De wereld proberen te veranderen met journalistiek, mag dat? (Ja, dat mag!)

Twee weken geleden opperde correspondent Vooruitgang Rutger Bregman een idee tijdens onze wekelijkse redactievergadering. Hij had net het boek Dit kan niet waar zijn van Joris Luyendijk gelezen en was met een flinke dosis cynisme blijven zitten: de financiële sector is sinds de crisis nauwelijks veranderd. Het vliegtuig, zoals Luyendijk de bankenwereld noemt, werd weliswaar van een crash gered, maar de cockpit was nog altijd leeg.

Kunnen wij niet in die cockpit gaan zitten, vroeg Rutger zich af.

Het idee: De Ik Stap Over Van Bank Week

Natuurlijk, wij kunnen als individuen de financiële sector niet zomaar veranderen - daar heb je de politiek voor nodig. Maar er is wel iets wat je als gewone burger kunt doen om te laten zien je het niet eens bent met het winstbejag of bonusbeleid van je bank. En dat is: met je voeten stemmen. Overstappen naar een andere bank dus.

Het probleem is alleen: het blijft vaak bij een goed voornemen steken. Geen tijd, geen zin - je kent de smoezen. Rutger zit ook al sinds mensenheugenis bij dezelfde bank, biechtte hij op. Net als ondergetekende overigens, ondanks mijn goede voornemen van vorig jaar. Het was daarom, zo stelde Rutger, tijd voor een Ik Stap Over Van Bank Week.

Konden wij, als De Correspondent, niet zo’n Overstapweek organiseren?

Een geanimeerde discussie was het gevolg. Is dat geen politiek activisme? En moet je dat als journalistiek medium wel willen? Nee, vonden sommige correspondenten. Maar we schrijven toch ook kritische stukken over privacyschendingen van overheden en bedrijven? Dat is toch ook een vorm van activisme? Natuurlijk, maar oproepen om van bank te wisselen was van een andere orde. Nee hoor, werd daar weer tegenover gesteld: je kunt als lezer toch zélf beslissen of je meedoet?

Conclusie 1: Journalisten mogen de wereld veranderen

Het werd een vruchtbare discussie. Met een aantal conclusies. De eerste: bij De Correspondent bedrijven we graag journalistiek die vérder gaat dan het beschrijven van de wereld. Journalistiek mag ook de wereld proberen te veranderen.

Neem Glenn Greenwald, de journalist die de onthullingen van Edward Snowden over de NSA naar buiten bracht. Hij schrijft niet alleen over privacy, hij neemt het ook expliciet op voor privacy. Zoals ook de Britse krant The Guardian onlangs heeft besloten om niet alleen te schrijven over klimaatverandering, maar ook een campagne is begonnen om fossiele energiebronnen in de grond te laten.

Bij De Correspondent houden we van journalistiek die verder gaat dan alleen het beschrijven van de wereld

Bij zulke journalistiek voelen wij ons thuis. Niet in de laatste plaats omdat journalistiek bedrijven sowieso een vorm van politiek bedrijven is. De onderwerpen die je als journalist belangrijk vindt, de insteek die je kiest, de woorden die je gebruikt, de experts die je aan het woord laat: journalistiek is nooit neutraal.

En dat is maar goed ook. Je wilt als medium niet zomaar verhalen vertellen. Je wilt de aandacht vestigen op zaken die je maatschappelijk relevant vindt. En dat kan in vele vormen: van neutrale reportages tot opiniërende columns, van onthullende reconstructies tot een virtueel bankenoverstapevenement.

Wel is het van belang de motieven duidelijk te maken. En, nog belangrijker: de journalist in kwestie moet bereid zijn die motieven te herzien als er nieuwe feiten aan het licht komen die daar aanleiding toe geven. Journalistiek activisme gedijt alleen als dat gepaard gaat met een open blik.

Conclusie 2: Maar we denken niet met één hoofd

Dit alles betekent niet dat De Correspondent met één mond praat en met één hoofd denkt. Individuele correspondenten hebben opvattingen, idealen en ideeën over hoe de wereld beter zou kunnen - en staan vrij deze in hun journalistiek te laten doorklinken.

Maar we zijn geen politieke groepering en als platform geen eenstemmig geheel. Anders dan veel klassieke krantenhebben wij dan ook geen ‘hoofdredactioneel commentaar’ waarin ‘de mening van de krant’ wordt verwoord.

Onze meningen zijn soms dezelfde en vaak ook niet. Zoals ook weer bleek tijdens de redactievergadering. Ikzelf ga in ieder geval van bank wisselen deze week.

En jullie?