Over haar uitgezakte witte borst loopt een vaalgroen geworden tattoo. Een badpak met felroze bloemenmotief spant om haar lillende vlees, aan de zijkant van het lycra zitten gaten. De huid van haar armen, vlekkerig en rimpelig geworden door de meedogenloze Californische zon, is drie tinten donkerder dan die van haar buik.

Ze zal een jaar of vijftig zijn. Boven op haar hoofd staat een kuif, daaronder hangen doffe oranje lokken. De trots zit in haar houding: schouders hoog, de ogen geknepen. Hoe ze heet staat er niet bij; in deze zaal heeft niemand een naam.

Ze is een van de Amerikanen die in de woestijn naast de Amerikaanse snelweg werd geportretteerd door de Amerikaanse fotografe (1969). Nu hangt ze in Amsterdam aan een grote witte muur. In is de nieuwste expositie van Grannan (en haar eerste expositie ooit buiten de Verenigde Staten) te zien; een reeks indringende portretten van toevallige voorbijgangers met de naam ‘The Nine and The Ninety Nine.’

Anonymous, Modesto, 2011. Foto: Katy Grannan / courtesy Fraenkel Gallery, San Francisco and Salon 94, New York

Grannan kijkt niet, ze ziet

De expositie is vernoemd naar twee voormalige snelwegen in Californië, Route 9 en Route 99, die een verlaten gebied doorkruisen, niet zo ver van het opgepoetste Hollywood. Langs deze wegen vond ze haar onderwerpen, in het droge gebied van de Central Valley, waar naar Grannans zeggen ‘voor velen de American Dream niets meer is dan een ongrijpbare illusie.’

Wegkijken gaat niet, ondanks de lege ogen, verwrongen gezichten en beschadigde lichamen van veel van de geportretteerden

Grannan kwam in dit achterstandsgebied terecht toen ze een oude vriend zocht. Ze vond er kleine, mistroostige dorpen langs de grote weg, waar de zon ongenadig brandt en de inwoners vanwege een gebrek aan geld, kracht en inspiratie zijn veroordeeld tot zichzelf, elkaar en het dorre landschap om hen heen.

Grannans truc: dit felle zonlicht inzetten als spotlight, om de anonieme inwoners van een deel van Californië dat wordt gekenmerkt door armoede, gemiste kansen en verdampte dromen zichtbaar te maken. En dat lukt haar met deze expositie. Wegkijken gaat niet, ondanks de lege ogen, verwrongen gezichten en beschadigde lichamen van veel van de geportretteerden. Grannan kijkt niet naar de mensen, ze ziet ze.

Anonymous, Modesto, 2013. Foto: Katy Grannan / courtesy Fraenkel Gallery, San Francisco and Salon 94, New York

Fysieke portretten

In de zaal naast de foto-expositie is een voorvertoning van Grannans gelijknamige film te zien, die ze naar aanleiding van het fotoproject aan het maken is. Je ziet een van de geportretteerden, een jonge vrouw, in haar huis. Ze zit op haar knieën aan de rand van haar smerige bed en bidt om vergiffenis, betere tijden en de kracht om niet opnieuw de fout in te gaan. Waar het misging, wordt buiten beeld gehouden. Maar de littekens op haar armen en de paniek in haar ogen vullen het in.

De film is zoals de fotoserie: ongemakkelijk, rauw, maar ook respectvol. Grannan maakt door middel van fysieke portretten toch vooral de mentale littekens zichtbaar. De fotoserie is zo een klein meesterwerk: zonder uit te vergroten of juist te verzachten, toont Grannan inwoners van Californië die anders onzichtbaar waren gebleven.

Zo is het om verliefd te zijn op een ter dood veroordeelde Vrouwen die vallen voor ter dood veroordeelde moordenaars, verkrachters en overvallers. Hoe werkt dat? Hoe gaan de gevangenen zelf om met deze contacten, en met hun aanstaande executie? Onderzoeksjournalist Linda Polman volgde een aantal van hen jarenlang en schreef er een prachtig boek over. Een warme aanbeveling. Lees de aanbeveling hier