Sinds een paar weken word ik elke ochtend om halfacht gewekt met een mechanisch piepje. Het is mijn die me vertelt dat ik mijn temperatuur moet meten. Ik pak het snoertje met de langwerpige, lichtblauwe meter, schuif het onder mijn tong en wacht dertig seconden. Nog een piepje. Mijn temperatuur verschijnt en er knippert een rode M: de computer vraagt me of ik ongesteld ben. Na het invoeren kan ik opstaan. Of me nog een keer omdraaien.

Het kleine, ronde, witte apparaatje vertelt me op basis van mijn en data van 800.000 opgeslagen cycli wanneer ik wel of niet vruchtbaar ben. En dus of ik onbeschermde seks kan hebben zonder zwanger te worden. Rood lampje: vruchtbaar, groen lampje: onvruchtbaar.

Razend eenvoudig zou je denken. En: een prima alternatief voor de pil of andere anticonceptiemiddelen met (veel) bijwerkingen. Maar waarom gebruiken zo weinig Nederlanders het apparaat dan?

Waar dit apparaat vandaan komt

Het is de moderne versie van de oudste vorm van anticonceptie: periodieke onthouding. Als ik oudere mensen om mij heen vertel over de Lady-Comp, is vaak het antwoord: ‘O, zo deden wij dat vroeger ook!’ Een studievriendin gaf me het boekje Partnerschap: een handleiding voor natuurlijke geboortenregeling uit 1979 - zij had dat weer van haar moeder gekregen. Daarin zet de Oostenrijkse gynaecoloog Josef Rötzer uitvoerig uiteen hoe een vrouw door haar temperatuur te meten en vaginaal slijm te bekijken haar vruchtbaarheid kan meten.

Het is de moderne versie van de oudste vorm van anticonceptie: periodieke onthouding

In 1989 kwam de Lady-Comp in Duitsland op de markt, in eerste instantie bedoeld voor vrouwen die moeilijk zwanger werden. Lilian Bonnema (48), directeur van Lady-Comp Nederland, kocht er een in haar geboorteland Zwitserland. Nadat ze voor haar man naar Nederland verhuisde, merkte ze dat er onder vrouwen in haar omgeving behoefte was aan een natuurlijke anticonceptiemethode. In 1999 besloot ze dat ze de cycluscomputer naar Nederland wilde halen.

‘Bij het moederbedrijf zeiden ze: dat heeft geen zin. In Nederland is de pil de standaard.’ Dat blijkt ook uit de cijfers. Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek in 2013 zo’n 37 procent van de vrouwen tussen de 18 en 45 jaar de pil, en 12 procent de spiraal. Onder jonge vrouwen van 18 tot 25 jaar was de pil nog populairder: ruim 6 op de 10 jonge vrouwen slikte haar in 2013.

Hoe het werkt (zonder bijwerkingen)

Na het meten verschijnt in de eerste weken elke dag een geel lampje: de computer zit nog in de leerfase, moet mijn lichaam nog leren kennen. ‘Als u van tevoren menstruatiegegevens kunt invoeren duurt deze leerperiode minder lang, als u net gestopt bent met de pil duurt het wat langer,’ vertelt de uitgebreide gebruiksaanwijzing me. Wanneer de Lady-Comp op mijn cyclus is ingespeeld, geeft hij per maand minimaal zes rode dagen: de vijf dagen voor de eisprong, waarop sperma nog kan overleven, en de dag van de eisprong zelf.

De Lady-Comp heeft een van 0,7, wat inhoudt dat van de 1.000 vrouwen die hem een jaar lang gebruiken, er zeven zwanger raken. Volgens de site van het bedrijf is de computer daarmee even betrouwbaar als de pil. Wie kijkt naar cijfers van Thuisarts.nl, komt voor de pil op een Pearl-index van 0,3. Voor de hormoonspiraal is dit 0,1 tot 0,2.

Vergeleken met traditionele middelen, is de kans op zwangerschap bij de Lady-Comp dus ongeveer twee keer zo groot. Daar weegt tegenop dat de standaardmiddelen bijwerkingen hebben - hoofdpijn, buikpijn en onregelmatig bloedverlies - die bij de cycluscomputer geheel ontbreken. Je stopt immers geen medicijnen of implantaten in je lichaam.

Nadeel: regelmatig meten

Makkelijk, betrouwbaar en zonder bijwerkingen: de Lady-Comp lijkt alleen maar voordelen te hebben. Toch verkoopt Bonnema ze amper, vergeleken met bekendere anticonceptiemiddelen als de pil en de spiraal. Sinds 2004 is hij te koop in Nederland. Bonnema heeft er nu zo’n 3.000 à 3.500 verkocht. ‘Het heeft weinig zin ons te vergelijken met de grotere spelers.’ Belangrijker is dat ze haar bedrijf ziet groeien, elk jaar weer. ‘Dit jaar was er 20 tot 25 procent groei in de verkoopcijfers ten opzichte van vorig jaar.’

‘Toen ik zelf borstvoeding gaf, moest ik goed nadenken over hoe laat ik naar bed ging en wanneer ik dan mijn meetwekker moest zetten om genoeg slaap te hebben’

Het zou kunnen liggen aan het geringere gebruiksgemak, vergeleken met de (hormoon)spiraal: als die er eenmaal in zit, hoef je nergens aan te denken. Maar wie de pil, het populairste anticonceptiemiddel in Nederland, slikt, moet die elke ochtend of avond nemen. Dat is niet heel anders dan elke ochtend een thermometer onder je tong leggen. Om over condooms nog maar te zwijgen: daar moet je aan denken op momenten dat je helemaal niet wilt denken.

Wel horen er wat striktere aanwijzingen bij de Lady-Comp: je moet meten na minstens vijf uur slaap en mag niet je bed uit zijn geweest. Is dat wel zo, dan moet je nog minstens een uur blijven liggen. Ook werkt het apparaat het best bij regelmatige metingen, dus het liefst elke ochtend op hetzelfde tijdstip. Bovendien heeft het geen zin te meten als je lichaamstemperatuur abnormaal is, bijvoorbeeld omdat je ziek bent of de avond ervoor veel heeft gedronken. De Lady-Comp neemt afwijkende metingen niet mee in zijn analyse, maar hoe minder goede metingen hij heeft, hoe minder groen hij kan geven.

Voor mij is dit nog geen hindernis gebleken: ik lig ‘s avonds vaak rond dezelfde tijd in bed, ben geen enorm feestbeest en heb geen kinderen of zwakke blaas waarvoor ik er ‘s nachts uit moet. Bij een onregelmatiger slaapschema kan het even puzzelen zijn, geeft Bonnema toe. ‘Toen ik zelf borstvoeding gaf, moest ik goed nadenken over hoe laat ik naar bed ging en wanneer ik dan mijn meetwekker moest zetten om genoeg slaap te hebben.’

Nadeel: het apparaat wordt nauwelijks vergoed

Een andere grote hindernis lijkt de prijs: de goedkoopste kost 395 euro. Vergeleken met de pil, die zo’n 22 euro per jaar kost, is dat een hele investering. Een koper- of hormoonspiraal à 70 of 130 euro is nog steeds goedkoper. Die kan echter slechts een aantal jaar blijven zitten, waar je de Lady-Comp je hele leven kunt gebruiken. En bij twintig jaar pil slikken, ben je even duur uit.

De Lady-Comp heeft wel een groot financieel nadeel: hij wordt nauwelijks vergoed door zorgverzekeraars. Zijn losse prijs mag dan omgerekend niet veel hoger liggen dan die van andere middelen, het geld moet wel, in tegenstelling tot dat voor pil of spiraal, uit eigen zak komen. Alleen bij FBTO en Pro Life wordt in bepaalde aanvullende pakketten (een deel van) de computer terugbetaald.

Waarom de computer maar door vergoed wordt? Bonnema: ‘Verzekeraars moeten nog nadenken over zo’n nieuwe ontwikkeling en wachten liever tot het wat bekender is en meer mensen het gebruiken.’ Dennis Verschuren, woordvoerder van VGZ, vult aan dat vergoeding vanuit aanvullende pakketten, waar de Lady-Comp onder valt, bepaald wordt door vraag vanuit de markt: ‘Hoe meer vraag er is, hoe eerder een middel besproken en overwogen wordt. Ik schat dat dit middel nog te klein is om interessant te zijn.’

Daarnaast vertrouwen verzekeraars volgens Bonnema op het oordeel van artsen. En die zien de natuurlijke methode, dus ook de Lady-Comp, niet als betrouwbaar. Inderdaad, in de Standaard Anticonceptie van het Nederlandse Huisartsen Genootschap (NHG) komt de Lady-Comp van betrouwbare methoden. Via de mail geeft de NHG de volgende toelichting:

‘De NHG-Standaard heeft de betrouwbaarheid van natuurlijke methoden als gering Wel zegt de standaard dat de betrouwbaarheid sterk afhankelijk is van de mate van de motivatie, zorgvuldigheid en samenwerking van beide partners. De betrouwbaarheid kan toenemen door natuurlijke methoden te combineren met een condoom in de vruchtbare periode.’

Wachten op groen

Ik blijf in de tussentijd braaf elke ochtend meten en wachten op groen. Er zullen altijd, in tegenstelling tot bij de pil of spiraal, dagen blijven dat het niet onbeschermd kan. Daartegenover staat dat ik voorlopig, met dit middel, geen gekke bijwerkingen meer ondervind, zoals de hoofd- en buikpijn die maakten dat ik van de hormonen af wilde. Of de verdwenen bijwerkingen opwegen tegen de rode lampjes? Dat moeten we nog zien.

De pil, de spiraal, het condoom, zijn er ook echte alternatieven? Zijn er hormoonloze alternatieven voor anticonceptie die gebruiksvriendelijk, veilig en zonder bijwerkingen zijn? Deze vraag kwam op bij mij na het proberen van de pil en de hormoonspiraal. Hoofdpijn, buikpijn, een verminderd libido of geklooi met rubber - kan het echt niet anders? Lees hier mijn oproep bij deze zoektocht terug De donkere geschiedenis van de pil die de vrouw bevrijdde Twee nieuwe boeken over de geschiedenis van de pil laten zien dat de totstandkoming ervan net zo veel met sociaal-culturele omstandigheden te maken had als met individuele genialiteit. Toch kunnen beide boeken het niet laten op zoek te gaan naar de ‘echte ouders’ van het revolutionaire anticonceptiemiddel. Lees hier de boekbespreking terug Hoe de gezondheidsrisico’s van de NuvaRing uit de grafieken verdwenen De Nederlandse farmaceut Organon liet cruciale gegevens die wezen op verhoogde gezondheidsrisico’s van het anticonceptiemiddel NuvaRing in zijn onderzoeken achterwege. Ook deed het bedrijf er alles aan om de risico’s op trombose af te zwakken in de bijsluiter. Dat blijkt uit documenten die in handen zijn van De Correspondent. Een reconstructie van gastcorrespondent Lucien Hordijk. Lees het onderzoeksstuk hier terug