Waarom spelling niet in het examen Nederlands thuishoort

Een toetsje. Welk van onderstaande zinnen is correct?

1. De man waarvan wij vermoeden dat hij fraude heeft gepleegd, is opgepakt.
2. ‘Van hun heb je weinig te vrezen,’ zei de boer.
3. Jorge heeft zijn jarige vriendin op een etentje getrakteerd en een prachtige jurk gegeven.

Antwoorden: hier.

Foutje gemaakt? Geen zorgen. Kijk een avondje televisie en bemerk dat vrijwel iedere televisiepersoonlijkheid - van Roy Donders tot Matthijs van Nieuwkerk (een notoir voorzetsel-plus-hun-zegger) - taalfouten maakt.

Heb je ze wel alle drie goed? Gefeliciteerd, een 10. Maar reken jezelf niet te rijk: bovenstaande zinnen zijn afkomstig uit de toets spelling en formuleren die mijn 3 havo dit jaar kreeg.

Niet zo gek. Op de basisschool leren leerlingen al dat je bacteriën schrijft omdat de klemtoon op ‘te’ ligt en dat je melodieën schrijft - met een extra e dus- omdat de klemtoon op de laatste lettergreep ligt. In de eerste klas leert een leerling het verschil tussen ‘omdat’ en ‘doordat’ opdat hij bij een redengevend verband nooit ‘doordat’ zal schrijven. In klas 2 komt het koppelteken aan bod. Malaria-aanval. Adjunct-directeur. $-teken. Maar let op: opinieonderzoek, bagageafdeling en dollarteken.

In 6 vwo hou je nauwelijks nog regels over. Wist je dat toevoegingen bij namen van stations zonder koppelteken worden geschreven, ook als je de plaatsnaam waar het station zijn naam aan ontleent wel met een hoofdletter schrijft? Zo heet het station van Nieuw-Vennep Nieuw Vennep. In België, overigens, zou men dan wel weer Nieuw-Vennep schrijven omdat men daar wel een koppelteken gebruikt bij toevoegingen bij namen van stations. En natuurlijk schrijf je in Nederland station Ede-Wageningen wel met een koppelteken, omdat het twee verschillende plaatsen betreft.

Je zou haast denken dat er taalregels worden verzonnen omdat de lessen Nederlands tot aan de zesde klas opgevuld moeten worden. Dat een leerling tegen die tijd weet dat je bacteriën en melodieën schrijft, is overigens geen zekerheid.

Maandag stelde Jasper van Dijk (SP) Kamervragen aan staatssecretaris Sander Dekker (VVD) over spelling en formuleren in het examen Nederlands. Hij ziet beide onderdelen graag terugkeren in het eindexamen, en noemt het ‘idioot’ dat spellingsfouten of kromme zinnen uitgerekend bij het eindexamen Nederlands geen rol meer spelen. Hij verwijst daarmee naar een uitspraak van de staatssecretaris die tijdens een algemeen overleg ‘Examens in het onderwijs’ zei het ‘idioot’ te vinden ‘als rare fouten worden gemaakt en je toch een dikke voldoende voor Nederlands kan halen.’

Meer dan baby’s en przewalskipaarden

Het is het lot van de leraar Nederlands dat zijn vakgebied gereduceerd wordt tot wat afspraken over spelling. Toch bestaat Nederlands uit meer dan baby’tjes en przewalskipaarden. Het schoolvak bestaat uit de domeinen leesvaardigheid, mondelinge vaardigheid, schrijfvaardigheid, argumentatieve vaardigheden, literatuur en oriëntatie op studie en beroep. Het eindcijfer van een leerling bestaat voor 50 procent uit het schoolexamen (dat wat de school toetst) en voor 50 procent uit het eindexamen. Het eindexamen behandelt argumenteren en lezen, het schoolexamen de andere domeinen.

Voorheen kregen leerlingen twee lange teksten. Bij de ene tekst maakten zij vragen en de andere tekst moesten zij samenvatten. Op het onderdeel samenvatten kon je puntenaftrek krijgen voor spel- en interpunctiefouten. Dit jaar is die samenvatting geschrapt en kregen leerlingen meerdere teksten met vragen voorgeschoteld. In de beoordeling van de antwoorden wordt niet meer gelet op spelling, omdat de groep deskundigen die door het ministerie werd geraadpleegd daar een (lichte) voorkeur voor uitsprak.

Van Dijk wil niet dat het eindexamen zich in de toekomst alleen nog op spelling en formuleren richt. Hij beoogt slechts de terugkeer van puntenaftrek voor taalfouten op het eindexamen leesvaardigheid en argumenteren. Let wel: voorheen ging het om maximaal 3 punten aftrek op een totaal van om en nabij de 60 punten die een leerling voor zijn eindexamen kon halen.

Een slecht plan

Daar gaat een leerling niet beter van schrijven. Die twee tienden die een spelfout hem kunnen kosten, neemt hij voor lief omdat hij zijn tijd beter kan besteden aan het oefenen met leesvaardigheid. Bovendien is hij op zijn schrijfvaardigheid, waar spelling altijd onderdeel van is, ook in zijn examenjaar al meermaals getoetst. Zo ‘idioot’ is het dus niet dat hij tijdens zijn eindexamen leesvaardigheid een keer niet beoordeeld wordt op spelling.

Maar daar wil staatssecretaris Dekker niets van weten. Naar aanleiding van de vraag van Van Dijk heeft hij het College voor Toetsen en Examens (CvTE), dat verantwoordelijk is voor de eindexamens, verzocht spelling vanaf komend schooljaar weer mee te laten tellen in het eindexamen Nederlands. In reactie op de vragen van Van Dijk, stelt Dekker: ‘Zoals genoemd in het antwoord op vraag 2 worden bij de examens Nederlands in 2016 de aftrek van punten bij onjuiste spelling weer in de correctievoorschriften opgenomen.’

Je weet natuurlijk dat ‘worden’ ‘wordt’ moet zijn.