Hoe gaat het met de kerncentrale in Fukushima?

De Japanse overheid heeft net groen licht gegeven voor nieuwe opruimwerkzaamheden op het terrein van kerncentrale Fukushima Daiichi. De reactoren zijn genoeg gestabiliseerd en het terrein is voldoende opgeruimd om de volgende stap te nemen. Later deze maand begint de exploitant, Tokyo Electric Power Company (Tepco) met een heel spannend project: het opruimen van gebruikte splijtstofstaven die nog in het zwaar beschadigde gebouw liggen van reactor vier.

Wat is er ook alweer gebeurd?

Op 11 maart werd de oostkust rondom prefectuur Fukushima getroffen door een zeer zware aardbeving, gevolgd door een buitengewoon sterke tsunami. Kerncentrale Fukushima Daiichi had op dat moment drie van de zes reactoren in gebruik, nummers één, drie en vier. Wat er precies misging in de centrale, legt onderstaand filmpje goed uit in lekentaal (13 minuten). Het kwam er uiteindelijk op neer dat de kernen van alledrie de reactoren smolten.

Daarnaast vonden boven in de gebouwen explosies plaats die tot grote schade hebben geleid. Ze bliezen bijvoorbeeld de daken weg. Daarmee kwamen de waterresevoirs met gebruikte splijtstofstaven bloot te liggen. Ook was er onvoldoende toevoer van water naar die reservoirs, waardoor er straling vrijkwam. Het Japanse leger probeerde verwoed met helikopters zeewater in de bassins te krijgen. Met name in reactorgebouw vier lagen veel van deze staven opgeslagen.

Youtube plaatst cookies bij het bekijken van deze video Bekijk video op Youtube

Wat is nu die spannende klus?

De centrale is voldoende gestabiliseerd om de staven te verwijderen. Pas als de staven weg zijn kan een begin worden gemaakt met het afbreken van de reactoren. Maar het is een gevaarlijk project. Het gebouw is ernstig beschadigd. Tepco, die het op gaat ruimen, heeft daarom een enorme ijzeren constructie naast en over het gebouw moeten neerzetten dat bestand is tegen aardbevingen en tsunami’s. Daarnaast ligt er allemaal puin in de waterresevoirs dat met robots verwijderd moet worden. Pas daarna kan een hijskraan de tientallen staven, gevuld met uranium, weghalen.

Maar ook dat gaat niet zomaar. Het zeewater kan roest hebben veroorzaakt aan de kooien waar de staven inzitten. Daarnaast moeten ze in het water blijven om de straling tegen te gaan. Bovendien zijn ze zwaar: negentig ton, vergelijkbaar met ongeveer 67 Toyota Priussen. Vervolgens worden de splijtstofstaven opgeslagen in zwaar beveiligde tijdelijke loodsen op het terrein van Fukushima Daiichi. De werkzaamheden worden uitgevoerd door een ploeg van 36 man, die maximaal twee uur achter elkaar mogen werken. 

De angst is natuurlijk dat er iets misgaat, dat er een aardbeving plaatsvindt tijdens de werkzaamheden of een ongeluk. Als dat gebeurt, kan de schade heel groot zijn. De splijtstofstaven zijn namelijk nog zeer radioactief.

En, lukt het een beetje?

Niet zo goed. Fukushima lijkt een ramp in slow motion, eentje die maar niet wil stoppen. In juli werd bekend dat grote hoeveelheden verontreinigd water weglekken naar zee. Dit verklaart mogelijk ook waarom de radioactiviteit op zee maar niet afneemt. Door de stroming zouden de radioactieve deeltjes zich moeten verspreiden. Nog steeds is ongeveer 10 procent van de gevangen vis aan de kust rond Fukushima niet geschikt voor consumpite. Tepco was daar al lang van op de hoogte.

Water is op dit moment het grootste acute probleem. Fukushima ligt aan de kustzijde van een gebergte en daardoor stroomt er veel grondwater naar zee. Een deel van de reactoren ligt onder de grond, waardoor dat grondwater vervuilt. Eén van de reactoren bleek bijvoorbeeld lek. Het duurde lang voordat dat lek kon worden gedicht - er is daarvoor zelfs een emulsie gebruikt van absorptiemateriaal van luiers, zaagsel en gescheurde kranten. Het radioactieve water wordt zoveel mogelijk weggepompt en opgeslagen in tanks op het terrein. Af en toe wordt een lekke tank aangetroffen. 

De regering verwijt Tepco onvoldoende toezicht te houden op de deugdelijkheid van die tanks. Onder grote druk heeft de energiemaatschappij vijfig extra inspecteurs aangenomen. Ook wordt gewerkt aan een ijsmuur, onder de grond, die het grondwater om de reactorgebouwen moet leiden. Tevens is begonnen met een stalen muur tussen de kerncentrale en de zee. Tot slot zal Tepco de komende jaren een zestig centimeter dikke betonlaag storten op de zeebodem bij de kerncentrale. 

Wat is de schade tot nu toe?

Het is mij niet gelukt een betrouwbare schatting te vinden van de schade die tot nu toe is geleden. Dat komt onder andere omdat de schade zo divers is. Er is veel geld uitgegeven aan het stabiliseren van de reactor en schoonmaak. Daarnaast moeten landbouwers, vissers, bedrijven en omwonenden worden gecompenseerd. Tepco gaf vorig jaar aan ongeveer 100 miljard euro nodig te hebben voor schoonmaak en compensatie. Bank of America becijferde dat dit bedrag nog aan de lage kant is: die honderd miljard is alleen al nodig voor alle schadeclaims.

Ook de schoonmaakkosten kunnen veel hoger uitvallen. Op dit moment worden de opruimkosten op ongeveer 10 miljard euro geraamd. Een Japans onderzoeksbureau houdt de mogelijkheid open dat dit oploopt tot 188 miljard, al vind ik de onderbouwing van dit cijfer niet al te sterk. Het geeft wel aan wat de onzekerheden nog zijn.

En dan zijn er nog kosten voor het stilleggen van Fukushima en andere kerncentrales. Er moest meer gas, olie en elektriciteit worden ingekocht. Dit is een strop van enkele tientallen miljarden.

Wat gaat er de komende tijd gebeuren?

Het verwijderen van de splijtstofstaven zal nog maanden in beslag nemen. Daarna zijn reactorgebouwen één en drie nog aan de beurt. Ondertussen wordt ook de omgeving van Fukushima schoongemaakt, maar het is nog onduidelijk waar al het verontreinigde materiaal naartoe moet. Feit is dat het nog lang gaat duren. De meest optimistische schatting gaat uit van tien jaar. Meer realistisch is dertig.