Als het Sander Dekkers bedoeling was voor te doen hoe tenenkrommend televisie op de Publieke Omroep kan zijn, dan luidt de conclusie over zijn optreden in De Wereld Draait Door van 25 september:

Voor uw begrip: Sander Dekker is de man aan wie - in zijn hoedanigheid als staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap - de toekomst van onze publiek gefinancierde televisie is toevertrouwd. Een rol die hij allesbehalve halfbakken op zich heeft genomen: omroepfusies, nieuwe financieringsregels, hogere kwaliteitseisen én minder geld - het is niet bepaald de nagelschaar waarmee hij het gras in Hilversum komt maaien.

Alleen: Sander Dekker kijkt bijna nooit tv.

Wielrennen en documentaires over muzikanten: dat kon hem nog wel bekoren. O ja, en hij had een keer naar een programma gekeken van Katja Schuurman (‘dat GTST-meisje,’ aldus de staatssecretaris die kennelijk al sinds 1999 zijn afstandsbediening niet heeft aangeraakt).

Maar verder?

  • Buitenhof? ‘Dan ben ik aan het fietsen.’
  • What the Frans?! ‘Nooit gezien.’
  • Een willekeurig ander programma dan? ‘Ja, luister eens,’ aldus Dekker, ‘het zou een fulltime baan zijn om al die programma’s te kijken.’

Marc-Marie Huijbregts: ‘U hééft een fulltime baan.’

Schaf het ov maar af, ik zit toch nooit in de trein

Een demasqué was het: de desinteresse die Dekker etaleerde over het onderwerp waar hij de beleidsbepaler van is. Als een staatssecretaris die het openbaar vervoer wil wegbezuinigen omdat hij ‘nooit in de trein zit.’

Een demasqué was het: de desinteresse die Dekker etaleerde over het onderwerp waar hij de beleidbepaler van is

Nog erger was de visieloosheid die eruit sprak. Want, ja: de Publieke Omroep is volstrekt twintigste-eeuws als het gaat om organisatie, overhead en financiering. En ja: wat er op tv verschijnt, stemt niet altijd even optimistisch over de mensheid.

Maar als baas van de beeldbuis moet je toch op zijn minst weten wát er op tv is, hoe het daar is gekomen en als het even kan, een - pas op: scheldwoord voor VVD’ers - visie hebben op hoe het beter kan?

Het ongelukkige huwelijk tussen informeren en vermaken

Nu verzandt de discussie daarover al jaren in precies hetzelfde: oeverloos geouwehoer over ‘hoge’ versus ‘lage’ cultuur; over plat vermaak versus diepgravend informeren; over het teveel aan voetbal versus het tekort aan Tegenlicht. De een vindt dat iedere minuut besteed aan Boer Zoekt Vrouw een minuut gestolen is van Nieuwsuur; de ander ziet in iedere kijker die verveeld wegzapt bij Zembla een nieuw bewijs dat de Publieke Omroep er kennelijk niet voor iedereen is.

Problematisch is hoe vermaken en informeren tegenwoordig zijn gefuseerd tot één criterium voor alles

Maar is dit niet een schijndiscussie? De democratie kan niet functioneren zonder goed geïnformeerde burgers - eens. Maar een cultuur is ook niet veel waard zonder vertier. Entertainment is niet per definitie alleen maar ‘plat’ of ‘laag’: het is evengoed de slagroom op de taart die beschaving heet.

Problematisch is alleen hoe die twee op de Publieke Omroep tegenwoordig zijn gefuseerd tot één criterium: alles wat informeert moet wel leuk genoeg zijn voor de goegemeente, anders is het ‘elitair’. En alles wat leuk is, moet op zijn minst wel informeren - anders hoort er geen belastinggeld naartoe te gaan.

Het resultaat is een soort DeeWeeDeeDee’isering van alles: in Het Journaal loopt Rob Trip zich het leplazarus van het ene itempje naar het volgende stand-upje, want God verhoede dat het saai wordt. Tegelijkertijd wordt de meest originele, onnavolgbare satire van het afgelopen decennium -Omroep Maxim van Maxim Hartman - geschrapt, omdat het te weinig kijkers trekt.

Dus wat nu als we eens een omroepmodel optuigen waarin beide functies tot hun recht komen - in plaats van een model waarin beide elkaar de das omdoen?

(Een terzijde: in met name hoger opgeleide kringen is het niet ongebruikelijk om te stellen dat televisie als medium ‘passé’ of ‘op z’n retour is’. Maar, het is nog altijd de belangrijkste vrijetijdsbesteding in ons land; het wordt door circa 98 procent van de bevolking gedaan; er wordt ruim drie uur per dag aan gespendeerd en die hoeveelheid tijd groeit ook nog steeds, van het Sociaal Cultureel Planbureau).

Drie verschillende zenders, drie radicale filosofieën

We noemen NPO 1 voortaan Lab 1. Op deze zender worden kijkcijfermetingen en reclames in de ban gedaan. Van een vast vrijbuitersbudget kunnen talkshows zonder formatregels, documentaires zonder scoringsdrang en satire zonder precedenten worden gemaakt.

Want doelgroepdenken en cijferfetisjisme hebben hier geen invloed. Niemand vraagt naar het ‘bewezen succes’ van een idee - laat staan naar een ‘pilot’ om te kijken hoe het ontvangen wordt door het ‘testpubliek.’ Niemand krijgt zelfs maar te weten of de zender überhaupt succesvol of rendabel is. Het geld dat eraan opgaat is casinogeld: we zijn het sowieso kwijt, wat rest is de niet-onderbouwde hoop dat we er leerzame, originele of zelfs onvergetelijke televisie voor terugkrijgen.

Als tegenwicht dopen we NPO 2 voortaan Relevant 2. De opdracht: bouw een publieke nieuwsvoorziening waar de inhoudelijke kwaliteit vooropstaat, maar het lot van de programma’s uiteindelijk wordt bepaald door de toegankelijkheid (en daarmee het bereik) ervan. Adverteren mag, maar alleen door organisaties zonder winstoogmerk (politieke partijen, ngo’s, goede doelen) en het maatschappelijk middenveld (bedrijfjes met minder dan honderd werknemers). Programma’s moeten een maatschappelijk relevant thema hebben en na twee jaar minimaal 500.000 kijkers bereiken. Voldoen ze daar niet aan, dan verhuizen ze naar Lab 1 - of verdwijnen ze van de buis.

NPO 3 bouwen we vervolgens om tot Amusant 3. Laat hier het vermaak tieren als nooit tevoren. Op één voorwaarde: het moeten kijkcijferhits zijn die gemeenschapszin en groepsgevoel bewerkstelligen - zoals televisie dat nog altijd als geen enkel ander medium kan. Boer zoekt harem, voetbalmarathons, de Surprise Show Revisited en Heel Holland Prakt: alles mag, als het maar die Unoxsaamhorigheid teweegbrengt die je krijgt als je weet dat je gisteravond met z’n drie miljoenen naar hetzelfde hebt gekeken.

Deze zender moet zichzelf volledig terugverdienen - en eventuele winst gaat naar Lab 1 en Relevant 2. Plat adverteren? Prima. En wie niet van deze onzin gediend is: je weet voortaan precies welke zender je kunt overslaan.

Tot slot zetten we alles online op een overzichtelijke, voor iedereen toegankelijke en door iedereen deelbare website met - hoe 2015! - een archieffunctie en klaar is Kees.

Tenenkrommende optredens van de staatssecretaris kijken we dan wel op de commerciëlen.

Lees verder:

Deze man keek elf jaar non-stop televisie (en ziet het leven toch nog zitten Tv-recensent Hans Beerekamp zit al elf jaar elke nacht tot ’s ochtends vroeg voor de tv. Hij heeft Nederland bang, boos en hysterisch zien worden. Maar hij is optimistisch: het ‘zwarte decennium’ loopt op zijn einde, zegt hij tegen correspondent Nina Polak. Lees hier het portret van Hans Beerekamp van Nina terug De dag dat de televisie definitief een spiegel werd Met het nieuwe tv-programma Thuis voor de Buis zijn we bij de ultieme consequentie van de reallife-soap aanbeland: mensen die op tv televisie kijken. Ik keek ernaar en dacht: dit is het dan. Dit is waar het moderne leven op is uitgedraaid. Een spiegelpaleis waarin we alleen nog onszelf willen zien. Lees hier mijn column over Thuis voor de buis terug