En toen kregen de Groningers alsnog hun excuus (of was het meer een gasbel?)

En dan gaat er in februari 2015 een nieuwe beving door Groningen, een beving van heel andere aard: de Onderzoeksraad Voor Veiligheid (OVV) constateert dat de NAM, de Staat en andere betrokkenen bij de gaswinning zich alleen maar met de opbrengst, met geld hebben beziggehouden en vijftig jaar lang de veiligheid van de bewoners hebben genegeerd.

Alle betrokkenen hebben gefaald, ook de toezichthouder, het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM). Die deed, ondanks vele aanwijzingen dat er verband bestond tussen de bevingen en de gaswinning, pas na de beving van Huizinge in 2012 een onderzoek en adviseerde toen de gaswinning zo snel en zo veel mogelijk terug te draaien. Minister Kamp volgde dit advies niet op; er werd in 2013 zelfs meer gas gewonnen dan in de jaren daarvoor.

Tussen de regels door is te lezen dat er behalve ongelooflijk arrogant gedrag van betrokkenen ook sprake is geweest van liegen en bedriegen

Verder vindt de OVV het fout dat er slechts een klein groepje betrokkenen besluiten neemt over de gaswinning. De raad pleit ervoor dat buiten het ministerie van Economische Zaken meer ministeries bij een en ander betrokken moeten worden. Wrevel is er bij de Onderzoeksraad over de slechte schadeafhandeling door de NAM en de slechte communicatie met de getroffen bewoners. En zo gaat het rapport nog even verder met alles wat er fout is gedaan door de NAM, de Staat en de toezichthouder. Tussen de regels door is te lezen dat er behalve ongelooflijk arrogant gedrag van betrokkenen ook sprake is geweest van liegen en bedriegen.

Welke gevolgen zouden deze ten hemel schreiende uitkomsten van dit onderzoek in een beschaafd land als Nederland gehad moeten hebben?

Mij lijkt dat de minister had moeten besluiten de gasproductie heel snel flink terug te brengen (bijvoorbeeld tot 21 miljard kuub, een getal dat de tot inkeer gekomen, gepensioneerde inspecteur-generaal van het Staatstoezicht op de Mijnen, Jan de Jong, heden als probleemloos inschat), de directeur van de NAM had moeten opstappen wegens liegen en bedriegen, de minister had de eer aan zichzelf en zijn voorgangers moeten houden door zijn ontslag aan te bieden, en de volksvertegenwoordiging had een parlementaire enquête moeten starten. Verder had de regering, ook namens vorige regeringen, door het stof moeten gaan en de Groningers moeten verzekeren dat ze royaal zouden worden gecompenseerd voor de geleden en de toekomstige schade.

Twee, drie keer lezen en het betekent nog niets

Maar wat gebeurde er? De minister deed er twee weken over om excuses aan te bieden. Zo lang hadden juristen er blijkbaar over moeten doen om de tekst ervan zo in te kleden dat de Staat der Nederlanden niet aansprakelijk kon worden gesteld. Hij zei dat het hem speet dat er onvoldoende aandacht was geweest voor de veiligheidsbelangen van de mensen. Verder ging hij niet. 

En de NAM, die vlak na het publiceren van het onderzoek bij monde van directeur Gerald Schotman had gezegd niet onzorgvuldig te zijn geweest, en dat hij niet begreep hoe je excuses kon aanbieden voor iets waar je ‘geen zicht op had,’ kwam na twee maanden vergaderen met juristen over de brug met een soort excuus: ‘De Nederlandse Aardolie Maatschappij betreurt het ten zeerste dat de aardbevingen voor zo veel mensen tot problemen leiden. Ik wil daarvoor mijn excuses aanbieden.’ Twee keer lezen, drie keer lezen, en het betekent nog niks.

Als dit een bestemmingsplan van een gemeente was geweest, zouden we zeggen: doet u dit maar over

Dan gaat een aantal Groninger belanghebbenden met drie politieke partijen, SP, CDA en GroenLinks, in april 2015 naar de Raad van State om te bewerkstelligen dat de gaswinning in Groningen fors wordt verlaagd. Op de zitting uit Thijs Drupsteen, als woordvoerder van de raad, veel kritiek op de Staat en de NAM: ‘Er moet nog heel veel onderzoek worden gedaan naar de veiligheid en toch gaat u door. Het beeld van de winning hangt van onzekerheden aan elkaar. De Groningers hebben een punt. Ik zeg het simpel. Als dit een bestemmingsplan van een gemeente was geweest, zouden we zeggen: doet u dit maar over.’

Uiteindelijk besluit de Raad dat de gaswinning bij Loppersum moet worden stilgelegd en dat de kraan daar alleen nog mag worden opengedraaid als de levering via andere locaties niet voldoende blijkt te zijn. Het gevolg is snel merkbaar: de bevingen in en rond Loppersum nemen af, maar de bevingen aan de randen van het Loppersumveld en in en om de andere productielocaties nemen toe.

Een motie om de mijnwet te veranderen

En dan komt de Vereniging Eigen Huis met een idee dat al veel eerder door sociaal-geograaf Meent van der Sluis was geopperd: de bewijslast bij schademeldingen zou moeten worden omgekeerd. De NAM zou moeten aantonen dat schade niet door gasbevingen is ontstaan. De Vereniging was namelijk erg geschrokken van een enquête waaruit bleek dat tachtig procent van de sinds september 2014 gedupeerde huiseigenaren in april 2015 nog altijd wacht op een oplossing. En in de meeste gevallen is daar ook nog nieuwe schade bijgekomen.

Uit die enquête bleek ook dat woningbezitters de bejegening door NAM-taxateurs verbijsterend vonden. Gevallen van funderingsschade, verzakkingen en schades die doortrekken naar binnenmuren werden vaak niet of nauwelijks serieus genomen. Niet lang na het voorstel van de vereniging nam de Tweede Kamer een motie aan waarin de minister wordt gevraagd de mijnwet in die zin te veranderen. Minister Kamp voelde daar niets voor, en het ziet er niet naar uit dat hij ondertussen van mening veranderd is.

Dit artikel is het zesde deel van een journalistieke zoektocht in tien etappes en tien emoties. Morgen verschijnt deel 7, waarin ik een activiste bezoek, die in kafkaëske ontwikkelingen verzeild raakte nadat haar huis beschadigd werd.

De serie tot nu toe: