Gezocht: voorbeelden van statistiekmisbruik

‘De gemiddelde man die is afgestudeerd aan Yale in 1924 verdient 25.111 dollar per jaar,’ schreef Time Magazine meer dan een halve eeuw geleden. Dat was toen een fors salaris, te vergelijken met een dikke twee ton euro’s nu. Niet slecht!

Maar er zijn heel wat redenen om te twijfelen aan het statistiekje. Het is gebaseerd op een peiling onder oud-studenten van Yale, die per post een vragenlijst hadden ontvangen. Terwijl de adressen van succesvolle alumni vaak bekend waren, waren juist de arme sloebers van de radar verdwenen. En als de brief al aankwam, was hij waarschijnlijk sneller in de papierbak verdwenen omdat ze zich schaamden voor hun loon. Kortom: dikke kans dat 25.111 dollar veel te hoog is omdat de laagste salarissen niet zijn meegeteld.

Het is een van de vele voorbeelden uit How to Lie with Statistics van Darrell Huff. In dit boek uit 1954 legt hij uit hoe je kunt goochelen met gemiddeldes, percentages en grafieken. ‘Oplichters kennen deze trucs al,’ schrijft hij in de inleiding. ‘Oprechte mensen moeten ze leren ter zelfverdediging.’

Zestig jaar later is Huffs boek nog steeds actueel. De WO-Monitor rapporteerde in 2014: afgestudeerden van de Erasmus Universiteit verdienen 3.178 euro per maand. Ruim 2.000 mensen waren benaderd. Slechts 444 vulden de vragenlijst in.

Huff zou er gehakt van hebben gemaakt.

Een minicursus statistiekmisbruik

Nog altijd schotelen journalisten, wetenschappers, politici of reclamemakers je statistische leugens voor. Vaak misbruiken ze cijfers om hun eigen boodschap kracht bij te zetten. Zoals Gregg Easterbrook eens schreef: ‘Martel getallen en je kunt ze alles laten bekennen.’

Het is dus zaak de martelmethoden te leren kennen. Dat daar behoefte aan is, werd ook duidelijk uit jullie reacties op mijn introductie als correspondent Ontcijferen.

In de geest van Huff zal ik de komende tijd een minicursus statistiekmisbruik geven. In een serie artikelen beantwoord ik vragen als:

• Hoe kun je – zonder data te fabriceren – laten zien dat het volk geen vertrouwen meer heeft in het kabinet?
• Hoe kun je verkiezingsuitslagen aandikken of afzwakken?
• En: hoe kun je een grafiek zo manipuleren dat die jouw boodschap verkondigt?

De serie wordt afgetrapt op het Festival der Vooruitgang op 10 oktober. Daar laat ik in een lesje statistisch boksen zien hoe je jezelf kunt verdedigen tegen statistiekmanipulatie.

Gezocht: voorbeelden van gemartelde getallen

Voor mijn artikelenreeks ben ik op zoek naar voorbeelden van statistiekmisbruik. Het hoeft geen opzettelijke manipulatie te betreffen; onbedoelde misleiding is net zo schadelijk. De voorbeelden kunnen komen uit binnen- en buitenlandse pers, maar ook uit beleidsrapporten, speeches, reclames en andere uitingen. En uit stukken op De Correspondent natuurlijk.

Dus: deel jullie voorbeelden hieronder of mail ze naar sanne@decorrespondent.nl.