Mijn oproep mee te zoeken naar geschikte woorden heeft tot een enorme lijst onderwerpen geleid. Allereerst: dank daarvoor! Ik hoop dat de reacties op de artikelen in het Lexicon net zo veel aanleiding tot reageren en discussiëren zullen zijn.

Dit wil ik onderzoeken als gastcorrespondent Politisering Onze tijd is gedepolitiseerd: politieke concepten worden onterecht voorgespiegeld als noodzakelijk. Zo worden nieuwe politieke werkelijkheden voor onmogelijk gehouden. Als gastcorrespondent Politisering wil ik de verbeelding daar tegen in stelling brengen door een Politiek Lexicon samen te stellen. Samen met jullie. Lees hier mijn oproep terug

Ik zit natuurlijk wel met een groot probleem. Hoe recht te doen aan de meer dan honderd concepten die jullie voorgesteld hebben? En hoe om te gaan met deze suggesties?

Want het idee van het Politiek Lexicon is nu juist dat concepten behandeld worden die doorgaans niet erkend worden als ‘politiek’ geladen. Dus moeten we deze suggesties simpelweg als uitgangspunt nemen, of moeten we ervan uitgaan dat, als jullie je hiermee bezighouden, we het dan dus juist elders moeten zoeken als we het politieke in het alledaagse willen verbeelden?

Ik denk dat een gemengde strategie goed mogelijk is. In deze bijdrage wil ik jullie daarom teruggeven wat jullie bedacht hebben en daar een zekere ordening in

1. Over het kapitalisme

Een adviseur van Bill Clinton kwam tijdens diens verkiezingscampagne ooit met de slogan ‘It’s the economy, stupid!’ Hij deed dat om aan te geven dat de verkiezing gewonnen zou worden door de aandacht op de economie te richten. Duidelijk is dat de economie – beter nog: het kapitalisme – voor jullie ook een eerste zorg en interesse is. De volgende concepten zijn geopperd die ik onder de noemer ‘kapitalisme’

  • Crisis
  • Economie
  • Geld
  • Groei/oneindige groei
  • Hervormen
  • Kapitalisme
  • Markt
  • Marktkapitalisme
  • Privatisering
  • Rijnlands model
  • Schuld
  • Werk
  • Werkeloosheid
  • Werkgever/werknemer

Het komende jaar zie ik voor me dat variaties op kapitalisme, crisis en schuld aan bod kunnen komen om daarmee veel van de andere genoemde concepten ook te belichten.

Vervolgens denk ik dat een aantal concepten genoemd wordt dat heel nauw verbonden is met de cultuur van hedendaags kapitalisme. Mij valt hierbij op dat de interesse erin een vrij accurate weerspiegeling vormt van de ideologische noodzaak deze concepten, of juist hun tegendeel, in allerlei contexten te benadrukken. In bedrijven, in de overheid, het onderwijs, de zorg, op het werk in het algemeen, in de persoonlijke ontwikkeling van een identiteit. Ze zijn onderdeel van wat je de ideologische infrastructuur van het hedendaagse kapitalisme kunt noemen:

  • Aandacht
  • Altruïsme
  • Ambitie
  • Binding
  • Brein
  • Communicatie
  • Crisis
  • Emoties
  • Gezondheid
  • Idealisme
  • Inclusiviteit
  • Informatie
  • Kortzichtigheid
  • Kwaliteit
  • Maatschappijkritiek
  • Meningsvorming
  • Meritocratie
  • Model/voorspelbaarheid/meetbaarheid
  • Nederlander
  • Nieuws
  • Objectiviteitsgeloof
  • Onderwijs
  • Ontwikkelen
  • Open samenleving
  • Radicaal
  • Realistisch
  • Solidariteit
  • Talentontwikkeling
  • Toekomst
  • Toepasbaarheid
  • Tolerantie
  • Visie
  • Vertrouwen
  • Volmaaktheid
  • Vrijheid
  • We
  • Xenofobie

Veel van deze concepten hangen nauw samen met wat wel cognitief kapitalisme genoemd is, en het bespreken daarvan zal een goede manier zijn om veel van de onderliggende concepten te thematiseren.

Een derde groep concepten zou ik bestuursconcepten willen noemen. Daarbij horen bepaalde retorische constructies die bestuur legitimeren. Veel van de hier genoemde concepten lijken sterk in de lijn te liggen van het neoliberale idee dat er geen alternatieven zijn voor de manier waarop het sociale en politieke leven ingericht is. Deze concepten zou ik daarom willen zien als de bestuurlijke infrastructuur van hedendaags kapitalisme.

  • Binding
  • Boete (straf)
  • Corruptie
  • Crisis
  • De sterkste schouders
  • Europa
  • Hervormen
  • Inclusiviteit
  • Informatie
  • Intellectueel eigendom
  • Kwaliteit
  • Legitimiteit
  • Model/voorspelbaarheid/meetbaarheid
  • Nationaliteit
  • Objectiviteitsgeloof
  • Overheid
  • Politiek
  • Realistisch
  • Rijnlands model
  • Samenleving
  • Schaal
  • Status quo
  • Stelselherziening
  • Responsabilisering/verantwoordelijk maken/verantwoordelijkheid
  • Toepasbaarheid
  • Uitsluiting
  • Veiligheid
  • Verbindend leiderschap
  • Vrijheid

2. Over politiek en overig

Dan is er een categorie concepten die meer algemeen (politiek-)filosofisch van aard zijn. Dat zijn de volgende:

  • Axioma
  • Bejegening
  • Bestuursvorm
  • Europa
  • Fijnmazigheid/grofmazigheid
  • Gender/intersectionaliteit/patriarchaat
  • Gemeengoed
  • Idealisme
  • Indoctrinatie
  • Land
  • Meningsvorming
  • Menscentrisme
  • Monocausaliteit
  • Onderwijs
  • Opportunisme
  • Parlementaire democratie
  • Polarisatie
  • Politiek
  • Politieke symboliek
  • Rechtvaardigheid
  • Samenleving
  • Schizotopie
  • Seksisme
  • Solidariteit
  • Status quo
  • Subject
  • Tegengestelde belangen
  • Terrorist
  • Volkswijsheid
  • We
  • Xenofobie

Ik denk niet dat al deze concepten passen bij het idee achter het Lexicon, maar een aantal ervan zie ik zonder meer terugkomen. Ik denk dan aan seksisme, terrorist (of terrorisme), land (of: grond), samenleving, solidariteit of Europa.

Wat me ten slotte opvalt, is dat een concept als racisme niet genoemd is. Wat zegt dat? Dat het lezerspubliek van De Correspondent daar zelden nadelen van ondervindt misschien. Reden, wellicht, om er toch wel iets mee te doen. Ook is er niets genoemd dat met ‘media’ te maken heeft. Dat verbaasde me wel. Internet, bijvoorbeeld, wordt kennelijk door jullie niet echt ervaren als een netwerk dat een politieke lading heeft.

Hoe nu te beginnen? Deze week wordt het eerste lemma van het Lexicon gepubliceerd. Geheel in stijl met de gedachte achter het Politiek Lexicon zal het een concept zijn dat niemand genoemd heeft, op een terrein waar niemand aan gedacht heeft en dat kennelijk ver van onze belevingswereld af staat. Des te meer reden juist daarmee te beginnen. Wordt aanstaande vrijdag vervolgd.