Volgens dit Groningse bevingsslachtoffer moeten gedupeerden geld krijgen om weg te trekken

De gedupeerde heet Nicolette Marié en woont ongeveer boven op het productieveld Bierum, vlak bij Delfzijl. Haar huis daar heeft in de loop van de jaren veel schade opgelopen en zij is tijdens veel pogingen haar recht te halen in een poel van verstikkende bureaucratie terechtgekomen. In deel 7 van deze serie: een portret van een gedupeerde van de Groningse gaswinning.

Ze heeft liever niet dat ik bij haar langskom. Haar man en haar kinderen raken te gestrest van gesprekken over de bevingen en de situatie van de familie. Dus komt ze bij mij langs in Houwerzijl, een dorp dat net buiten het bevingsgebied ligt. In ieder geval buiten het zogeheten contourengebied waarbinnen de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) meldingen van schade in overweging neemt. Meldingen die sinds enige tijd moeten worden gedaan bij het Centrum Veilig Wonen (CVW), dat onafhankelijk van de NAM zegt te opereren, maar via allerlei geheimzinnige bureaucratische constructies toch gewoon van de NAM is.

Houwerzijl heeft ondertussen wel degelijk een beving gehad: op 1 maart 2015, met een kracht van 1,3 op de schaal van Richter. En er hebben daarna nog meer bevingen buiten het contourengebied plaatsgevonden. Zodat het CVW heeft besloten ook meldingen buiten dat gebied in behandeling te nemen. Voor het eerst ga ik in mijn eigen huis op zoek naar scheuren, maar die waren er al, heb ik het idee. Wel zijn ze ontstaan sinds ik het drie jaar geleden heb gekocht. Door bevingen van voor 1 maart dit jaar? Van die in Huizinge wellicht, want die heeft in het dorp Leens, op een steenworp afstand van mijn huis, in 2012 grote schade aangericht aan het landhuis Oosterhouw, weet ik. Maar goed, ik heb ook scheuren in mijn Amsterdamse huis, en dat staat nog steeds overeind.

Ik ontvang Nicolette Marié in mijn misschien niet meer zo veilige huis. Zij is beeldend kunstenaar, schrijfster en tegenwoordig vooral activiste. In november 2014 publiceerde ze een opiniestuk in NRC Handelsblad waarin ze de afhandeling van haar bevingsschade en haar behandeling door de autoriteiten aan de kaak stelde. Het stuk had als aanleiding een opmerking van minister Henk Kamp, gedaan in oktober 2014, dat de bevingen geen effect hebben gehad op de waarde van de woningen in het bevingsgebied. Ze schrijft dat ze toen bijna ontplofte. Goed voorstelbaar, als je het verhaal van haar familie en haar huis kent.

Een huis verkopen na een beving

Na omstandigheden die veel met de chronische ziekte van haar man te maken hadden, zette Nicolette Marié haar huis in 2011 te koop voor 225.000 euro; ze wilde vanwege die omstandigheden dichter bij de stad Groningen wonen. Bierum behoort tot een krimpgebied, dus veel kopers kwamen er niet. En toen die aardbeving van Huizinge in augustus 2012 plaatsvond, was het helemaal afgelopen met de belangstelling. Het huis zat onder de scheuren en sinds er onder Bierum steeds meer gas werd gewonnen (na het stoppen van de winning in Loppersum), is het alleen maar erger geworden. Een aan de NAM gevraagde inspectie werd afgewezen en toen wilde ze helemaal weg.

‘Ze zijn er eigenlijk om de mensen gek te maken’

Ze meldde zich bij de Commissie Vangnet Bijzondere Gevallen, die in april 2014 voor de schrijnende gevallen is opgericht en van de NAM een budget van 15 miljoen euro meekreeg. Toen ze door de burgemeester van Delfzijl, die de intake deed, ‘schrijnend’ was verklaard, meldde ze zich weer, maar moest een paar maanden wachten omdat de commissieleden, allemaal vrijwilligers, op vakantie waren. Doodziek van de geluidsoverlast die de op volle toeren, met behulp van een compressor, draaiende locatie Bierum veroorzaakte, had ze gesprekken met een zogeheten bevingsambtenaar, die ‘begrip’ had voor haar gevoel van onveiligheid, maar niks kon doen. En daarna met de zogeheten casemanager, een maatschappelijk werker die enkele uren per week in dienst is van de commissie en haar vertelde dat haar schade was beoordeeld als ‘niet door de bevingen veroorzaakt.’ Dat ze dus niet voldeed aan de voorwaarden van de commissie die luiden dat je financieel achteruit moet zijn gegaan, dat je medisch-psychisch aan de rand zit en dat je bewezen bevingsschade hebt.

Uiteindelijk is ze na een contra-expertise en een eigen actie op de burelen van de NAM wel beoordeeld als slachtoffer van bevingsschade, maar door allerlei misverstanden met de casemanager wederom als schrijnend geval afgewezen. ‘Ze zijn er eigenlijk om de mensen gek te maken,’ concludeert Nicolette Marié. Maar omdat ze een doorzetter is en een zelfverklaard ‘activiste,’ kreeg ze het toch voor elkaar dat ze ‘schrijnend’ werd verklaard.

En toen? Toen kreeg ze de beschikking over 30.000 euro om haar huis ‘beter in de markt te zetten.’ Wat betekent dat ze haar huis bijvoorbeeld voor 195.000 euro zou kunnen aanbieden en dan bij verkoop voor die prijs van de commissie de aanvullende 30.000 euro zou krijgen, om haar ideale vraagprijs van 225.000 euro te bereiken. Maar het enige bod dat ze ooit heeft gehad was er een van 105.000 euro (‘van zo’n bijdehante Amsterdamse die er wel een bed and breakfast van wilde maken’), en dan zou ze dus met die 30.000 euro erbij op 135.000 euro uitkomen. Wat ze uiteraard niet kan accepteren.

Maar dit was wel het enige dat de Commissie Vangnet Bijzondere Gevallen, na bijna een jaar van-het-kastje-naar-de-muur, voor haar kon doen.

Nog ergere scenario’s

Ik zeg dat ik me een aantal momenten in dit traject kan voorstellen waarop het niet slecht zou zijn geweest om naar de rechter te stappen. Daar heeft ze inderdaad aan gedacht, maar na een gesprek met een hoogleraar, die haar vertelde dat het algemeen bestuursrecht zo complex is dat er zonder dure advocaat geen beginnen aan is, heeft ze ervan afgezien. Haar geld is bovendien bijna op en haar man krijgt geen uitkering omdat de uitkeringsinstantie zegt: ‘U hebt toch een huis. Verkoop dat eerst maar.’ Voor deze situatie is ooit de uitdrukking ‘kafkaësk’ bedacht.

Nicolette Marié is erg pessimistisch. ‘Groningen is kapot,’ zegt ze, ‘ook de stad. Daarvan ligt de helft op het gasveld; ook daar blijft de bodem in beweging.’ Ze is een blog begonnen om de rest van Nederland te laten zien dat er in Groningen wel degelijk mensen bestaan die iets doen, die actievoeren, maar het helpt volgens haar allemaal niks: ‘Veel mensen zijn totaal verstrikt geraakt in de bestuurlijke puinhoop en denken: laat maar zitten. En gaan niet naar de rechter, omdat ze al helemaal kapot zijn.’

Wat moet er volgens haar gebeuren? ‘Per direct de gaswinning stoppen en mensen compenseren zodat ze weg kunnen gaan. En voor de mensen die willen blijven zo veel mogelijk huizen slopen en herbouwen, energieneutraal graag en bevingsbestendig, en onder regie van de mensen zelf. Het oude aanzicht van Groningen gaat dan wel verdwijnen; Groningen wordt een bouwput.’

En ze voorziet nog ergere scenario’s: ‘Het gas is bijna op. De NAM zegt dat er nog 800 miljard is, maar niemand kan dat verifiëren. De druk is aan het afnemen en dus gaat het gas niet meer zo gemakkelijk omhoog. Er komen compressoren; bij Bierum is er al een. Die zuigt het veld vacuüm en dat veroorzaakt weer bevingen. Ze moeten het er op een andere manier uit halen als vroeger, en dat gaat niet lukken. Ik geef het Groninger veld nog twee à drie jaar. En zullen de bevingen dan afnemen? Nee, die gaan zeker twintig jaar door; er worden nog zo’n duizend bevingen verwacht. En als het gasveld leeg is, zakt het in als er geen druk meer is, en dan krummelt Groningen in elkaar.’

Dit artikel is het zevende deel van een journalistieke zoektocht in tien etappes en tien emoties. Morgen verschijnt deel 8, waarin ik op zoek gaat naar optimisme en hoop. Wie hebben niet geleden onder het gasdebacle? Hoe gaan zij verder?