Waar blijven de investeerders in Silicon Savannah?

De opkomst van ict verandert het dagelijks leven van duizenden Afrikanen. Maar sinds het succes van mobiel bankieren met M-Pesa in Kenia is er nog geen nieuw succesverhaal met miljoenen gebruikers voorbij gekomen - geen enorme knaller. Ja, ook de kleine apps zijn revoluties in de levens van normale mensen, maar er zijn nog altijd geen Afrikaanse versies van internetmiljonairs als Mark Zuckerberg van Facebook, of de Nederlandse Jitse Groen van Thuisbezorgd.nl. 

Dat gebrek aan commerciële succesverhalen zorgt dan ook dat de grote ict-investeerders vooralsnog van het continent wegblijven. Wordt er te vroeg gejuicht voor Silicon Savannah?

Bertil van Vugt woont sinds begin 2012 in Nairobi, waar hij een mediaproductiebedrijf heeft opgezet. Hij is verbonden aan investeringsplatform VC4Africa,  waarvoor hij vele ict start-ups interviewde. ‘Toen ik hier net kwam was er een hype-gevoel’, vertelt Van Vugt. ‘Nú gaat het gebeuren, nú gaan de investeerders komen. Maar een jaar later is de sfeer minder hoopvol.’ Via allerlei start-upcompetities weten veel techies wel startkapitaal bijeen te krijgen. ‘Maar als je een jaar later een rondje langs de winnaars belt, blijkt dat ze niet meer bestaan, of het geld niet investeren in het bedrijf, maar om zichzelf uit te betalen’, vertelt Van Vugt. 

Jonge mensen die goed kunnen programmeren hebben meestal geen kaas gegeten van hoe je een bedrijf runt

Waarom komen die ict-bedrijfjes niet van de grond? Volgens Van Vugt heeft het veelal met ervarenheid te maken. ‘Bedrijfjes worden opgezet door ambitieuze jonge mensen die goed kunnen programmeren, maar geen kaas hebben gegeten van hoe je een bedrijf runt.’ 

Dat ziet ook Mugethi Gitau van de iHub, een ontmoetings- en werkplek voor ict-ontwikkelaars in Nairobi. ‘Veel techies hebben weinig sociale skills. Het zijn nerds in de kelder, die niet per se professioneel of extravert zijn. Ze denken niet na over hoe ze geld kunnen verdienen met hun idee.’ 

‘In Europa zie je vaak dat een programmeur gaat samenwerken met iemand met een business-achtergrond,’ zegt Van Vugt. ‘Hier gebeurt dat niet veel, omdat mensen heel bang zijn dat hun idee wordt gestolen.’ Daar is ook wel enige reden toe. Zo claimde de oprichter van start-up ManyattaRent, een app om via je mobiel je huur te betalen, dat telecomgigant Safaricom zijn idee heeft gestolen. En de oprichter van Pesa-Talk - een website waarop financieel nieuws op een simpele manier werd uitgelegd - stopte, omdat zijn contract met de startfinancierders ontzettend onvoordelig bleek uit te pakken. Hij runt nu een kippenboerderij waarmee hij goed geld verdient. 

Daarmee is direct nog een probleem blootgelegd. In de traditionele sectoren van landbouw en vastgoed is meer en makkelijker geld te verdienen. En daarom kiezen veel investeerders daar ook voor - er is lager hangend fruit. Zelfs tech-expert Jasper Grosskurth, auteur van het boek Futures of Technology in Africa en bedrijfsleider van een marktonderzoeksbedrijf in Nairobi, geeft toe dat hij eerder in landbouw zou investeren dan in een ict-start-up. 

Toch zijn er wel kleine investeringsfondsen die mogelijkheden bieden voor jonge Afrikaanse tech-ondernemers. Zoals het Keniaanse Savannah Fund, of het Nederlandse eVentures Africa Fund (eVA Fund). ‘Het begrip venture capital is nog relatief nieuw in Afrika,’ vertelt eVA Fund oprichter Brian Hirman. ‘De afgelopen decennia werd vooral met subsidies en hulp gewerkt, en minder vanuit het idee dat je samen zaken gaat doen.’ Zijn fonds, waar nu vijftien investeerders inzitten, heeft nu zes lopende investeringen, in Kenia, Zuid-Afrika en Ghana. Jaarlijks krijgen ze zo’n vijfhonderd aanvragen. ‘Dit is geen kapitaalintensieve sector. De investeringen die nodig zijn voor een digitaal bedrijf zijn te overzien,’ vertelt Hirman. ‘De grote ict-investeringsfondsen vinden Afrika nog te eng. Maar dat gaat veranderen. Je ziet dat ze nu langzaam in het veilige Zuid-Afrika beginnen, en van daaruit het continent verkennen.’

We zijn net vijf jaar bezig in Afrika. Silicon Valley opbouwen duurde vijf decennia

Wellicht zijn de verwachtingen te vroeg te hoog gespannen. Van Vugt: ‘In de VS wordt gezegd: een investeerder zal eerder geld in je stoppen als je al een keer gefaald hebt. Er moet misschien nog een groep ondernemers falen voordat er succesvolle ondernemingen kunnen ontstaan. In die fase zitten we nu.’

De Keniaanse blogger en ondernemer Will Mutua, oprichter van Afrinnovator, omschreef dit probleem deze zomer op treffende wijze in een blog. ‘We zijn net vijf jaar bezig in Afrika. Vijf jaar is een korte tijd als je bedenkt hoe lang het duurde om Silicon Valley op te bouwen. Dat duurde wel vijf decennia. Natuurlijk kunnen wij nu sneller groeien dan het Westen toen. Maar toch, in vijf jaar doen wat het Westen in vijftig jaar deed, dat blijft onrealistisch.’   

In de iHub in Nairobi bekijkt Mugethi Gitau nog eens de ruimte vol serieuze blikken achter laptops. ‘Ik weet zeker dat Afrika op ict-gebied enorm gaat groeien in de komende vijf jaar. Maar hoe precies, dat is niet goed te voorspellen, het gaat met horten en stoten.’ Ze lacht breed. ‘We verwachten hier veel van het onverwachte.’