De Nunspeter imam Safeer Siddiqui baalt er flink van. Waarom staan de kranten vol over de bloeddorstige zeloten van Islamitische Staat, maar laten journalisten zijn leider Mirza Masroor Ahmad nooit aan het woord? Is het omdat die een vreedzame islam predikt? Vinden journalisten moslims pas interessant als ze anderen naar het leven staan?

Net als van IS gaat Masroor Ahmad door het leven als kalief. En net als Al-Baghdadi leidt hij een kalifaat, een heilige gemeenschap van rechtgeaarde gelovigen. Maar daar houden de overeenkomsten dan ook wel op.

De termen ‘kalifaat’ en ‘kalief’ worden vaak verkeerd begrepen, meent Masroor Ahmad. Het kalifaat zoals IS dat heeft gevestigd, slaat volgens hem op vrijwel alle punten de plank mis. Al dat bloedvergieten, al die onderdrukking - het is helemaal niet nodig. Sterker nog: het druist regelrecht in tegen de Koran. In een écht kalifaat…

… hakken ze geen handen af;

… kruisigen ze geen boeven;

….gooien ze geen homo’s van hoge gebouwen;

… hoeven vrouwen niet van top tot teen gesluierd over straat;

… worden afvalligen met rust gelaten.

Politiek en oorlogsvoering hoeven in een kalifaat nauwelijks een rol te spelen, vindt Masroor Ahmad. Sterker nog: het hoeft niet eens grondgebied te hebben of een staat te zijn. Zelf doet hij het zonder grondgebied, en dat gaat prima. 10 miljoen zielen telt zijn gemeenschap naar schatting.

Tijd dat kalifaat-zonder-grondgebied maar eens te bezoeken.

Ik ontmoet imam Siddiqui in een moskeecomplex in de bossen van Nunspeet. Daar beleeft zijn gemeenschap het hoogtepunt van het jaar: niemand minder dan Zijne Heiligheid Mirza Masroor Ahmad zelf, de kalief van de Ahmadiyyamoslims, komt op bezoek. Op deze vrijdagmiddag in oktober hebben zich hier enkele honderden geloofsgenoten verzameld.

Live vanuit Nunspeet: de opvolger van de Messias

Voor deze mensen is hij meer dan een geestelijk leider: hij is een figuur van mythische proporties. Masroor Ahmad is namelijk sinds 2003 de vijfde opvolger van de Indiase geestelijke Mirza Ghulam Ahmad (1835-1908), de grondlegger van de Ahmadiyyabeweging. Die was volgens hemzelf en zijn volgelingen niet alleen een profeet, maar ook de teruggekeerde Messias én de wederverschijning van Jezus. Een kalief dus, de mysterieuze figuur die volgens de islamitische geschriften zou terugkomen om het einde der tijden in te luiden.

Mirza Masroor Ahmad tijdens het vrijdagmiddaggebed in de Duitse stad Mannheim. Foto: Ronald Wittek / AFP
De afgelopen jaren werd hij ontvangen in de Tweede Kamer, het Europees Parlement, het Britse Lagerhuis, het Capitool in Washington

Lastige term, dat ‘kalief.’ De bloederige opmars van Islamitische Staat heeft de term natuurlijk een nogal negatief imago bezorgd. Net als Al-Baghdadi van Islamitische Staat leidt Masroor Ahmad zijn aanhangers, die samen een kalifaat vormen, tot het einde der tijden aanbreekt. Of tot hij overlijdt en plaatsmaakt voor een nieuwe kalief. En net als Al-Baghdadi verwacht hij dat het einde nabij is.

Maar daar houden de gelijkenissen wel zo’n beetje op.

Ook lastig: ‘kalifaat.’ Want bij de Ahmadiyyamoslims betekent dat dus iets heel anders dan bij IS. Masroor Ahmads kalifaat is vooral een spirituele gemeenschap. Hij leidt die vanuit Londen, af en toe in Nunspeet neerstrijkend. Hier in Nederland is zijn aanhang klein: zo’n 1.500 mensen. Veel van zijn volgelingen wonen in Pakistan en India, al vormen ze nergens een meerderheid. En nergens zetten ze de toon.

Masroor Ahmad richt zich daarom maar tot zij die wél naar hem willen luisteren, zoals prominente westerse politici. De afgelopen jaren werd hij ontvangen in de Tweede Kamer, het Europees Parlement, het Britse Lagerhuis, het Capitool in Washington - al hadden die bezoeken verder geen gevolgen: het bleef bij toespraken en vragenrondjes. Toch blijft hij aan iedereen die het horen wil zijn eenvoudige boodschap verkondigen: islam is vrede. Mits je de Koran op de juiste manier leest.

Mirza Masroor Ahmad tijdens zijn bezoek aan de Tweede Kamer. Foto: Makhzan Tasaweer

Waar Masroor Ahmads volgelingen in geloven

Geen nieuw idee natuurlijk. Er zijn verspreid door de moslimwereld meer stromingen en islamitische leiders die zo’n boodschap prediken. Maar Masroor Ahmad heeft er zijn hoogste prioriteit van gemaakt. De islamitische wereld moet weer op het juiste spoor worden gezet, zegt hij als ik hem spreek in zijn kantoor. Dat nu op een aantal plaatsen moslims de wapens hebben opgenomen, komt doordat ze de ware islam uit het oog verloren hebben. ‘De profeet Mohammed had het al voorspeld. In de loop van de eeuwen zou dat gebeuren.’

Het vloeit allemaal voort uit een verkeerde lezing van de Koran, meent hij. Stellig: ‘Als je de Koran in zijn context leest, kun je hem nooit op een gewelddadige manier interpreteren. De ware leer is in de vergetelheid geraakt.’ Hij leunt achterover in zijn luxe bureaustoel, handen gevouwen, om zijn mond een vriendelijke glimlach. Zijn haar bedekt door een hagelwitte tulband.

Wat die ware leer dan inhoudt?

Die is zo ongeveer het tegenovergestelde van wat veel moslimradicalen geloven. Voor shariawetgeving zul je de kalief niet horen pleiten. Ja, in de soenna - de Koran en de uitspraken van de profeet - worden specifieke lijfstraffen genoemd voor bijvoorbeeld dieven en overspeligen. Maar, zo zegt Masroor Ahmad, je moet vooral kijken naar de boodschap van zulke voorschriften.

In vergelijking met hoe het er in de zevende eeuw aan toeging op het Arabische platteland kun je de sharia volgens Ahmadiyya gerust progressief noemen. Mohammed, zo concludeerden Masroor Ahmad en zijn voorgangers, was dus een vroege verkondiger van mensenrechten. Dát is volgens hen de boodschap die we uit de Koran moeten halen.

Ook zoiets: vervolging en discriminatie van christenen, joden en andere minderheden. In veel islamitische landen is dat een serieus probleem. Verschrikkelijk vindt de kalief het. Het druist wat hem betreft tegen de Koran en de uitspraken van Mohammed.

Homo’s moeten trouwens ook met rust gelaten worden, net als afvalligen - al worden die groepen ook weer niet helemaal Eerdere Ahmadiyyakaliefen stelden al vast dat de profeet Mohammed nooit iemand voor heeft Kortom: hoezeer iemand ook afdwaalt van de waarheid, een moslim moet hem nooit kwaad doen.

Tijdens het jaarlijkse driedaagse Jalsa Salana in Hampshire, waar ook Mirza Masroor Ahmad aanwezig was. Foto: Leon Neal / AFP

Nu heeft Masroor Ahmad sowieso weinig interesse in juridische macht. Alles op alles zetten om een eigen heilige staat te vestigen, zoals IS dat doet, vindt hij een heilloze exercitie. Als Ahmadiyyamoslims toevallig in een situatie belanden waarin ze een staat kunnen vormen, dan moeten ze dat wat hem betreft Maar moslims kunnen ook prima leven in een niet-islamitische staat. De Koran zou er in soera 4, zelfs aanwijzingen voor geven:

‘Jullie die geloven! Gehoorzaamt God en gehoorzaamt de gezant en de gezagdragers uit jullie midden. Als jullie met elkaar twisten, legt het dan voor aan God en de gezant, als jullie in God en de laatste dag geloven; dat is beter voor jullie en een mooiere afsluiting.’

‘Liefde voor je natie is een onderdeel van het geloof,’ predikte Masroor Ahmad drie jaar geleden in Duitsland. ‘Waarachtig patriottisme’ is zelfs een religieuze plicht. ‘Om waarlijk God en de islam lief te kunnen hebben, moet een mens houden van zijn natie.’

Dat Mohammed en zijn directe opvolgers ook politieke leiders waren, was volgens Ahmadiyyatheologen niet het gevolg van een bewust streven, maar van toeval: religieus en politiek leiderschap vielen toevallig samen.

Mohammed verdedigde slechts

Ze klinken prachtig, die apolitieke en vreedzame geluiden. Maar, zo vraag ik Masroor Ahmad, is het niet selectief om alleen de zalvende verzen uit de Koran aan te halen? Net als andere heilige boeken heeft de Koran toch gewoon hele onverdraagzame en agressieve passages? ‘Ik zal de harten van hen die ongelovig zijn schrik aanjagen,’ zegt God in soera (hoofdstuk) 8.

‘Houwt dan in op de nekken en houwt hen op al hun vingers. Dat is omdat zij God en Zijn gezant tegenwerken. En als iemand God en Zijn gezant tegenwerkt, dan is God streng in de afstraffing.’

Hoe ga je als vredesapostel om met die scherpe, gewelddadige randjes?

Masroor Ahmad hoeft niet lang na te denken. Die passage, zegt hij, is een aanwijzing voor de profeet Mohammed en zijn volgelingen. Met ongelovigen doelde de Koran niet op mensen die toevallig een andere godsdienst aanhingen, maar op de machthebbers die in het Saoedi-Arabië van de zevende eeuw Mohammed en zijn gevolg onderdrukten. ‘Tien jaar lang werd hij aangevallen en tien jaar lang sloeg hij niet terug. Daarna gaf God hem toestemming om dat wel te doen.’

‘Niemand die de Koran leest in zijn context, kan uitkomen bij geweld. Jihad betekent: streven, worstelen voor iets goeds’

Met andere woorden: God geeft alleen toestemming voor defensie - en alleen voor een specifieke situatie. Islamisten misbruiken het nu, zegt hij. ‘Ze beweren dat de islam zich opnieuw moet verdedigen, omdat ze wordt aangevallen. Maar er is helemaal geen oorlog tegen de islam. Moslims vechten met andere moslims - dat is iets heel anders.’

En toch: zelfs als de Koran een volledig vreedzaam boek is, dan zijn er nog steeds de talloze overleveringen over de persoon Mohammed. Die schilderen de profeet af als een krijgsheer die de islam verspreidde, met het zwaard. Is het ergens niet begrijpelijk dat moslims die willen teruggrijpen op de wortels van de islam uitkomen bij geweld? Zielen winnen met geheven zwaard is toch een duidelijk geval van offensief geweld?

De kalief schudt resoluut het hoofd. ‘Mohammed voerde een verdedigingsoorlog,’ corrigeert hij me. ‘Hij leefde in een omgeving waar geen godsdienstvrijheid was, waar christenen en moslims werden vervolgd om hun geloof. Als hij niet had ingegrepen, dan waren er nu geen kerken en synagogen meer geweest.’

Lezen jihadisten en andere radicalen de Koran dan verkeerd? De kalief vertrekt geen spier. ‘Ze lezen, maar begrijpen het niet. Niemand die de Koran leest in zijn context, kan uitkomen bij geweld. Jihad betekent: streven, worstelen voor iets goeds. Maar politiek heeft de religie geperverteerd. Al die extremistische groepen, die streven vooral hun eigen politieke belangen na.’

En politiek, daar moet Masroor Ahmad dus weinig van hebben. Hoewel: helemaal apolitiek is hij ook weer niet. De afgelopen jaren stuurde hij tientallen brieven naar regeringsleiders, moefti’s en het Vaticaan, telkens met ongeveer dezelfde boodschap: blijf streven naar vrede.

De gevolgen van een oorlog tussen Israël en Iran zijn niet te overzien, schreef hij bijvoorbeeld in 2012 aan de Israëlische premier Benjamin Netanyahu en de toenmalige Iraanse president Mahmoud Ahmadinejad. ‘Als er nu oorlog uitbreekt, zal dat niet alleen tussen Iran en Israël blijven, maar zullen alle landen ter wereld elkaar gaan bevechten […] Doe uw uiterste best om zo’n oorlog te voorkomen.’

Mirza Masroor Ahmad tijdens het vrijdagmiddaggebed in de Baitul Futuh moskee in Londen. Foto: Steve Parsons / Hollandse Hoogte

Een kwestie van tijd

En toen? Toen gebeurde er niets. Netanyahu noch Ahmadinejad nam de moeite om hem te antwoorden. Helemaal verrassend was dat niet. Want zo geroemd als hij is onder Ahmadiyyamoslims, zo impopulair is hij buiten die kringen.

Dat heeft alles te maken met de claims die hij over zichzelf doet, en de claims die profeet Ahmad over zichzelf deed. De profeet Mohammed was er volgens de meeste andere moslims heel duidelijk over: hij was de laatste profeet. Dat zou per definitie betekenen dat Ahmad

Soennieten, sjiieten en veel moslims uit kleinere stromingen noemen de Ahmadiyya om die reden ketters en willen niets met hen te maken hebben. De kalief erkennen ze niet. In veel moslimlanden worden de Ahmadiyya vervolgd. En in Pakistan, waar relatief veel Ahmadiyya wonen, heeft de overheid in de jaren zeventig besloten dat ze helemaal geen moslims zijn. Als ze hun geloof openbaar belijden, riskeren ze gevangenisstraf.

In Nederland hebben de Ahmadiyya het natuurlijk een stuk beter, al leven ze hier wel in een isolement. ‘We hebben nul contact met andere moslimorganisaties,’ vertelde imam Siddiqui me vlak voor mijn ontmoeting met de kalief. Aan zijn gemeenschap heeft het niet gelegen, zegt hij. ‘Ik heb al een aantal mailtjes gestuurd naar de bekende namen in islamitisch Nederland. Maar niemand reageert.’

Het kalifaat van Masroor Ahmad blijft dus voorlopig in zijn isolement.

De kalief is naar eigen zeggen niet teleurgesteld in het islamitische cordon sanitaire rond zijn beweging. ‘We geven niet op,’ zegt hij monter. ‘We blijven preken, en misschien accepteert een volgende generatie ons wel. Het is een kwestie van tijd.’ Verder wil hij er niet te veel over kwijt.

Met de overtuigingen van de Ahmadiyya heeft het volgens hem in ieder geval niets te maken. ‘Laat onze religieuze boeken maar aan andere moslims zien en vertel er niet bij dat het van ons komt,’ glimlacht hij. ‘They’ll say it’s right.’

Update 11 november, 16.45 uur. Een lezeres, Sophie Spaan, promoveert aan de Universiteit Utrecht op de geschiedenis van moslims in Europa. Zij stuurde mij nog een interessante aanvulling op het stuk, die ik jullie niet wil onthouden.

Spaan wijst erop dat Ahmadiyya al vroeg naar Europa kwamen. In de jaren tien en twintig van de vorige eeuw streken ze neer in Londen en Berlijn. Dat had onder meer te maken met hun missionaire houding, vertelt Spaan. ‘De Ahmadiyya zagen de christelijke missies om hen heen in Brits-Indië en vatten het plan op om deze te beconcurreren met hun eigen missies in Europa. Het intellectuele debat en de ratio stonden bij hen in hoog aanzien.’

‘De Ahmadiyya zijn zodoende belangrijk geweest voor de institutionalisering van de islam in (West-)Europa. De organisaties die ze opzetten, moskeeën die ze bouwden, lezingen die ze organiseerden en Europeanen die ze bekeerden, droegen bij aan een aanwezigheid van islam in de Europese publieke ruimte en het debat.’ De meeste andere moslims kwamen pas vanaf de jaren zeventig, toen de migratiestromen op gang kwamen.

Verder merkt Sophie terecht op dat niet alle Ahmadiyya Masroor Ahmad als kalief erkennen. De Lahori Ahmadiyya zijn veel kleiner dan de beweging van de kalief, al zijn ze wel in Nederland vertegenwoordigd. Lahori’s zien Ahmad, de grondlegger van de Ahmadiyya-stroming, niet als profeet maar als een religieuze hervormer.

Wat IS is volgens IS Er worden veel verklaringen gegeven voor de gruwelijkheden waaraan IS zich schuldig maakt. Maar hoe rechtvaardigt de groepering zichzelf? Ik onderzocht op basis van welke teksten en verhalen de beweging zich aan de wereld presenteert. Lees hier dat verhaal terug De strijd tegen extremisme begint met die voor mensenrechten, stelt deze ex-jihadist Dertien jaar lang ronselde Maajid Nawaz (36) islamitische jongeren voor de stichting van een wereldwijd kalifaat. Nu staat hij aan het hoofd van een denktank tegen extremisme. Zijn belangrijkste les: geef boze jonge moslims een geloofwaardig alternatief, door zelf consequent de mensenrechten na te leven. Lees het verhaal hier terug