia vooral dames niet zo kieskeurig zijn: ‘Bestaat de perfecte man? Misschien wel, maar waarom zou hij met jou willen trouwen?’

Ook de Chinese Vrouwenfederatie doet regelmatig een duit in het zakje om China’s ‘vergeelde parels’ van advies te voorzien. De club die bij uitstek de belangen van vrouwen zou moeten behartigen, liet de afgelopen tien jaar geen gelegenheid voorbijgaan om zakelijk succesvolle vrouwen op hun nummer te zetten en hen af te schilderen als materialistisch en veel te kritisch. Ben je 27 jaar of ouder? Dan wordt het hoog tijd om te trouwen! Ondertussen vaart de dating- en zelfhulpindustrie wel bij alle publiciteit.

Het lijkt misschien een onschuldig fenomeen, maar ondertussen verhult deze nationale obsessie cijfers die een totaal ander beeld laten zien. Zoveel vrouwen heeft het land namelijk niet. De groeiende groep single mannen is het echte probleem. In 2020 zal er voor 15 tot 20 procent van de huwbare mannen geen potentiële bruid zijn.

20 miljoen mannen meer

Al eeuwenlang gaat in China de voorkeur uit naar zonen. ‘Een dochter opvoeden is als het bewateren van de tuin van de buurman,’ luidt een Chinees gezegde. De traditie schrijft voor dat een meisje na het huwelijk bij de familie van haar man hoort. Door de éénkindpolitiek die sinds 1980 van kracht is (en nu overigens in rap tempo wordt versoepeld, de status quo: als één van de twee ouders enig kind is, mag er een tweede kind komen), werd gender alleen nog maar belangrijker. Er was nu slechts één kans om een jongetje te krijgen. Voeg daarbij het feit dat abortus in China volkomen normaal is en je hebt een samenleving uit balans. China kent een overschot van 20 miljoen mannen. Dit getal is ongeëvenaard voor een land in vredestijd.

China kent een overschot van 20 miljoen mannen. Dit getal is ongeëvenaard voor een land in vredestijd

Een groot probleem. In het officieel atheïstische China geldt familiegeluk namelijk als ultiem levensdoel. Volgens Yong Cai, socioloog aan de Universiteit van North Carolina, blijft in westerse samenlevingen altijd 10 tot 15 procent van de bevolking vrijgezel. Zo niet onder Chinezen: ‘Het percentage singles was tot ver in de jaren tachtig altijd minder dan 1 procent.’

In een cultuur waar het gezin, naar Confuciaans model, als noodzakelijke basis van een harmonieuze maatschappij geldt, is het voor de overheid zaak dat zoveel mogelijk vrouwen hun singlebestaan in de toekomst vaarwel zullen zeggen. Geen relatie betekent dat er nog meer vrijgezelle mannen overblijven.

Waarom weten we hier niks over?

Toch is het gek. Waarom weten we hier niks over? De doorsnee single man is een stuk minder mediageniek en sexy. Hij komt van het platteland, is laagopgeleid en heeft nauwelijks iets te besteden. Maar bovenal: hem in de spotlights zetten, zou betekenen dat er veel ernstiger problemen bloot zouden worden gelegd. Namelijk een toename in geweld, criminaliteit en gedwongen prostitutie.

Sommige economen beweren zelfs dat de hoeveelheid ongetrouwde mannen in China er mede voor zorgt dat het wereldwijde handelsverkeer zo slecht in evenwicht is. Er blijkt zoveel competitie op de huwelijksmarkt dat ouders extreem sparen om hun zoons een goede opleiding en start te kunnen geven. Het consumeren laten ze aan Amerika over. Niet iets om aandacht voor te vragen, in een wereld die herstellende is van een fikse financiële crisis.

Ook verontrustende berichten over vrouwensmokkel en mensenhandel in de grensgebieden met Myanmar en Laos worden in de doofpot gestopt. Betrouwbare cijfers zijn er niet, maar mensenrechtenactivisten melden een schokkende toename van het aantal vrouwen dat voor een ‘huwelijk’ door smokkelaars illegaal de grenzen over gehaald wordt. Eenmaal in China en getrouwd met een (plattelands)vrijgezel, is haar belangrijkste taak het baren van een zoon. Zodra die taak is volbracht, heeft deze vrouw geen enkele zeggenschap of rechten meer. Haar paspoort is haar afgenomen en zij fungeert als slavin van de familie van haar echtgenoot. Het is niet verwonderlijk dat het aantal zelfmoorden onder deze vrouwen toeneemt.

‘Draag geen minirok in de metro’

Ondertussen blijven ook de gevolgen voor Chinese vrouwen die hoogopgeleid en zelfstandig zijn niet uit. Vergaande consequenties worden uitgebreid beschreven in het boek Leftover Women, door journalist Leta Hong Fincher. Een combinatie van wettelijke rompslomp en culturele normen zorgt ervoor dat maar weinig vrouwen een huis kunnen kopen of met hun naam in de koopakte vermeld worden als ze zich samen met hun partner op de huizenmarkt begeven. Fincher geeft ook het voorbeeld van de 28-jarige Gua Yuan, vertegenwoordigster in Shanghai. Ze spaarde een enorm bedrag om een aanbetaling te kunnen doen voor een flat, tot haar ouders haar onder druk zetten een 34-jarige neef te helpen om een huis te kopen. Het zou zijn kansen op een vrouw zoveel beter maken.

De Chinese media behandelen de verstoorde genderbalans in China als een bedreiging voor mannen, niet voor vrouwen

Het verraderlijke is dat problemen die vrouwen ondervinden onder de radar blijven. De Chinese media behandelen de verstoorde genderbalans in China als een bedreiging voor mannen, niet voor vrouwen. Dat terwijl China vandaag de dag het hoogste percentage vrouwelijke selfmade miljonairs ter wereld kent.

Het staat in schril contrast met de manier waarop over vrouwen wordt gepraat in het publieke domein. Een simpel voorbeeld zijn de tips die het Beijing Metro Traffic Department heeft geformuleerd tegen seksuele intimidatie van vrouwen in het openbaar vervoer. Suggesties als ‘draag geen minirok als je met de metro gaat’ of ‘vrouwen kunnen hun lichaam tijdens het reizen bedekken met kranten, tijdschriften en/of tassen’ leggen de verantwoordelijkheid voor een veilige reis compleet bij vrouwelijke passagiers.

Traditionele ideeën over de rol van vrouwen sijpelen langzaam terug in de samenleving. Het leidt ertoe dat China’s vrouwelijke arbeidsparticipatie, die ooit tot de hoogste ter wereld behoorde, snel afneemt.

De nadelen van het huwelijk

Het stigmatiseren van vrouwen om hen vervolgens in een huwelijk te jagen dat hen persoonlijk, financieel of als professional benadeelt, is niet de manier om demografische problemen op te lossen.

Het is ook de hoogste tijd om serieus te kijken naar de relatie tussen vrijgezelle boeren en het grote vrouwenhandelprobleem rond China’s westelijke grensgebieden. Romantiek op Valentijnsdag is prima, maar die mag niet ten koste gaan van keuzevrijheid van Aziatische vrouwen.

Dit artikel is geschreven door Adrienne Simons en Kathleen Ferrier.