Hoe ons artikel over Rabo Farm in Roemenië tot stand kwam

Het is 9 september 2014 als er een mailtje binnenkomt op de redactie. Een mailtje zoals ze dagelijks in dozijnen bij ons binnenkomen: journalisten die verhalen bij ons pitchen.

‘Hallo, wij zijn een consortium met journalisten uit Duitsland, Engeland en Roemenië. We hebben een site met onderzoeksproducties over de Zwarte Zee-regio. Kunnen we eens afspreken om het over een samenwerking te hebben?’

Die ontmoeting kwam er, in de wandelgangen van een conferentie in Roemenië. Er werden contactgegevens uitgewisseld, er werden intenties uitgesproken en vervolgens verdwenen we door de drukte van alledag weer van elkaars radar.

Tot er maanden later allerlei telefoontjes uit Roemenië kwamen. En op mijn voicemail in steeds grotere opwinding ingesproken boodschappen. Ook de mailtjes die binnenkwamen, waren steeds dwingender van toon.

In de stroom berichten kwamen steeds dezelfde verontrustende woorden terug: ‘Rabobank,’ ‘oplichters’, ‘landjepik.’

Stap 1. De intentieverklaring

We besloten Luke Dale-Harris, de Britse journalist die aan het hoofd van het onderzoek staat, een intentieverklaring af te geven. Daarmee geef je als medium bij fondsen, nodig voor het onderzoek, aan interesse te hebben in de uitkomsten van een bepaald onderzoek.

Want ja, als alles waar is wat deze collega’s ons op opgewonden toon vertellen, dan willen we dat weten. Sterker nog, dan moeten onze lezers dat weten. Ga het maar uitzoeken, dachten we dus.

Stap 2. De stilte voor de storm

Intussen moest ik nog maar zien dat het onderzoek er zou komen. Een intentieverklaring is maar een intentie - je kunt altijd nog terug.

Er gingen maanden voorbij, maanden zonder telefoontjes, voicemails en e-mails.

Tot we dit voorjaar weer eens contact hadden. Toen bleken Luke en zijn onderzoeksteam bepaald niet stil te hebben gezeten. Via Skype hoorde ik het ene na het andere spannende verhaal over uit kadasters verdwenen documenten, bedreigde bronnen en omgekochte rechters aan.

Stap 3. De eerste controle

Op een gegeven moment onderbrak ik hem: ‘Oké, Luke, hartstikke mooi, stuur de stukken en de bewijzen die je verzameld hebt maar toe, dan kunnen we snel publiceren.’

‘Ehm, nee, dat zal niet gaan,’ vervolgde hij. ‘We moeten wachten tot het oogstseizoen aanbreekt. De enige manier om te controleren of het echt om landbouwgrond gaat, is wachten. Om te zien of er straks gewassen opkomen.’

Toen wist ik: dit kon nog weleens wat gaan worden. De grootste verleiding voor een journalist die al een poos achter een verhaal aanzit, is om het maar snel te willen afmaken. Hier was duidelijk een zorgvuldige journalist zonder haast aan het woord.

Na de zomer begon het ineens documenten in mijn inbox te regenen. Tientallen mappen vol uitgewerkte interviews, vertaald uit het Roemeens. Excelsheets vol kadasterdata, rechtbankverslagen.

Eén ding was duidelijk: Luke en zijn team waren grondig te werk gegaan. Het kwam er nu op aan: vertrouwde ik deze journalist voldoende om zijn werk te willen publiceren?

Stap 4. De tweede controle

Ik besloot naar Londen te vliegen om hem - een jaar na dato - voor het eerst te ontmoeten. Op een bierviltje, in een café bij Kings Cross, begon Luke te tekenen: welke dorpeling had met welke tussenpersoon te maken? En hoe kwamen de eigendomsrechten vervolgens via die tussenpersonen bij de bedrijven waar Rabo Farm zaken mee doet?

Ons vaste team van advocaten stelde een memo van zes kantjes op met kritische vragen aan Luke en een advies over de mogelijke juridische gevolgen van publicatie.

Het beeld begon intussen duidelijk te worden. Luke en zijn team hadden hun huiswerk wel gedaan. Zij hadden er al een klein jaar op zitten. Maar nu moesten wij nog in actie komen.

Stap 5. Het redactieproces

• Onze redactioneel vormgever probeerde wijs te worden uit de chaos aan data en documenten om enkele verhelderende infographics te maken.
• Een team van drie correspondenten las de stukken kritisch mee en voorzag Luke van een nieuwe lading vragen en suggesties.
• Onze Nederlands-Engels-vertaler gaf taalkundige en stilistische feedback op de twee verhalen.
• Onze Engels-Nederlands-vertaler vertaalde de stukken naar het Nederlands.
• De beeldredactie ging met de stukken aan de slag om het stuk van passende illustraties te voorzien.
• De eindredacteur redigeerde en stileerde de Nederlandse vertaling. Waarna de corrector alles nog eens naliep.
• Onze socialemediaredacteur bedacht een plan om de artikelen onder de aandacht van het publiek te krijgen. Intussen benaderden we collega’s van andere media met het verhaal.
• En dan is er natuurlijk nog het contact met Rabo Farm zelf, dat de kans moest krijgen op de verhalen te reageren.

Niet ieder verhaal dat bij De Correspondent verschijnt gaat door zoveel handen en is zo omvangrijk. Maar we gaan wel bij ieder verhaal even zorgvuldig te werk. Dus mocht je eens iemand tegenkomen die zich afvraagt waarom betalen voor journalistiek nodig is, dan heb je hier een antwoord.