Het resultaat van vijf jaar bezuinigen: duizenden doden

Dit komt misschien als een verrassing, maar in de afgelopen jaren heb je meegedaan aan een groot experiment. Er waren grofweg twee groepen: de een kreeg een nieuw, veelbelovend medicijn toegediend, de andere groep diende ter controle.

Het medicijn in kwestie: bezuinigen.

De onderzoeksvraag: welke groep zou het beter doen?

De onderzoekspopulatie: honderden miljoenen mensen van over de hele wereld.

Van het begin af aan waren de verwachtingen hooggespannen. Sommige dokters dachten dat het medicijn voor meer vertrouwen en groei zou zorgen, of zelfs als een verjongingskuur zou werken. Andere dokters dachten dat het eigenlijk een bittere pil was, die de symptomen zou verergeren.

Inmiddels is het vijf jaar later: hoog tijd om de balans op te maken. En erg moeilijk is dat niet. Zelden is een debat in de medische wetenschap zo duidelijk beslecht. Als er ooit een eindrapport van het experiment wordt opgesteld, dan zullen we lezen dat de bezuinigingspil een gruwelijk medicijn was. Dat het immense schade heeft aangericht. Het was een middel dat, evenals het aderlaten in de middeleeuwen, vrijwel alle symptomen van de ziekte heeft verergerd. Van de hoogte van de werkloosheid tot het aantal zelfdodingen – de bezuinigingen hebben een spoor van verderf achtergelaten.

Blader de medische dossiers van de patiënten maar eens door. In de landen die het meeste bezuiniging slikten, steeg de werkloosheid het sterkst en kromp de economie het meest. Een enkele dokter beweert nog dat de bezuinigingspil geen vergif was, daar het inmiddels weer iets beter gaat met de behandelde landen. Maar wie dat gelooft, kan net zo goed een kwartier met zijn hoofd tegen de muur bonken, zo merkt een vooraanstaande arts nu op. (Het zal immers heerlijk voelen om weer te stoppen.)

In hun studie The Body Economic (2013) beschrijven de dokters David Stuckler en Sanjay Basu hoe landen als Nederland vrijwillig besloten om met hun hoofd tegen de muur te gaan bonken. Andere landen, zoals Griekenland, werden ertoe gedwongen.

Nog niet eerder in de naoorlogse geschiedenis was een lid van de Europese Unie zo snel afgetakeld

Dat het resultaat afschuwelijk was, is inmiddels boven alle twijfel verheven. Het verslag van Stuckler en Basu zit vol met schokkende cijfers die je doen beseffen dat de behandeling niet alleen economisch leed teweeg heeft gebracht, maar ook gewoon mensenlevens heeft gekost. In Griekenland explodeerde de werkloosheid van 7,8 procent in 2008 naar 27,5 procent in 2013. En naar mate het budget voor de gezondheidszorg kromp, begonnen steeds meer Grieken het loodje te leggen. In slechts een paar jaar tijd steeg de kindersterfte met 43 procent, het aantal zware depressies met 250 procent en het aantal zelfdodingen met 45 procent.

Nog niet eerder in de naoorlogse geschiedenis was een lid van de Europese Unie zo snel afgetakeld. Zelfs malaria keerde terug naar Griekenland, en dat voor het eerst in veertig jaar tijd. Daarmee vergeleken maakten patiënten als Engeland en Nederland het nog goed. Omdat ze minder van het gif slikten – en de patiënt aan het begin van de kuur een stuk gezonder was – waren de symptomen hier minder heftig. Toch vielen ook in deze landen doden. Terwijl de economie kromp en de staatsschuld groeide, nam het aantal werklozen en daklozen toe. In Nederland steeg het aantal zelfdodingen met 37 procent.

Stuckler en Basu vertellen, tot slot, het verhaal van de controlegroepen. Landen als IJsland en Finland bezuinigden minder of investeerden juist extra in hun gezondheidszorg en armoedebestrijding. Het gevolg: deze patiënten knapten snel op. De IJslanders werden ondanks de totale implosie van hun bankwezen zelfs gezonder dan voor de crisis; ze gingen minder drinken en meer slapen. En terwijl in een land als Nederland het aantal daklozen met 53 procent toenam, begon Finland aan een campagne om het aantal chronisch daklozen terug te brengen naar nul.

Als de bezuinigingspil echt een medicijn zou zijn geweest, zo schrijven Stuckler en Basu, dan zou het al lang verboden zijn door een commissie van medische experts. Dan zouden de dokters die het hebben voorgeschreven – ministers, diplomaten en economen die spraken over ‘verantwoordelijkheid’, ‘daadkracht’ en ‘noodzakelijke hervormingen’ – al lang zijn ontslagen. Want dat het bezuinigen in economisch opzicht niet heeft gewerkt, is nog tot daaraan toe. Het is pas echt onverteerbaar dat het zoveel mensenlevens heeft verwoest.